Przyczyny i objawy zespołu hiperstymulacji jajników

4 min. czytania04.03.2024Aktualizacja: 03.03.2025

W świecie technik wspomaganego rozrodu zespół hiperstymulacji jajników stanowi istotne wyzwanie medyczne. Może przynieść zarówno nadzieję na poczęcie potomka, jak i potencjalne zagrożenia.

Przyczyny i objawy zespołu hiperstymulacji jajników

Stymulacja jajników w leczeniu niepłodności

W dzisiejszym świecie, kiedy stosujemy w praktyce zdobycze medycyny w leczeniu niepłodności, zespół hiperstymulacji jajników staje się tematem coraz bardziej popularnym. Ten stan może wyniknąć jako komplikacja kontrolowanej stymulacji jajeczkowania w ramach terapii niepłodności. W procesie walki z niepłodnością wykorzystywane są zaawansowane metody stymulacji jajeczkowania. Mają one za zadanie zwiększenie ilości dojrzałych komórek jajowych, gotowych do zapłodnienia. Jednym z celów stymulacji jest kontrolowana hiperstymulacja jajnikówLink otwiera się w nowej karcie (ang. controlled ovarian hyperstimulation, COH), umożliwiająca wytworzenie wielu oocytów w jednym cyklu. Zdolne do zapłodnienia komórki jajowe są później pobierane w celu dalszych etapów wspomaganego rozrodu, takich jak procedura in vitro (ang. in vitro fertilization, IVF). Mimo wielu korzyści stymulacja niesie ryzyko działań niepożądanych, w tym ryzyko zespołu hiperstymulacji jajników (OHSS).

Zespół hiperstymulacji jajników

Zespół hiperstymulacji jajników jest reakcją organizmu na podawane leki. Przyjmowane przez kobietę leki mają za zadanie stymulować jajniki, by te szybciej przygotowywały dojrzałe komórki jajowe. To stan, w którym jajniki ulegają znacznemu powiększeniu, wywołanemu przez celowe, choć nadmierne dojrzewanie wielu komórek jajowych. Jajniki mogą mieć wielkość nawet 12 cm, podczas gdy w normalnych warunkach nie przekraczają 4 cm. W trakcie kontrolowanej hiperstymulacji jajników mogą one wytworzyć nawet 20–30 pęcherzyków dojrzałych. W wyniku tego procesu naczynia krwionośne w jajnikach stają się bardziej przepuszczalne, co może prowadzić do gromadzenia płynu w jamie otrzewnej lub w jamie brzusznej.

Rozpoznanie i leczenie zespołu hiperstymulacji jajników

Zespół hiperstymulacji jajników może przybierać różne postacie – od łagodnej do krytycznej. Lekarz celem poszerzenia diagnostyki może zlecić badania laboratoryjne krwi i przeprowadzić badanie ultrasonograficzne narządów rozrodczych, aby potwierdzić diagnozę.

W łagodnej formie pacjentki doświadczają dyskomfortu w obrębie brzucha, wzdęć, nudności, uczucia obrzęknięcia jamy brzusznej, bólu głowy. Zazwyczaj zaleca się wówczas obserwację i nawadnianie. Objawy na ogół ustępują po kilku dniach.
W formie umiarkowanej pojawiają się: bóle brzucha, biegunka, wymioty i płyn w jamie otrzewnej. Kiedy poziom płynu w jamie brzusznej wzrasta lub objawy stają się bardziej nasilone, może być konieczna hospitalizacja.
Postacie ciężkie to skomplikowane przypadki, które wymagają przyjęcia kobiety na oddział szpitalny, leczenia płynoterapią czy odbarczenia wodobrzusza.
Postać krytyczna może objawiać się dodatkowo zatrzymaniem moczu, ostrą niewydolnością nerek, występowaniem zaburzeń zakrzepowo-zatorowych czy ostrą niewydolność oddechową z obrzękiem płuc.

Jeżeli masz jakiekolwiek z powyższych objawów, powinnaś skonsultować się z lekarzem prowadzącym terapię niepłodności. A jeżeli doskwierają Ci niepokojące objawy, takie jak duszność czy zawroty głowy, powinnaś zgłosić się na ginekologiczno-położniczą izbę przyjęć celem przeprowadzenia diagnostyki i ewentualnego leczenia.

