Przeciwciała - czym są? Co je wytwarza?

Przeciwciała to komórki wydzielane przez układ odpornościowy, a dokładnie przez pobudzone do pracy limfocyty B. Wyróżnia się pięć klas przeciwciał: IgM, IgE, IgA, IgG, IgD. Najogólniej ich zadanie w organizmie można przedstawić jako obronę przed drobnoustrojami chorobotwórczymi i zmienionymi patologicznie komórkami.

Czym są przeciwciała?

Przeciwciała stanowią białko, które wydzielane jest przez pobudzone limfocyty B, czyli rodzaj białych krwinek. Ich poziom w organizmie ocenia morfologia. Przeciwciała, określane też jako antyciała, wykazują zdolność do wiązania antygenów. Antygeny to substancje charakteryzujące się immunogennością, czyli zdolnością do wywołania przeciw samym sobie reakcji odpornościowej, oraz antygenowością, czyli zdolnością do wiązania się z konkretnym przeciwciałem. Jak przedstawia się budowa przeciwciał? Przeciwciała mają w większości przypadków (IgG, IgD, IgE) kształt litery „Y” (monomeru). Niektóre (IgA) występują w formie podwójnej (dimeru) lub przypominają płatek śniegu (pentamer) - IgM. Przeciwciała składają się z łańcuchów białkowych - lekkiego i ciężkiego. Stanowią 12-18% białek surowicy.

Przeczytaj również: ANA – co to takiego? Jakie ma znaczenie w diagnostyce różnych chorób?Link otwiera się w nowej karcie

Jaką rolę odgrywają przeciwciała?

Przeciwciała z uwagi na to, że stanowią część układu odpornościowego organizmu, pełnią bardzo ważną funkcję w walce ze szkodliwymi dla zdrowia wirusami, bakteriami, pasożytami ludzkimi czy grzybami. Wszystkie one obniżają odporność i powodują znaczne osłabienie organizmu. Zadanie przeciwciał polega na wiązaniu antygenu. W ten sposób przyczyniają się one do uruchomienia szeregu procesów, w tym m.in.:

1. neutralizowania toksyn i wirusów, czyli osłabiania lub eliminowania ich szkodliwego działania,

2. oddziaływania bakteriostatycznego, czyli hamowania rozwoju i rozmnażania bakterii,

3. opsonizacji, czyli zjawiska polegającego na ułatwieniu przylegania przeciwciał do patogenów, w wyniku czego mogą zostać szybciej zwalczone na drodze fagocytozy (pochłonięte przez komórki odpornościowe),

4. aktywowania dopełniacza, czyli zespołu kilkudziesięciu białek znajdujących się w płynach ustrojowych, które pobudzają odpowiedź odpornościową i niszczą niektóre patogeny,

5. cytotoksyczności komórkowej, zależnej od przeciwciał - to proces, w którym komórki patogenów lub zmienione chorobowo, np. nowotworowe, zabijane są przez tzw. komórki NK (z ang. natural killers),

6. blokowania adhezyn bakteryjnych, czyli składników powierzchni ich komórek, dzięki czemu je znacznie osłabiają.

Jakie są rodzaje przeciwciał?

Przeciwciała ze względu na działanie zostały podzielone na klasy. Wymienia się takie rodzaje przeciwciał:

1. przeciwciała typu A (IgA) - produkowane głównie przez wydzieliny, np. ślinę, łzy, oraz błony śluzowe, np. wyściełające drogi oddechowe, układ moczowy, przewód pokarmowy. Zapewniają miejscową odporność. Ich zadaniem jest ochrona błon śluzowych przed wnikaniem drobnoustrojów,

2. przeciwciała typu D (IgD) - są słabo zbadane, w związku z czym ich funkcja w organizmie nie została dobrze określona. Stanowią około 1% wszystkich przeciwciał. Przypuszcza się, że pobudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał,

3. przeciwciała typu E (IgE) - są odpowiedzialne za reakcje alergiczne. Ich działanie polega na pobudzaniu białych krwinek do wytwarzania histaminy, czyli mediatora procesów zapalnych i odczynu alergicznego,

4. przeciwciała typu G (IgG) - jest ich najwięcej (stanowią około 80% ogółu przeciwciał). Opiera się na nich tzw. wtórna odpowiedź immunologiczna. Oznacza to, że organizm w pierwszej kolejności zbiera informacje o infekcji i dopiero później produkuje przeciwciała,

5. przeciwciała typu M (IgM) - to tzw. przeciwciała pierwszego rzędu. Produkowane są jako pierwsze w ramach odpowiedzi odpornościowej. Ich zadaniem jest powstrzymanie infekcji do czasu, aż wydzielone zostaną inne przeciwciała.

