Małopłytkowość – czym jest? Przyczyny, objawy i metody leczenia

Małopłytkowość może przebiegać bezobjawowo lub wiązać się z objawami krwawienia, a w niektórych przypadkach nawet ze skłonnością do wykrzepiania krwi. Występuje pod postacią pierwotnej małopłytkowości immunologicznej lub wtórnie do innych schorzeń, np. infekcji i chorób autoimmunologicznych.

Co to jest małopłytkowość?

Prawidłowy poziom trombocytów, czyli płytek krwiLink otwiera się w nowej karcie, jest jednym z warunków utrzymania hemostazy, czyli zachowania równowagi zapewniającej płynność krwi krążącej w naczyniach krwionośnych i jej krzepnięcia w przypadku wynaczynienia. Zarówno małopłytkowość, czyli obniżenie ilości płytek krwi < 150 000/µl, jak i nadpłytkowośćLink otwiera się w nowej karcie (poziom płytek ≥ 450 000/μl), mogą prowadzić do poważnych zaburzeń, a w niektórych przypadkach do groźnych objawów zagrażających życiu. Nauką, która zajmuje się układem krwiotwórczym i jego nieprawidłowościami, w tym obniżonym poziomem trombocytów, jest hematologiaLink otwiera się w nowej karcie.

• Dowiedz się więcej: Pancytopenia – objawy, przyczyny, sposoby leczeniaLink otwiera się w nowej karcie

Przyczyny i objawy małopłytkowości

Małopłytkowość, inaczej trombocytopenia, może występować jako izolowana nieprawidłowość lub występować w przebiegu innych chorób albo ich leczenia. Do jej przyczyn należą m.in.:

• pierwotna małopłytkowość immunologiczna, w której obniżenie liczby trombocytów wynika z obecności autoprzeciwciał prowadzących do destrukcji płytek krwi,

• małopłytkowość wywołana stosowaniem leków, m.in. heparyny (HIT; w jej przebiegu obserwuje się zakrzepicę), antybiotyków (sulfonamidów, piperacyliny, ampicyliny), ibuprofenu, acetaminofenu,

• choroby zakaźne, w tym zakażenie HIV, HCV, EBV, wirusem świnki, ospy wietrznej, różyczki, posocznica (sepsa), infekcja Helicobacter pylori, malaria,

• niedobór witaminy B12, kwasu foliowego, miedzi,

• schorzenia autoimmunologiczne, w tym toczeń rumieniowaty układowy,

• przewlekłe nadużywanie alkoholu,

• hipersplenizm – powiększenie śledziony, któremu towarzyszą nieprawidłowości w morfologii krwi (obniżenie poziomu płytek krwi, leukocytów, krwinek czerwonych),

• ciąża – małopłytkowość u kobiety ciężarnej wymaga badań w kierunku stanu przedrzucawkowego i zespołu HELLP,

• uszkodzenie szpiku kostnego, m.in. w mielodysplazji, w chorobach nowotworowych.

Małopłytkowość może być efektem stosowania chemioterapii do leczenia chorób nowotworowych, takich jak ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina).

• Sprawdź też: Koagulogram – co to jest? Na czym polega badanie układu krzepnięcia?Link otwiera się w nowej karcie

Jakie objawy mogą towarzyszyć trombocytopenii? U osób z poziomem płytek krwi > 50000/µl rzadko obserwuje się jakiekolwiek symptomy, a małopłytkowość bywa wykrywana przypadkowo przy okazji wykonywania badań z innego powodu. Obniżenie płytek < 20000/µl wiąże się zwykle z wystąpieniem objawów skazy krwotocznej, najczęściej pod postacią krwawień z nosa, błon śluzowych, dziąseł oraz wybroczyn i podbiegnięć krwawych (tzw. siniaków) na skórze. U kobiet mogą pojawić się obfite i przedłużające się krwawienia miesięczne. Krwotok z nosa bywa pierwszym objawem choroby i w przypadku jego nawracania wymaga pogłębienia diagnostyki.

Małopłytkowość – jakie badania wykonać?

W przypadku wystąpienia objawów mogących wskazywać na małopłytkowość należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego zleci prawdopodobnie wykonanie morfologii krwi obwodowej. O trombocytopenii świadczy ilość płytek krwi < 150 tys./µl. 

