Krwotok – przyczyny, rodzaje, pierwsza pomoc i metody leczenia

Krwotok, czyli gwałtowna utrata krwi będąca efektem przerwania ciągłości naczynia krwionośnego, może mieć wiele postaci, różniących się objawami klinicznymi i metodami leczenia. Dowiedz się, jakie są rodzaje krwotoków i jak należy postępować z chorym przed przybyciem opieki medycznej.

Co to jest krwotok?

Krwotok to gwałtowna, obfita utrata krwi, do której dochodzi w wyniku uszkodzenia dużego naczynia tętniczego lub żylnego. Duża utrata krwi może prowadzić do wystąpienia objawów neurologicznych (np. splątania) i niebezpiecznego dla życia wstrząsu hipowolemicznego, dlatego zwykle wymaga szybkiej interwencji i zaopatrzenia medycznego. W zależności od lokalizacji uszkodzonego naczynia krwionośnego krwotok może być zewnętrzny lub wewnętrzny. 

W zależności od ilości utraconej krwi krwotoki dzieli się na cztery grupy:

1. Krwotok I stopnia – utrata krwi nie przekracza 15% całkowitej objętości krwi krążącej; pacjent nie ma zwykle objawów ogólnych, a parametry życiowe pozostają w normie.

2. Krwotok II stopnia – utrata 15–30% całkowitej objętości krwi; mogą pojawić się nudności, osłabienie, bladość skóry i ochłodzenie dystalnych części ciała, tachykardia (przyspieszenie akcji serca) i zwiększenie liczby oddechów (20–24 na minutę).

3. Krwotok III stopnia – utrata 30–40% całkowitej objętości krwi; dołącza się zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi (ciśnienie skurczowe, tzw. górne, <90 mmHg) i splątanie.

4. Krwotok IV stopnia – utrata >40% krwi krążącej, związany z dużym ryzykiem zgonu.

Uważa się, iż krwotok jest najczęstszą potencjalnie odwracalną przyczyną zgonów.

1. Przeczytaj też, jak objawia się zespół pustego nosaLink otwiera się w nowej karcie.

Przyczyny i rodzaje krwotoków

W zależności od lokalizacji źródła krwawienia można wyróżnić kilka rodzajów krwotoków, często powstających w wyniku przebytego urazu:

1. Krwotok zewnętrzny – pojawia się najczęściej w wyniku urazu.

2. Krwawienie wewnątrzczaszkowe – może być wynikiem uszkodzenia naczynia w wyniku urazu, osłabienia i pęknięcia ściany naczynia krwionośnego u osób z nieleczonym nadciśnieniem tętniczym czy pęknięcia tętniaka. Objawy mogą obejmować m.in. niedowład połowiczy, ból głowy, nudności, wymioty.

3. Krwotok do jamy opłucnej – hemothorax. Mogą pojawić się: ból w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy.

4. Krwotok do jamy otrzewnej – należy go podejrzewać m.in. u osób z bólem brzucha, krwistymi wymiotami, smolistym stolcem, krwiomoczem. Przyczyną krwawienia do jamy otrzewnej są (oprócz urazów) również ciąża pozamaciczna (ektopowa) oraz zaburzenia krzepnięcia krwiLink otwiera się w nowej karcie, w tym małopłytkowość.

5. Krwotok zaotrzewnowy – może się objawiać m.in. bólem brzucha i w okolicy lędźwiowej.

6. Krwawienie w wyniku złamań kości długich – kości ramiennej, promieniowej, łokciowej, udowej, piszczelowej, strzałkowej, miednicy i kręgów.

Rozpoznanie krwotoku zewnętrznego jest zwykle możliwe już na podstawie objawów pacjenta. W przypadku podejrzenia krwotoku wewnętrznego konieczna jest zwykle szersza diagnostyka, obejmująca, oprócz badania podmiotowego i przedmiotowego, badania krwi i diagnostykę obrazową (w przypadku urazów zwykle wykonuje się tomografię komputerową).

