Rak podstawnokomórkowy – charakterystyka, objawy i przyczyny choroby

Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV jest tylko jednym z czynników ryzyka wystąpienia raka podstawnokomórkowego – złośliwego nowotworu skóry, który rozwija się najczęściej u osób po 40 r.ż. Poznaj przyczyny i objawy raka podstawnokomórkowego oraz metody diagnostyki i leczenia tego schorzenia.

Rak podstawnokomórkowy skóry – co to jest?

Rak podstawnokomórkowy jest złośliwym nowotworem skóry, wywodzącym się z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka. Najczęściej pojawia się u osób po 40. roku życia w miejscach szczególnie narażonych na działanie promieni słonecznych, przede wszystkim w okolicy głowy, szyi i tułowia. Większość zachorowań obserwuje się u osób rasy kaukaskiej. Liczba diagnozowanych przypadków stale rośnie.

• Przeczytaj: Rak trzustki – przyczyny, objawy i metody leczeniaLink otwiera się w nowej karcie

Rak podstawnokomórkowy rozwija się bardzo powoli – szacuje się, iż od pojawienia się pierwszych zmian w komórkach do objawowej zmiany nowotworowej mija nawet 10–40 lat. W przeciwieństwie do raka płaskonabłonkowego, który często powstaje na podłożu rogowacenia białego (leukoplakii), raka podstawnokomórkowego nie poprzedza żaden stan przednowotworowy.

Czynniki ryzyka raka podstawnokomórkowego

Przyczyny nowotworówLink otwiera się w nowej karcie często pozostają niejasne, ale w przypadku raka podstawnokomórkowego skóry zostały dość dobrze poznane. Na rozwój choroby mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Udowodniono, iż zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy m.in. osób z niektórymi chorobami dziedzicznymi – zespołem Gorlina (zespołem nabłoniaków znamionowych), skórą pergaminową i barwnikową (xeroderma pigmentosum) czy zespołem Bazexa (paraneoplastycznym rogowaceniem dłoni i stóp). Niewykluczone jest więc dziedziczenie raka po matce lub ojcu. Na raka podstawnokomórkowego szczególnie narażone są osoby o jasnej karnacji, ze skłonnością do powstawania oparzeń słonecznych.

• To ważne: Rak piersi – objawy, diagnostyka i profilaktykaLink otwiera się w nowej karcie

Do czynników środowiskowych zwiększających ryzyko choroby należą:

• narażenie na promieniowanie słoneczne,

• narażenie na promieniowanie jonizujące (m.in. emitowane podczas wykonywania niektórych badań obrazowych, np. tomografii komputerowej),

• powtarzające się mikrourazy skóry,

• blizny,

• przewlekłe owrzodzenia kończyn dolnych,

• długotrwałe narażenie na substancje chemiczne, m.in. na arsen,

• palenie tytoniu.

Nie udowodniono wpływu stosowanej diety na ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego.

Rodzaje raka podstawnokomórkowego skóry

Wyodrębniono wiele rodzajów raka podstawnokomórkowego, m.in.:

• guzkowy,

• powierzchowny,

• mikroguzkowy,

• torbielowaty,

• wrzodziejący,

• barwnikowy,

• twardzinopodobny.

Barwnikowy rak podstawnokomórkowy z uwagi na obecność melaniny w komórkach nowotworu, może przypominać czerniaka skóry i wymaga różnicowania z tym schorzeniem.

Objawy raka podstawnokomórkowego

Kiedy możesz podejrzewać, że zmiana na Twojej skórze to rak podstawnokomórkowy? Twoją czujność powinno wzbudzić pojawienie się błyszczącej, różowej lub cielistej brodawki albo guzka z widocznymi, poszerzonymi naczyniami na powierzchni. Z czasem zmiana powiększa się, pokrywa owrzodzeniem, a jej brzegi ulegają uniesieniu. Guzkowy rak podstawnokomórkowy pojawia się zwykle w okolicy twarzy, szczególnie w obrębie nosa, policzków, powiek i czoła.

Powierzchowny rak podstawnokomórkowy często przyjmuje postać różowo-czerwonej, łuszczącej się plamki z poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. Znajduje się najczęściej w okolicy klatki piersiowej, ramion i pleców. Pamiętaj, iż nowotwór może pojawić się również w innych okolicach, dlatego w razie zauważenia podejrzanej zmiany na skórze nie zwlekaj z konsultacją lekarską.

Na czym polega diagnostyka raka podstawnokomórkowego?

Podejrzenie raka podstawnokomórkowego jest często wysnuwane już podczas badania lekarskiego na podstawie charakterystycznego wyglądu zmiany skórnej. Podobnie jak w przypadku raka kolczystokomórkowegoLink otwiera się w nowej karcie, diagnoza wymaga jednak potwierdzenia w badaniu histopatologicznym. W zależności od wielkości nowotworu wykonuje się jego pełną resekcję lub w przypadku rozległych zmian – biopsję. DermatoskopiaLink otwiera się w nowej karcie (badanie skóry specjalnym urządzeniem optycznym, umożliwiającym powiększenie obrazu) ma głównie zastosowanie w przypadku różnicowania barwnikowego raka podstawnokomórkowego i czerniaka skóry.

Rak podstawnokomórkowy – leczenie

Złotym standardem leczenia raka podstawnokomórkowego jest operacyjne usunięcie zmiany. Po leczeniu pacjent musi pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarską – wznowę nowotworu w ciągu 5 lat od operacji obserwuje się u 2,5–7,7% chorych. U osób z rakiem powierzchownym umiejscowionym na twarzy stosuje się niekiedy miejscową chemioterapię z użyciem kremów zawierających imikwimod lub 5-fluorouracyl. Radioterapia jest standardowym leczeniem pacjentów, u których z różnych względów nie można wykonać operacji. Bywa także stosowana jako leczenie paliatywne w przypadku rozsianej choroby nowotworowej.

Rokowanie w raku podstawnokomórkowym skóry

Rokowanie u pacjentów z rozpoznanym rakiem podstawnokomórkowym, u których nie stwierdzono przerzutów, jest dobre, pod warunkiem podjęcia odpowiedniego leczenia. Szacuje się, iż w tej grupie chorych przeżywalność wynosi nawet 100%. Nieleczony rak podstawnokomórkowy nie tylko wiąże się z wysoką śmiertelnością, ale często jest także przyczyną poważnych defektów kosmetycznych.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Fagan J., Brooks J., Ramsey M., Basal Cell Cancer, “StatPearls”, 2023, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470301/.

2. McDaniel B., Badri T., Steele R., Basal Cell Carcinoma, “StatPearls”, 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482439/.

3. Dika E. i in., Basal Cell Carcinoma: A Comprehensive Review, “International Journal of Molecular Sciences”, 2020, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7432343/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.