Zobacz także: Czym jest wczesna menopauza i jak się objawia?Link otwiera się w nowej karcie

Czynniki ryzyka i profilaktyka OHSS

W leczeniu niepłodności dążymy do zminimalizowania ryzyka wystąpienia skutków ubocznych leczenia. Dlatego stosuje się zasady zmniejszające zagrożenie OHSS, m.in. poprzez ograniczenie ilości podawanych gonadotropin oraz monitorowanie poziomu hormonów płciowych. Przeprowadzenie odpowiednich badań oraz szczegółowego wywiadu lekarskiego przed rozpoczęciem leczenia pozwala na określenie ryzyka powikłań stymulacji jajeczkowania. Przed rozpoczęciem stymulacji badane są poziomy m.in. hormonu antymullerowskiego (AMH)Link otwiera się w nowej karcie, folitropiny (FSH), lutropiny (LH)Link otwiera się w nowej karcie, estradiolu.

Ryzyko wystąpienia ciężkiego OHSS jest większe u pacjentek:

szczupłych,
młodych, przed ukończeniem 30. roku życia,
z nadmierną rezerwą jajnikową i z wysokim stężeniem AMH w surowicy krwi,
z zespołem policystycznych jajników,
z cukrzycą,
u których cykl stymulacji owulacji jest powtarzany po raz kolejny,
z OHSS w wywiadzie,
z zaburzeniami krzepnięcia,
z wysokim poziomem estradiolu we krwi.

Chociaż zespół hiperstymulacji jajników stanowi potencjalne ryzyko, to terapie wspomagane stymulacją jajeczkowania pozostają nadal ważnym narzędziem w staraniach o ciążę. Monitorowanie pacjentek leczonych gonadotropinami w kierunku OHSS jest bardzo ważne. Wczesne rozpoznanie pozwala na natychmiastowe podjęcie decyzji, takich jak zmniejszenie dawki gonadotropin lub zaprzestanie ich przyjmowania. Kliniki leczenia niepłodności specjalizują się w przeprowadzaniu bezpiecznych terapii reprodukcyjnych, osiągają sukcesy w staraniach o ciążę.

Umowa dodatkowa poważne choroby z ochroną rozszerzającą się w czasie

Wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko wystąpienia niektórych poważnych chorób, a zmniejsza innych. Niezależnie od wieku, jeśli zachorujesz, możesz potrzebować wsparcia – zarówno finansowego, jak i praktycznej pomocy w organizacji leczenia czy w codziennych czynnościach. Na taki wypadek możesz już teraz wybrać umowę dodatkową do ubezpieczenia na życie – Poważne choroby z ochroną rozszerzającą się w czasieLink otwiera się w nowej karcie dostępną w Nationale-Nederlanden.

Gwarantuje ona wypłatę pieniędzy w przypadku wystąpienia jednej z 32 chorób (w tym m.in. nowotworu złośliwego, zawału serca czy choroby Parkinsona). Co ważne, zakres ubezpieczenia rozszerza się wraz z twoim wiekiem, aby jak najlepiej dopasować się do wyzwań, z którymi być może będziesz musiał lub musiała się zmierzyć.

Oprócz wypłaty świadczenia pieniężnego możesz liczyć też na wsparcie medyczne i opiekuńcze po diagnozie poważnej choroby, czyli praktyczną pomoc, m.in. transport medyczny, dostarczenie leków, pomoc pielęgniarki, pomoc domową, organizację rehabilitacji.

Szczegółowe informacje na temat zakresu ochrony, zasad realizacji świadczeń oraz wyłączeń i ograniczeń odpowiedzialności ubezpieczyciela znajdziesz w ogólnych warunkach ubezpieczenia (OWU). Dowiedz się więcej

Ciąża

Redakcja NN

Dbamy o Twoje zdrowie – także poprzez rzetelne informacje. Dlatego artykuły na naszej stronie są tworzone przez zespół specjalistów: lekarzy, fizjoterapeutów, dietetyków oraz doświadczonych redaktorów medycznych.

Nasi eksperci nie tylko dzielą się wiedzą teoretyczną – przekazują też praktyczne wskazówki oparte na swoim doświadczeniu zawodowym. Piszą o tym, co naprawdę ważne dla Twojego zdrowia: od profilaktyki, przez diagnostykę, po metody leczenia.

Stawiamy na przejrzystość, dlatego pod każdym artykułem znajdziesz bibliografię i źródła. W ten sposób wspieramy Cię w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących Twojego zdrowia.

Zobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Źródła:

G.H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
P. Laudański, Niepłodność, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
R. Dębski, Endokrynologia ginekologiczna – w gabinecie lekarza specjalisty. Ginekologia i położnictwo, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.
Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu i Embriologii i Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, Diagnostyka i leczenie niepłodności – rekomendacje, Warszawa 2018.
D. Shmorgun, The diagnosis and management of ovarian hyperstimulation syndrome, „Joint Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada – Canadian Fertility and Andrology Society Clinical Practice Guideline”, 2011.
D. Trojnarska, R. Jach, Postępowanie z zespołem hiperstymulacji jajników u chorych wymagających leczenia szpitalnego, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2022.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.