1. Dowiedz się więcej na temat przyczyn krwawień z przewodu pokarmowegoLink otwiera się w nowej karcie.

Pierwsza pomoc w krwotoku z ran zewnętrznych

Uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych w ranach zewnętrznych zwykle jest wynikiem urazu różnego rodzaju narzędziami i często dotyczy kończyn górnych i dolnych. Gwałtowna utrata krwi może stanowić zagrożenie dla życia, dlatego w pierwszej kolejności należy założyć opatrunek uciskowy w miejscu krwawienia i zadzwonić po pogotowie ratunkowe. W miejscu zranienia powinno się przyłożyć jałową gazę, a następnie wałek wykonany z grubej warstwy bandaża. Całość należy szczelnie owinąć bandażem, a w przypadku przemoknięcia opatrunku krwią dokładać jego kolejne warstwy. Nie należy zdejmować raz założonego opatrunku. W przypadku braku odpowiedniego sprzętu należy wykorzystać inne czyste, dostępne materiały, np. fragmenty odzieży czy ręczniki. Dalsze leczenie powinno być prowadzone w warunkach szpitalnych.

Krwotok z nosa – co robić?

Krwawienie z nosa jest dość często spotykanym problemem, a większość epizodów ustępuje samoistnie lub w wyniku leczenia w poradni podstawowej opieki zdrowotnej. Konsultacji z otolaryngologiem wymagają chorzy z nawracającymi lub opornymi na leczenie krwotokami z nosa. Najczęstszą przyczyną krwotoku z nosa jest uraz spowodowany wprowadzaniem palca do przewodu nosowego. Mogą do niego również prowadzić:

1. uraz nosa, w tym złamanie kości nosowej,

2. ciało obce w nosie,

3. nowotwory przewodów nosowych lub zatok przynosowych,

4. małopłytkowość, nadpłytkowość, choroba von Willebranda – wpływem tych zaburzeń na krzepnięcie krwi zajmuje się hematologia,

5. niewydolność wątroby,

6. alergiczny nieżyt nosa,

7. ostre choroby infekcyjne,

8. stosowanie leków przeciwpłytkowych, przeciwkrzepliwych lub sterydów donosowych,

9. ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina),

10. donosowe przyjmowanie narkotyków.

Jak zatamować krwotok z nosa? W pierwszej kolejności należy przyjąć pozycję siedzącą z lekkim pochyleniem do przodu, a następnie stosować ucisk nosa przy użyciu dwóch palców przez 15–20 minut. Przyłożenie zimnych okładów w okolicy szyi ma na celu pobudzenie skurczu naczyń w nosie, ale dotychczas nie udowodniono skuteczności takiego postępowania. U chorych z podwyższonym ciśnieniem tętniczym (>180/120 mmHg w kilku kolejnych pomiarach) należy dążyć do stopniowego obniżenia ciśnienia w ciągu 24–48 godz.

Jak zatamować krwotok z odbytu?

Krwotok z odbytu może być spowodowany wieloma czynnikami, o łagodnym lub złośliwym charakterze. Do tych pierwszych należy m.in. krwawienie z powiększonych guzkówLink otwiera się w nowej karcie krwawniczych odbytu (hemoroidówLink otwiera się w nowej karcie), choroba uchyłkowa jelita grubego, nieswoiste choroby zapalne jelit (najczęściej wrzodziejące zapalenie jelita grubego), szczelina odbytu, a nawet niektóre choroby zakaźne (np. zakażenie Clostridium difficile, wirusem opryszczki zwykłej). Groźną przyczyną krwotoku z odbytu jest rak jelita grubego i zawsze należy wykluczyć jego obecność w przypadku pojawienia się niepokojących objawów z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, w tym krwawienia.

1. Dowiedz się, co może powodować skurcze odbytuLink otwiera się w nowej karcie.

Zatamowanie krwotoku z odbytu nie jest możliwe bez leczenia przyczyny jego występowania. Bywa, iż krwawienie ustępuje samoistnie, zawsze należy jednak skonsultować się z lekarzem, który właściwie pokieruje diagnostyką i ewentualnym leczeniem choroby podstawowej. W zależności od przyczyny krwotoku z odbytu postępowanie może obejmować m.in. leczenie endoskopowe, operacyjne, immunosupresyjne, a w przypadku chorób zakaźnych – przeciwdrobnoustrojowe.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Johnson A., Burns B., Hemorrhage, „StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542273/. 

2. Beck R. i in., Current Approaches to Epistaxis Treatment in Primary and Secondary Care, „Deutsches Arzteblatt International”, 2018, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5778404/. 

3. Sabry A., Sood T., Rectal Bleeding, „StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563143/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.