Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny, objawy, rokowanie

Choroby tarczycy mogą przebiegać zarówno z niedoczynnością, nadczynnością gruczołu tarczowego, jak i z prawidłowym poziomem hormonów tarczycy. Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa – schorzenie autoimmunologiczne, częściej dotykające kobiet niż mężczyzn. Dowiedz się, jakie objawy mogą towarzyszyć chorobie Gravesa-Basedowa, z jakim wiąże się rokowaniem i na czym polega jej leczenie.

Choroba Gravesa-Basedowa – co to jest?

Jedną z chorób tarczycyLink otwiera się w nowej karcie, które powodują problemy hormonalne, jest m.in. choroba Gravesa-Basedowa. Jest ona najczęstszą przyczyną nadczynności tego gruczołu (nawet 60–80% przypadków). Choroba Gravesa-Basedowa jest schorzeniem autoimmunologicznym (kiedy organizm traktuje swoje własne komórki jak wrogie i je niszczy), najczęściej rozpoznawanym u osób między 20. a 50. rokiem życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Przyczyną choroby Gravesa-Basedowa jest wytwarzanie przez organizm człowieka przeciwciał skierowanych przeciwko własnym antygenom – w tym przypadku przeciwciał przeciwko receptorom dla TSH, stymulującym tarczycę do wytwarzania jej hormonów – tyroksyny i trójjodotyroniny. Pobudzenie receptorów prowadzi do niekontrolowanego wydzielania hormonów, które, oddziałując na tkanki obwodowe, powodują wystąpienie objawów nadczynności tarczycyLink otwiera się w nowej karcie. Przypuszcza się, że powstawanie autoprzeciwciał może być skutkiem działania tzw. czynników wyzwalających – ciąży, infekcji, stresu, palenia tytoniu czy narażenia na nadmierną ilość jodu.

1. Dowiedz się, czym jest badanie anty-TG i jaki jest jego kosztLink otwiera się w nowej karcie

Orbitopatia (zespół objawów ocznych) w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa jest wywołana stanem zapalnym w okolicy oczodołów, nadmierną proliferacją (namnażaniem się) komórek oraz wzmożonym wzrostem komórek mięśniowych i tkanki łącznej w okolicy gałek ocznych. 

Objawy choroby Gravesa-Basedowa

Zaburzenia poziomu hormonów są przyczyną pojawienia się różnorodnych symptomów. Najczęściej kojarzony z chorobą Gravesa-Basedowa wytrzeszcz oczu w rzeczywistości występuje dość rzadko, a objawy schorzenia mogą być dość niespecyficzne, szczególnie u osób w podeszłym wieku. U starszych pacjentów mogą dominować zmęczenie, utrata masy ciała lub pierwsze w życiu napady migotania przedsionków (najczęściej objawiające się uczuciem kołatania serca). Typowe objawy nadczynności tarczycy obserwuje się najczęściej u osób młodych i mogą one obejmować:

1. nadmierne pocenie się,

2. nietolerancję ciepła,

3. zmęczenie, 

4. utratę masy ciała,

5. biegunkę,

6. drżenie rąk,

7. kołatanie serca,

8. nadmierną drażliwość, problemy ze snem,

9. świąd skóry,

10. zaburzenia miesiączkowania u kobiet,

11. zmniejszenie popędu seksualnego,

12. zwiększenie ilości oddawanego moczu.

W przypadku pojawienia się orbitopatii pacjenci zgłaszają najczęściej widoczny wytrzeszcz oczu, ból w okolicy gałek ocznych, obrzęki powiek, zaczerwienienie spojówek i podwójne widzenie. Zmiany skórne u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa obejmują przede wszystkim pogrubienie skóry (dermatopatia tarczycowa) w okolicy piszczeli, jednak jest to stwierdzane dość rzadko – u 2–3% chorych.

1. Dowiedz się więcej: Nadczynność tarczycy – objawy, przyczyny, sposoby leczeniaLink otwiera się w nowej karcie

Choroba Gravesa-Basedowa – jakie badania wykonać?

Jeśli odczuwasz niepokojące dolegliwości, które mogą świadczyć o chorobie Gravesa-Basedowa, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj dodatkowe badania. Pierwsze kroki skieruj do lekarza rodzinnego lub internisty, który nie tylko zbierze szczegółowy wywiad i przeprowadzi badanie przedmiotowe (fizykalne), ale w razie stwierdzenia wskazań zleci również badania laboratoryjne i USG tarczycy. Lekarz pierwszego kontaktu może także zadecydować o konieczności konsultacji z endokrynologiem – w takim przypadku wystawi skierowanie do poradni endokrynologicznej.

U pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa wyniki badań TSH i wolnych hormonów tarczycy są najczęściej nieprawidłowe – obserwuje się zwykle obniżony poziom TSH i bardzo wysokie stężenia wolnej tyroksyny (fT4Link otwiera się w nowej karcie) i wolnej trijodotyroniny (fT3Link otwiera się w nowej karcie). Istotne dla postawienia rozpoznania jest stwierdzenie we krwi wysokiego poziomu przeciwciał przeciwko receptorowi dla TSH (TRAb), typowych zmian w badaniu ultrasonograficznym (powiększenia i wzmożonego przepływu krwi w naczyniach) i rozlanego wychwytu radiojodu przez gruczoł tarczowy. W przypadku podejrzenia orbitopatii konieczne jest wykonanie TK lub MR oczodołów.

Do często obserwowanych odchyleń w badaniach laboratoryjnych u osób z chorobą Gravesa-Basedowa należą także: niedokrwistość mikrocytarna, obniżenie poziomu płytek krwi, obniżenie stężenia frakcji LDL i HDL cholesterolu, podwyższenie poziomu bilirubiny, aminotransferaz i fosfatazy zasadowej.

Metody leczenia choroby Gravesa-Basedowa

Leczenie pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa jest procesem złożonym, mającym na celu zmniejszenie wydzielania hormonów tarczycy oraz postępowanie objawowe:

1. stosowanie beta-blokerów (atenololu lub propranololu) u pacjentów ze zbyt szybką czynnością serca w przebiegu nadczynności tarczycy i u chorych obciążonych wywiadem chorób sercowo-naczyniowych;

2. włączenie leków mających na celu zmniejszenie wydzielania lub uwalniania hormonów z gruczołu tarczowego (m.in. propylotiouracylu);

3. terapia jodem radioaktywnym (radiojodem) – przeciwwskazana u kobiet ciężarnych i karmiących piersią oraz z zaawansowaną orbitopatią;

4. wycięcie części lub całego gruczołu tarczowego.

U pacjentów z orbitopatią stosuje się również terapię glikokortykosteroidami, leczenie biologiczne (tepretumomabem), a u części chorych konieczne jest leczenie operacyjne lub radioterapia okolicy oczodołów. Zmiany skórne w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa nie wymagają leczenia.

Dieta w chorobie Gravesa-Basedowa

Zastanawiasz się, co jeść w chorobie Gravesa-Basedowa? Nie udowodniono, aby stosowanie jakiejkolwiek diety miało wpływ na przebieg już rozwiniętej autoimmunologicznej nadczynności tarczycy. Zalecenia dietetyczne u osób dotkniętych tą chorobą nie różnią się zatem od zaleceń dla ogółu populacji, opartych na Piramidzie Zdrowego Żywienia, m.in. spożywania dużej ilości błonnika, warzyw i owoców, odpowiedniego nawodnienia czy ograniczenia ilości nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie. Badania naukowe donoszą natomiast o pozytywnym wpływie diety wegetariańskiej na zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby Gravesa-Basedowa.

Choroba Gravesa-Basedowa – rokowanie

Czy choroba Gravesa-Basedowa jest uleczalna i jak może wyglądać przebieg schorzenia? Niestety nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe choroby, które skutkowałoby całkowitym wyleczeniem osób chorych. Celem terapii jest uzyskanie remisji i normalizacji poziomu hormonów tarczycy – szacuje się, że osiąga się ją u 27% pacjentów. U pozostałych osób dochodzi do nawrotu objawów nadczynności tarczycy w ciągu 4 lat od odstawienia leków lub niedoczynności gruczołu w wyniku ich stosowania. Leczenie operacyjne i leczenie jodem radioaktywnym skutkuje u większości pacjentów niedoczynnością gruczołu tarczowego i koniecznością suplementacji hormonów tarczycy.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. B. Pokhrel, K. Bhusal, Graves Disease, „StatPearls”, 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448195/.

2. W. Wiersinga, Graves' Disease: Can It Be Cured?, „Endocrinology and Metabolism”, 2019, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6435849/.

3. S. Tonstad i in., Prevalence of hyperthyroidism according to type of vegetarian diet, „Public Health Nutrition”, 2015, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4377303/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.