Bywa, iż bardzo niska ilość trombocytów w morfologii nie koreluje z obrazem klinicznym pacjenta – w tym przypadku należy wykluczyć małopłytkowość rzekomą, spowodowaną zlepianiem się płytek krwi w standardowej probówce. Wówczas trzeba wykonać badanie ponownie po pobraniu krwi do probówki zawierającej inny odczynnik – cytrynian sodu lub heparynę.

Po potwierdzeniu małopłytkowości konieczne jest wykluczenie wtórnych przyczyn jej występowania. Oprócz dokładnego wywiadu na temat stosowanych leków i objawów innych chorób konieczne mogą być badania krwi, badania obrazowe, a w niektórych przypadkach również biopsja szpiku.

Jak leczyć małopłytkowość?

Metoda leczenia małopłytkowości zależy od przyczyny jej występowania. Osobom bezobjawowym z umiarkowanym obniżeniem poziomu płytek krwi zwykle zaleca się regularne wykonywanie kontrolnej morfologii krwi. Pojawienie się objawów krwawienia może wymagać przetoczenia preparatu płytek krwi. W przypadku trombocytopenii wtórnej do innych schorzeń konieczne jest leczenie choroby podstawowej, np. podawanie leków immunosupresyjnych w toczniu rumieniowatym układowym, eradykacja Helicobacter pylori, leczenie onkologiczne w chorobach nowotworowych. Pierwotna małopłytkowość immunologiczna zwykle wymaga podawania leków immunosupresyjnych.

Małopłytkowość u noworodka – co może oznaczać?

Prawidłowy poziom płytek krwi u noworodka nie różni się od norm dla innych grup wiekowych i wynosi 150–450 tys./µl, chociaż może być nieco niższy u wcześniaków. Liczba trombocytów zwykle obniża się w ciągu kilku pierwszych dni od urodzenia, a następnie wzrasta pod koniec pierwszego tygodnia życia. W przypadku noworodków z symptomami choroby lub bardzo wcześnie urodzonych dzieci małopłytkowość jest zwykle wynikiem toczącego się procesu chorobowego – posocznicy (sepsy), niedotlenienia okołoporodowego, zakażeń wewnątrzmacicznych lub rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Trombocytopenia u noworodków bez objawów klinicznych bywa spowodowana niewydolnością łożyska i procesami autoimmunologicznymi w ciąży, w wyniku których przeciwciała matki niszczą płytki krwi płodu. W rzadkich przypadkach za niski poziom trombocytów odpowiadają wady genetyczne dziecka, m.in. trisomia chromosomu 21, 18, 13 lub zespół Turnera.

Małopłytkowość – co jeść? Wpływ diety na poziom płytek krwi

Trwają badania naukowe nad skutecznością stosowania odpowiedniej diety celem uzyskania prawidłowego poziomu płytek krwi u osób z małopłytkowością. W jednej z prac wykazano pozytywny wpływ diety śródziemnomorskiej w leczeniu mało- i nadpłytkowości. Dieta śródziemnomorska polega głównie na ograniczeniu w jadłospisie czerwonego i tłustego mięsa oraz na zwiększeniu ilości produktów zbożowych, warzyw i owoców, ryb, oleju z oliwek, orzechów i roślin strączkowych. Należy podkreślić, iż żadna dieta nie zastąpi konsultacji lekarskiej i w każdym wypadku podejrzenia lub stwierdzenia małopłytkowości trzeba zasięgnąć porady doświadczonego specjalisty. Dieta nie stanowi zastępstwa dla celowanego leczenia.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Jinna S., Khandhar P., Thrombocytopenia, “StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542208/. 

2. Sillers L., Slambrouck C., Lapping-Carr G., Neonatal Thrombocytopenia: Etiology and Diagnosis, “Pediatric Annals”, 2015, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6107300/. 

3. Hernaez A. i in., Mediterranean Diet Maintained Platelet Count within a Healthy Range and Decreased Thrombocytopenia-Related Mortality Risk: A Randomized Controlled Trial, “Nutrients”, 2021, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7915168/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.