Stopa końsko-szpotawa – co to jest? Rozpoznanie i rehabilitacja
Stopa końsko-szpotawa to wrodzona i złożona deformacja stóp. Do jej rozwoju dochodzi w drugim trymestrze ciąży. Leczenie opiera się na opracowanej w 1948 roku metodzie Ponsetiego, której skuteczność wynosi nawet do 90%. Sprawdź, jak rozpoznać i leczyć stopę końsko-szpotawą. Nieleczona może prowadzić do kalectwa.
Stopa końsko-szpotawa – co to jest?
Stopa końsko-szpotawa to jedna z najczęściej diagnozowanych deformacji narządu ruchu. Polega na skróceniu ścięgna Achillesa, które unosi piętę wysoko do góry i nadmiernie wykręca na bok łuk podłużny stopy. Dochodzi do skrócenia ścięgna i więzadła w środkowej części stopy, co powoduje jej ustawienie na zewnętrznym brzegu. W konsekwencji niemożliwe jest płaskie ustawienie stopy na podłożu. Każdego roku deformacja rozpoznawana jest u 100 tys. noworodków. Dwa razy częściej wada dotyka chłopców. Stopa końsko-szpotawa jest uznawana za wrodzoną. Do deformacji dochodzi w drugim trymestrze ciąży, w trakcie którego wykształcona stopa dziecka zaczyna nabierać nieprawidłowych cech i ustawień.
Chociaż wykrycie wady możliwe jest podczas badania USG w trakcie ciąży, w większości przypadków diagnoza stawiana jest dopiero po urodzeniu dziecka. Rozpoznanie stopy końsko-szpotawej od razu po porodzie umożliwia wczesne rozpoczęcie leczenia i przywrócenie pełnej ruchomości stawu. Nieleczona wada w dorosłym życiu przyczynia się do niepełnosprawności, uniemożliwia prawidłowe poruszanie się, a próby chodzenia powodują ból stópLink otwiera się w nowej karcie, w szczególności ból podbicia stóp.
Przeczytaj: Stopa cukrzycowa – przyczyny, objawy, leczenieLink otwiera się w nowej karcie
Przyczyny stopy końsko-szpotawej
Etiologia deformacji nie jest do końca jasna. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi wady są geny. Stopa końsko-szpotawa częściej pojawia się u rodzeństwa chorych dzieci, a w przypadku bliźniąt deformacja w 32% dotyka oboje dzieci. W rozwoju płodowym może dojść do zatrzymania rozwoju kości strzałkowej i nieprawidłowego zgięcia kości skokowej. Zmiany dotykają również mięśni łydki. Do łagodnych postaci deformacji prowadzi nieprawidłowe ułożenie stopy w łonie matki. Sprzyjać temu może m.in. zbyt mała ilość wód płodowych lub wady w budowie kostnej miednicy ciężarnej.
Przeczytaj również: Nerwiak Mortona - co to jest? Objawy i przyczyny choroby MortonaLink otwiera się w nowej karcie
Rodzaje stóp końsko-szpotawych
Wyróżnia się kilka rodzajów stopy końsko-szpotawej. Zaproponowana przez Alaina Dimeglio klasyfikacja dzieli deformację ze względu na miękkość i sztywność, co jest pomocne w ocenie skuteczności i wybraniu metody leczenia:
typ I soft-soft – stopa miękka, którą cechuje najlżejszy stopień deformacji. Wada stanowi 20% przypadków i jest bardzo łatwa do skorygowania;
typ II soft-stiff – stopa miękko-twarda, obejmuje 33% zniekształceń. Lekki stopień deformacji, który łatwo poddaje się leczeniu;
typ III stiff-soft – stopa twardsza, zdeformowana w płaszczyźnie strzałkowej i horyzontalnej na poziomie 50 stopni. Ten typ zniekształcenia obejmuje 35% przypadków.
typ IV stiff-stiff – stopa twarda i sztywna o zaawansowanej deformacji. Ta postać obejmuje 12% przypadków.
Ogólnie stosowana klasyfikacja typów wady dzieli deformację ze względu na wygląd i etiologię. Deformacja typowa stopy końsko-szpotawej:
idiopatyczna – deformacja o nieznanej przyczynie. Najczęściej rozwija się u dzieci zdrowych, u których z powodu zbyt małej ilości miejsca w łonie matki doszło do wykształcenia tzw. stopy ułożeniowej. Wada jest łatwa do korygowania;
syndromiczna – deformacja powstała na skutek mutacji genetycznych;
neurogenna – do powstania deformacji dochodzi na skutek nieprawidłowości neurologicznych, np. dziecięcego porażenia mózgowego. Ten typ zniekształcenia jest trudny do leczenia, gdyż wada wiąże się z innymi zaburzeniami neurologicznymi;
teratogenna – do powstania tego typu deformacji dochodzi na skutek czynników środowiskowych, które zaburzają prawidłowy rozwój płodu. Są to m.in. palenie papierosów, spożywanie alkoholu podczas ciąży, przyjmowanie leków antydepresyjnych, branie narkotyków.
