Hematologia – czym się zajmuje? Diagnostyka chorób układu krwiotwórczego

Nieprawidłowości w morfologii są jednym z najczęściej stwierdzanych odchyleń w badaniach krwi. Mogą mieć charakter pierwotny lub występować wtórnie do innych chorób. Diagnostyką oraz leczeniem schorzeń krwi i układu krwiotwórczego zajmuje się hematolog. Dowiedz się, jakie badania stosuje się w diagnostyce schorzeń hematologicznych.

Hematologia – co to jest?

Hematologia to zarówno nauka, jak i dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami krwi i układu krwiotwórczego. Szybki rozwój i coraz to nowsze badania naukowe doprowadziły z czasem do wyodrębnienia kilku działów hematologii, m.in. immunologii, skupiającej się na procesach odpornościowych, czy transfuzjologii, zajmującej się przetaczaniem preparatów krwiopochodnych.

Sprawdź: Pancytopenia – objawy, przyczyny, sposoby leczeniaLink otwiera się w nowej karcie

Krew składa się z osocza oraz zawieszonych w nim komórek krwi wytwarzanych w szpiku kostnym w procesie hematopoezy. W życiu płodowym za tworzenie składników morfotycznych krwiLink otwiera się w nowej karcie odpowiadają również wątroba i śledziona. Wyróżnia się trzy główne rodzaje komórek krwi: erytrocytyLink otwiera się w nowej karcie (krwinki czerwone), leukocyty (krwinki białe) i trombocyty (płytki krwiLink otwiera się w nowej karcie). Każda z nich pełni w organizmie człowieka istotne funkcje, a zaburzenie ich ilości, budowy czy czynności może prowadzić do poważnych powikłań. Przedmiotem zainteresowania hematologii są również zaburzenia funkcjonowania narządów limfopoetycznych, czyli oprócz szpiku kostnego również grasicy, śledziony, węzłów chłonnych czy migdałków. 

Hematologia – jak odczytać wyniki badań?

Podstawowym badaniem służącym do oceny parametrów komórek krwi jest morfologia krwi obwodowejLink otwiera się w nowej karcie. Oznaczenie jest przeprowadzane najczęściej z próbki krwi żylnej pobranej w większości przypadków z żyły łokciowej pacjenta.

Krwinki czerwone w badaniu morfologicznym

Erytrocyty są odpowiedzialne za transport tlenu związanego ze znajdującą się w nich hemoglobiną, z płuc do tkanek. W morfologii krwi ocenia się m.in.:

• RBC – liczbę krwinek czerwonych; prawidłowa liczba erytrocytów wynosi 3,5–5,2 mln/µl dla kobiet i 4,2–5,4 mln/µl dla mężczyzn;

• Ht – hematokryt, czyli objętość krwinek czerwonych w pełnej krwi; norma dla kobiet wynosi 37-47%, a dla mężczyzn 40–54%;

• Hb – stężenie hemoglobiny – prawidłowy poziom Hb u kobiet wynosi 12–16 g/dl, a u mężczyzn 14–18 g/dl.

Zmniejszenie liczby krwinek czerwonych, stężenia hemoglobiny lub hematokrytu świadczy najczęściej o niedokrwistości (anemii), ale może również wystąpić w przypadku przewodnienia. Dodatkowych informacji o układzie czerwonokrwinkowym dostarczają tzw. wskaźniki erytrocytowe, m.in. bardzo istotny w diagnostyce MCV – średnia objętość erytrocytu. MCV obniżone <82 fl może świadczyć o niedoborze żelaza, a podwyższone >92 fl o niedoborze witaminy B12 lub kwasu foliowego. Obecność podwyższonej ilości retikulocytów w morfologii krwi (niedojrzałej formy erytrocytów) bywa objawem przebytego krwawienia, leczenia żelazem, a czasem także choroby nowotworowej. Do dużych odchyleń w parametrach układu czerwonokrwinkowego w morfologii krwi obwodowej może prowadzić przebyty krwotokLink otwiera się w nowej karcie.

WBC – co to jest? Parametry krwinek białych w morfologii krwi

WBC, czyli krwinki białe (leukocyty), dzielą się na kilka różniących się od siebie wyglądem oraz pełnioną funkcją rodzajów: limfocyty, monocyty oraz granulocyty obojętnochłonne (neutrofile), zasadochłonne (bazofile) i kwasochłonne (eozynofile). Za prawidłową całkowitą ilość leukocytów (WBC) w morfologii uważa się 4–10 tys./ul. Istotne znaczenie ma również odsetkowa zawartość poszczególnych subpopulacji białych krwinek. Podwyższony odsetek neutrofili może np. świadczyć o infekcji bakteryjnej, a limfocytów – o zakażeniu wirusowym. Podwyższenie poziomu eozynofili bywa często spowodowane chorobą alergiczną lub infestacją pasożytniczą. Zwiększenie liczby krwinek białych bywa także pierwszym objawem niektórych białaczek i chłoniaków. ZiarnicaLink otwiera się w nowej karcie złośliwa, czyli chłoniak Hodgkina, może wiązać się z obecnością podwyższonego poziomu granulocytów obojętno- i kwasochłonnych oraz obniżeniem liczby limfocytów.

PDW – co to jest? Ocena płytek krwi w badaniu morfologicznym

Trombocyty, czyli płytki krwi to najmniejsze komórki morfotyczne krwi, których głównym zadaniem jest udział w procesie krzepnięcia krwi. W morfologii krwi ocenia się ich następujące parametry:

• liczbę płytek krwi (PLT) – w warunkach prawidłowych wynosi 150–400 tys/µl (wg niektórych źródeł górna granica normy to 450 tys./µl). Obniżona ilość trombocytów – małopłytkowośćLink otwiera się w nowej karcie – może się wiązać z występowaniem wybroczyn, podbiegnięć krwawych i krwawień. NadpłytkowośćLink otwiera się w nowej karcie (zbyt wysoka ilość płytek krwi) zwiększa ryzyko epizodów zakrzepowo-zatorowych,

• wskaźnik anizocytozy płytek krwi (PDW),czyli rozkładu objętości płytek krwi ocenia, jaka część trombocytów odbiega od przyjętej prawidłowej średniej objętości płytek krwi (MPV – norma 7,5–10,5 fl). Mimo że jest oceniane w każdej pełnej morfologii krwi, PDW nie znalazło zastosowania w diagnostyce.

Morfologia krwi obwodowej jest podstawowym badaniem hematologicznym, ale często konieczne jest wykonanie innych oznaczeń i badań obrazowych.

Inne badania w diagnostyce chorób krwi

W zależności od podejrzewanej choroby lekarz może zadecydować o konieczności pogłębienia diagnostyki. Do często wykonywanych badań w przypadku schorzeń hematologicznych należą:

• stężenie żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego,

• stężenie ferrytyny i całkowita zdolność wiązania żelaza,

• stężenie bilirubiny,

• wykrywanie przeciwciał przeciwko krwinkom czerwonym (test Coombsa),

• rozmaz ręczny krwiLink otwiera się w nowej karcie z oceną mikroskopową elementów morfotycznych krwi,

• badania układu krzepnięcia – czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT), protrombinowego (PT) i trombinowego,

• badanie szpiku pobranego zwykle z talerza kości udowej lub z mostka.

Wyniki badań powinny być zawsze interpretowane przez doświadczonego specjalistę, który w razie potrzeby podejmie decyzję o odpowiednim leczeniu.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018. 

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.