Przeciwciała a pamięć immunologiczna

Odpowiedź odpornościowa Twojego organizmu może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Pierwszy rozwija się podczas pierwszego kontaktu z antygenem. To czas, kiedy wytwarzane są zwłaszcza przeciwciała typu IgM. Z czasem ich liczba powoli maleje, bo są zastępowane przez przeciwciała bardziej swoiste. Mowa o przeciwciałach typu IgG.Wtórna odpowiedź odpornościowa powstaje w wyniku ponownego zetknięcia z tym samym antygenem. Jest silniejsza od pierwotnej, bo charakteryzuje się wyższym poziomem przeciwciał. Dlaczego? Wszystko za sprawą tzw. pamięci immunologicznej. Przeciwciała mogą utrzymywać się we krwi przez bardzo długi okres po kontakcie z antygenem. W momencie ponownego spotkania z nim zaczynają bardzo mocno pracować i z reguły szybciej zwalczają antygeny.

Sprawdź, jaki poziom przeciwciał IgG i IgM pozwala na rozpoznanie boreliozyLink otwiera się w nowej karcie

Badanie na przeciwciała

Badanie poziomu przeciwciał wykonuje się przede wszystkim z krwi żylnej (IgM, IgG, IgE, IgA), ale i niekiedy ze śliny czy kału (IgA). Normy dla całkowitego stężenia przeciwciał we krwi różnią się od wieku. W przypadku dorosłych przedstawiają się następująco:

1. IgA - 0,52-3,44 g/l,

2. IgG - 6,62-15,8 g/l,

3. IgE - do 0,0003 g/l,

4. IgM - 0,53-3,44 g/l,

5. IgD - do 0,03 g/l.

Przeciwciała we krwi oznaczają, że organizm sam atakuje własne komórki. Jest to wynik nieprawidłowo działającego układu immunologicznego, co obserwuje się w chorobach autoimmunologicznychLink otwiera się w nowej karcie. Po drugie wskazują, że doszło do infekcji. Przeciwciała we krwi stwierdza się też w przypadku konfliktu serologicznego, gdy występuje niezgodność między matką i dzieckiem co do grup krwi, a mówiąc dokładniej - między przeciwciałami wytwarzanymi przez matkę i antygenami krwinek płodu. Hipergammaglobulinemia, czyli podwyższony poziom przeciwciał, obserwowany jest m.in. w: ostrych i przewlekłych stanach zapalnych, sarkoidozie, AIDS, marskości wątroby.

To może Cię zainteresować: Badanie przeciwciał anty-CCP – rozpoznaj RZS jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawówLink otwiera się w nowej karcie

Obniżony poziom przeciwciał, czyli hipogammaglobulinemia, może być spowodowany takimi stanami, jak:

1. rozległe oparzenia,

2. zespół nerczycowy,

3. niedożywienie,

4. ciężka biegunka,

5. wrodzone niedobory odporności o podłożu genetycznym,

6. choroby nowotworowe (np. chłoniaki, białaczki),

7. stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów, przeciwmalarycznych).

Zarówno nadmiar, jak i niedobór przeciwciał może być oznaką różnych patologii, dlatego powinieneś go skonsultować z lekarzem.

Źródła:

1. R. Geisberger i in., The riddle of the dual expression of IgM and IgD, „Immunology” 2006, t. 118, nr 4, s. 429-437.

2. A. Görlich, Przeciwciała - narzędzie przyrody i człowieka, „Wszechświat” 2016, t. 117, nr 4-6, s. 107-116.

3. K. Napiórkowska-Baran i in., Oznaczanie przeciwciał w codziennej praktyce, cz. 1, Właściwości przeciwciał, „Alergia Astma Immunologia” 2019, t. 24, nr 2, s. 51-58.

4. J. Gołąb i in., Immunologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 3.

5. J. Lindenmann, Origin of the terms 'antibody' and 'antigen', „Scandinavian Journal of Immunology” 1984, t. 19, nr 4, s. 281–285.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.