Badanie TSH – co należy o nim wiedzieć?

Regularne wykonywanie badań jest bardzo ważne dla zachowania zdrowia. Oznaczenie TSH powinno się przeprowadzać przynajmniej raz w roku, aby sprawdzić, jak działa tarczyca. Badanie nie wymaga prawie żadnego przygotowania, a daje wiele cennych informacji o pracy tego gruczołu. Zbyt niski lub wysoki poziom TSH może wskazywać na jedną z chorób tarczycy, dlatego prawidłowa diagnoza i włączenie leczenia zależy od wyników badania.

Na czym polega badanie TSH?

Badanie TSH to badanie hormonalne, które pozwala na wykrycie zaburzeń w pracy tarczycy. Jest ono wykonywane również w celu sprawdzenia skuteczności leczenia zarówno nadczynnościLink otwiera się w nowej karcie, jak i niedoczynności tarczycyLink otwiera się w nowej karcie. Hormon TSH powstaje w przysadce mózgowej i wpływa na funkcjonowanie tarczycy oraz właściwe pobudzanie hormonów tyroksyny (T4)Link otwiera się w nowej karcie i trójjodotyroniny (T3).

Przy diagnozie chorób tarczycy poza wykonaniem badania TSH zaleca się oznaczenie T3, T4, anty-TPO oraz anty-TG. Dzięki temu można otrzymać pełen obraz dotyczący pracy tarczycy i wydzielanych przez nią hormonówLink otwiera się w nowej karcie. Na wyniki badania TSH oczekuje się zazwyczaj 1–2 dni.

Sprawdź, na czym polega diagnostyka profilu tarczycowegoLink otwiera się w nowej karcie.

Jak przygotować się do badania?

Badanie TSH jest wykonywane na czczo, co oznacza, że najlepiej przeprowadzić je rano, przed zjedzeniem śniadania i wypiciem kawy czy herbaty. Osoby, które zażywają lewotyroksynę, powinny zachować przerwę minimum 24 godziny od przyjęcia ostatniej tabletki. Czasem lekarz zaleca inaczej, jednak zdarza się to rzadko i najczęściej już w trakcie leczenia chorób tarczycy. Krew pobierana jest z żyły. Samo badanie nie wymaga szczególnego przygotowania, jednak zaleca się unikać nadmiernego stresu i aktywności fizycznej dzień wcześniej. 

Wykonując regularnie badania, należy pamiętać, że TSH jest wrażliwe na rytm dobowy, dlatego próbki warto pobierać o tej samej godzinie. Różnice w wartości mogą sięgać nawet 50%, dlatego do laboratorium trzeba się zgłaszać zazwyczaj w godzinach porannych. 

Przeczytaj: USG tarczycy – przygotowanie, wskazania, przebieg badaniaLink otwiera się w nowej karcie

Kto powinien wykonać badanie TSH?

Badanie TSH jest zalecane osobom, które chcą ocenić pracę tarczycy, lub zauważyły u siebie objawy sugerujące choroby tarczycy. Warto również wykonać to badanie, jeśli chce się wprowadzić suplementację jodu. Do dolegliwości, na które warto zwrócić uwagę, należą:

• nadmierna utrata masy ciała lub tycie,

• kołatanie serca, arytmia, 

• słabe, rozdwajające się paznokcie,

• wypadanie włosów,

• nadmierna senność,

• chroniczne zmęczenie, osłabienie, brak energii,

• wahania nastroju,

• uczucie gorąca,

• zaburzenia układu pokarmowego (biegunki, zaparcia),

• zaburzenia miesiączkowania oraz zajście w ciążę,

• zaburzenia libido u mężczyzn,

• obrzęki. 

Na nasilenie objawów wpływa wiele czynników, takich jak: zaburzenia hormonalne, wiek, płeć, tryb życia. Również mężczyźni powinni pamiętać o badaniach. Choroby tarczycy u mężczyznLink otwiera się w nowej karcie zdarzają się rzadziej niż u kobiet, jednak nie należy ich bagatelizować. Obserwując swój organizm, można w łatwy sposób wychwycić zmiany, które trzeba skonsultować z lekarzem. Osoby, które są aktywne fizycznie, stosują zdrową dietę i dbają o zdrowie, częściej zauważają nieprawidłowości. Znają również podstawy żywienia, wiedzą, w jakich produktach są selen, magnez czy witaminy C i B12, które często są suplementowane wraz z jodem.

Normy TSH

Chcąc wykonać badanie TSH, należy zgłosić się do laboratorium. Lekarz może wystawić skierowanie, jednak można je zrobić również na własne zlecenie. To, ile kosztuje badanie TSH, zależy od miejscowości, w jakiej mieści się laboratorium, a także od tego, czy jest ono wykonywane w pakiecie, czy oddzielnie. Zazwyczaj kosztuje kilkadziesiąt złotych. 

Interpretację wyników badań należy pozostawić lekarzowi, ponieważ normy TSH są różne w zależności od wieku i płci. Również do kobiet w ciąży przypisane są inne wartości uznawane za prawidłowe. Norma TSH zależy od laboratorium, w jakim jest wykonywane badanie, a także od metody oznaczenia. Dla osoby dorosłej za prawidłowy wynik uznaje się TSH na poziomie 0,4 do 4,0 ml U/l, chociaż dla lepszego obrazu pracy tarczycy warto wziąć pod uwagę także inne zmienne. 

U kobiet w ciąży wynik różni się w zależności od trymestru:

• w I trymestrze 0,1–2,5 ml U/l,

• w II trymestrze 0,1–3,0 ml U/l,

• w III trymestrze 0,1–3,0 ml U/l. 

Badanie TSH jest wykonywane także u dzieci, jednak normy są uzależnione od ich wieku. 

Co oznacza wynik?

Nieprawidłowe wyniki TSH mogą prowadzić do różnych chorób. Niski poziomu wskazuje na nadczynność tarczycy, niedoczynność przysadki mózgowej, chorobę Gravesa-Basedowa. Niekiedy przyjmowane leki mogą przyczyniać się do odchyleń od normy. Należą do nich m.in.: glikokortykosteroidy, l-dopa, dopamina, polpranonol czy zastosowanie kontrastu do badań obrazowych. Osoby w podeszłym wieku również mają obniżony poziom TSH.

Wysoki poziom TSH występuje w niedoczynności tarczycy, w gruczolaku przysadki czy w pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy. W takiej sytuacji badanie jest często rozszerzane o inne wskaźniki. Jest to konieczne, aby móc prawidłowo zdiagnozować choroby, takie jak hashimoto. Na zwiększenie stężenia TSH mogą także wpływać przyjmowane leki, np. interferon. Leczenie zaburzeń pracy tarczycy najczęściej polega na farmakologii, jednak czasem konieczne jest usunięcie tarczycy. Najczęściej zdarza się to, gdy pojawiają się wole utrudniające oddychanie czy mówienie.

Źródła:

1. T. Bednarczuk, Podstawy endokrynologii, Wydawnictwo ITEM Publishing, Warszawa 2017. 

2. Zygmunt, A. Lewiński, Diagnostyka czynnościowa zaburzeń hormonalnych z elementami diagnostyki różnicowej, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2011.

3. L.P. Churilov, P.A. Sobolevskaia, Y.I. Stroev, Thyroid gland and brain: Enigma of Hashimoto's encephalopathy, “Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism” 2019, 12, 33(6).

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.