W literaturze spotykany jest również podział wady ze względu na istotę zniekształcenia i klasyfikację leczenia. Wyróżniana jest wówczas stopa końsko-szpotawa: nawrotowa, oporna, atypowa, skorygowana i nieleczona.
Leczenie stopy końsko-szpotawej
Leczenie stopy końsko-szpotawej w większości przypadków opiera się na opracowanej w 1948 roku metodzie Ponsetiego. To model, który umożliwia, a nawet zaleca rozpoczęcie terapii natychmiast po urodzeniu dziecka, nawet w 7. dobie życia niemowlęcia. Największą skuteczność przynosi leczenie podjęte przed 9. miesiącem życia dziecka. Terapia pomiędzy 9. a 28. miesiącem życia nie gwarantuje całkowitego skorygowania wady. Leczenie średnio trwa 6 tygodni. Brak poprawy po tym czasie oznacza nieskuteczność metody. Wówczas rozważane jest leczenie operacyjne.
Metoda Ponsetiego polega na leczeniu opatrunkami gipsowymi, które zmieniane są co tydzień. Dodatkowo dziecko poddawane jest regularnej rehabilitacji. Powodzenie leczenia zależy przede wszystkim od czynników odpowiedzialnych za rozwój wady, a także od sztywności stopy. Metoda Ponsetiego jest skuteczna nawet w 90% przypadków. Ewentualne niepowodzenie leczenia wynika z bardzo zaawansowanej deformacji, występowania innych wad neurologicznych i stanu mięśni.
Do jakich powikłań prowadzi stopa końsko-szpotawa?
Zdrowe stopyStopa końsko-szpotawa niekorzystnie wpływa na rozwój motoryczny dziecka. Zaburza bowiem biomechanikę układu ruchu. W efekcie dziecko może zmagać się z konsekwencjami dysfunkcyjnego łańcucha kinematycznego całej kończyny dolnej, a nawet bioder i kręgosłupa, zwłaszcza na poziomie lędźwi.
Stopa końsko-szpotawa bywa przyczyną jednostronnego skrócenia kończyny. Z tego powodu można obserwować rozwój nieprawidłowych wzorców ruchowych, które nasilają dolegliwości związane z zaburzeniem biomechaniki nogi. W efekcie maluch może mieć problemy z aktywnością fizyczną, zwłaszcza w zakresie chodzenia i biegania. Deformacja źle wpływa na całą sylwetkę dziecka i może być przyczyną powstania innych wad postawy.
Powikłania, jakie wywołuje stopa końsko-szpotawa, pojawiają się także w przebiegu leczenia. Najczęściej dotyczą one dolegliwości bólowych. Ich obecność bywa związana z aktywną mobilizacją przykurczonych i wzmacnianiem osłabionych tkanek, uległych procesom zwyrodnieniowym.
Stopa końsko-szpotawa ma tendencję do nawracania.
Dbamy o Twoje zdrowie – także poprzez rzetelne informacje. Dlatego artykuły na naszej stronie są tworzone przez zespół specjalistów: lekarzy, fizjoterapeutów, dietetyków oraz doświadczonych redaktorów medycznych.
Nasi eksperci nie tylko dzielą się wiedzą teoretyczną – przekazują też praktyczne wskazówki oparte na swoim doświadczeniu zawodowym. Piszą o tym, co naprawdę ważne dla Twojego zdrowia: od profilaktyki, przez diagnostykę, po metody leczenia.
Stawiamy na przejrzystość, dlatego pod każdym artykułem znajdziesz bibliografię i źródła. W ten sposób wspieramy Cię w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących Twojego zdrowia.
Redakcja NNZobacz artykuły tego autoraPodziel się z innymi
Udostępnij artykuł w social-mediach.
Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcieŹródła:
J. Gradek i in., Leczenie wrodzonej stopy końsko-szpotawej metodą Ponsetiego z wczesnym zastosowaniem opatrunków gipsowych – doświadczenia własne, „Postępy Nauk Medycznych” 2013, nr 16/6, s. 441–445.
P. Misztal-Okońska i in., Historia leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 2016, nr 79, s. 32–36.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
