Co to jest profilaktyka zdrowotna?

„Lepiej zapobiegać niż leczyć” – na pewno nie raz spotkałeś się z tym stwierdzeniem. Jednak co tak naprawdę ono oznacza? Wszystkie wysiłki powinny skupić się na niedopuszczeniu do zachorowania lub na wczesnym wykrywaniu chorób. Działania te określa się mianem „profilaktyka zdrowotna”. Wyjaśniamy, co oznacza ten termin.

O profilaktyce zdrowotnej mówi się coraz częściej. Niestety, mimo to jeszcze spora część społeczeństwa nie do końca zdaje sobie sprawę z tego, jak właściwie dbać o swoje zdrowie. Raport opublikowany w 2018 roku przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH) pokazuje, że wiele osób nie wie, czym są czynniki ryzyka, lub nie potrafi ich wymienić (40% badanych). Nie widzi również związku przyczynowo-skutkowego między swoim stylem życia a chorobami cywilizacyjnymi. Dlatego profilaktyka zdrowotna powinna być szeroko promowana. Warto zdawać sobie sprawę, że działania z nią związane nie są trudne i nie kosztują dużo.

• Dowiedz się, dlaczego tak ważna jest profilaktyka chorób nowotworowychLink otwiera się w nowej karcie.

Czym jest profilaktyka zdrowotna?

Profilaktyka zdrowotna to wszystkie działania, które są podejmowane w celu:

• utrwalenia odpowiednich wzorców związanych ze zdrowym stylem życia,

• zapobiegania chorobom,

• wczesnego rozpoznawania chorób,

• wczesnego wdrożenia odpowiedniego leczenia,

• zapobiegania powikłaniom choroby,

• opóźnienia postępu choroby,

• zwiększenia poziomu wiedzy społeczeństwa na temat chorób.

Wszystkie z powyższych działań mogą zostać podjęte na różnych etapach (przed zachorowaniem, po zachorowaniu). Dlatego wyróżnia się 4 rodzaje profilaktyki zdrowotnej.

• Czy telemedycyna sprawdza się w działaniach profilaktycznych? Dlaczego warto porozmawiać z lekarzem o swoim stylu życia? Obejrzyj wideo i dowiedz się.

Jakie są rodzaje profilaktyki zdrowotnej?

Rodzaje profilaktyki zdrowotnej to:

• profilaktyka wczesna,

• profilaktyka I fazy (pierwotna),

• profilaktyka II fazy (wtórna),

• profilaktyka III fazy.

Profilaktyka wczesna obejmuje wszystkie działania, które skupiają się na kształtowaniu prawidłowych wzorców zdrowotnych. Jest to przede wszystkim edukacja na temat czynników ryzyka i czynników sprzyjających zachorowaniu, a także codziennych zachowań, które mają negatywny wpływ na zdrowie. Do tego rodzaju zaliczane są również szczepienia ochronne.

Profilaktyka zdrowotna I fazy polega na kontrolowaniu czynników ryzyka. Działania mają na celu zapobieganie chorobom ogólnie, a także konkretnym schorzeniom. Dużą uwagę przywiązuje się do wychwycenia osób, które znajdują się w grupie ryzyka.

Profilaktyka II fazy to wszystkie działania skierowane do osób, które znajdują się w grupie ryzyka. Jej celem jest wczesne wykrycie choroby, a tym samym wdrożenie leczenia w momencie, w którym jest największa szansa na jego powodzenie. Tutaj bardzo dużą rolę odgrywają testy przesiewowe i regularne badania kontrolne.

• Przeczytaj, jakich informacji dostarcza poziom CRPLink otwiera się w nowej karcie oraz badanie USGLink otwiera się w nowej karcie.

Profilaktyka III fazy jest skierowana do osób chorych. Ma zminimalizować skutki choroby i zapobiegać powikłaniom. To nie tylko leczenie i rehabilitacja, ale także działania, które prowadzą do zwiększenia poziomu samodzielności i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

Co składa się na profilaktykę zdrowotną?

Profilaktyka zdrowotna obejmuje szereg działań. Część z nich skierowana jest do ogółu społeczeństwa, a niektóre przewidziane są tylko dla osób chorych. Wszystko zależy od fazy, do której grupy zostanie zakwalifikowana dana osoba lub grupa ludzi.

Do profilaktyki zdrowotnej zaliczamy:

• kampanie edukacyjne,

• szczepienia ochronne,

• testy przesiewowe,

• konsultacje lekarskie i badania profilaktyczne,

• rehabilitację,

• leczenie choroby,

• leczenie skutków i powikłań choroby,

• eliminowanie czynników ryzyka poprzez zachęcanie do zmiany stylu życia.

Programy profilaktyczne (np. w kierunku tętniaka aorty brzusznej, depresji poporodowej, chorób odtytoniowych) to pakiety darmowych badań, dzięki którym możesz lepiej chronić swoje zdrowie. Mogą z nich skorzystać wszyscy lub osoby z grupy ryzyka. O programy profilaktyczne realizowane w twoim mieście i warunki udziału powinieneś zapytać lekarza pierwszego kontaktu.

Profilaktyka zdrowotna a styl życia

Z profilaktyką zdrowotną ściśle związany jest styl życia. Codzienne nawyki mają ogromny wpływ na działanie organizmu. Niekiedy możesz obniżać stan swojego zdrowia zupełnie nieświadomie. Dlatego ważne jest, abyś wiedział, co sprzyja zachorowaniu.

Czynnikiem ryzyka wielu groźnych chorób są używki. Alkohol i papierosy zawierają kilkadziesiąt substancji, które mają szkodliwy wpływ na działanie całego organizmu. Dlatego bardzo ważne jest ich ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie. Pamiętaj, że szkodzi również bierne palenie (wdychanie dymu tytoniowego).

W profilaktyce zdrowotnej dużą rolę odgrywa dieta. To, co jesz, powinno dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych witamin i minerałów. Produkty, które wybierasz, nie mogą zawierać szkodliwych tłuszczów, konserwantów, dużej ilości cukru. Odpowiednia dieta wraz z aktywnością fizyczną zapobiegają otyłości, która jest czynnikiem ryzyka wielu chorób.

Źródła:

1. B. Wojtyniak, P. Goryński, Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2018.

2. Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, Programy profilaktyczne, https://pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne (dostęp 10.02.2021).

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.