Rak podstawnokomórkowy – charakterystyka, objawy i przyczyny choroby

Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV jest tylko jednym z czynników ryzyka wystąpienia raka podstawnokomórkowego – złośliwego nowotworu skóry, który rozwija się najczęściej u osób po 40 r.ż. Poznaj przyczyny i objawy raka podstawnokomórkowego oraz metody diagnostyki i leczenia tego schorzenia.

Rak podstawnokomórkowy skóry – co to jest?

Rak podstawnokomórkowy jest złośliwym nowotworem skóry, wywodzącym się z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka. Najczęściej pojawia się u osób po 40. roku życia w miejscach szczególnie narażonych na działanie promieni słonecznych, przede wszystkim w okolicy głowy, szyi i tułowia. Większość zachorowań obserwuje się u osób rasy kaukaskiej. Liczba diagnozowanych przypadków stale rośnie.

1. Przeczytaj: Rak trzustki – przyczyny, objawy i metody leczeniaLink otwiera się w nowej karcie

Rak podstawnokomórkowy rozwija się bardzo powoli – szacuje się, iż od pojawienia się pierwszych zmian w komórkach do objawowej zmiany nowotworowej mija nawet 10–40 lat. W przeciwieństwie do raka płaskonabłonkowego, który często powstaje na podłożu rogowacenia białego (leukoplakii), raka podstawnokomórkowego nie poprzedza żaden stan przednowotworowy.

Czynniki ryzyka raka podstawnokomórkowego

Przyczyny nowotworówLink otwiera się w nowej karcie często pozostają niejasne, ale w przypadku raka podstawnokomórkowego skóry zostały dość dobrze poznane. Na rozwój choroby mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Udowodniono, iż zwiększone ryzyko zachorowania dotyczy m.in. osób z niektórymi chorobami dziedzicznymi – zespołem Gorlina (zespołem nabłoniaków znamionowych), skórą pergaminową i barwnikową (xeroderma pigmentosum) czy zespołem Bazexa (paraneoplastycznym rogowaceniem dłoni i stóp). Niewykluczone jest więc dziedziczenie raka po matce lub ojcu. Na raka podstawnokomórkowego szczególnie narażone są osoby o jasnej karnacji, ze skłonnością do powstawania oparzeń słonecznych.

1. To ważne: Rak piersi – objawy, diagnostyka i profilaktykaLink otwiera się w nowej karcie

Do czynników środowiskowych zwiększających ryzyko choroby należą:

1. narażenie na promieniowanie słoneczne,

2. narażenie na promieniowanie jonizujące (m.in. emitowane podczas wykonywania niektórych badań obrazowych, np. tomografii komputerowej),

3. powtarzające się mikrourazy skóry,

4. blizny,

5. przewlekłe owrzodzenia kończyn dolnych,

6. długotrwałe narażenie na substancje chemiczne, m.in. na arsen,

7. palenie tytoniu.

Nie udowodniono wpływu stosowanej diety na ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego.

Rodzaje raka podstawnokomórkowego skóry

Wyodrębniono wiele rodzajów raka podstawnokomórkowego, m.in.:

1. guzkowy,

2. powierzchowny,

3. mikroguzkowy,

4. torbielowaty,

5. wrzodziejący,

6. barwnikowy,

7. twardzinopodobny.

Barwnikowy rak podstawnokomórkowy z uwagi na obecność melaniny w komórkach nowotworu, może przypominać czerniaka skóry i wymaga różnicowania z tym schorzeniem.

Objawy raka podstawnokomórkowego

Kiedy możesz podejrzewać, że zmiana na Twojej skórze to rak podstawnokomórkowy? Twoją czujność powinno wzbudzić pojawienie się błyszczącej, różowej lub cielistej brodawki albo guzka z widocznymi, poszerzonymi naczyniami na powierzchni. Z czasem zmiana powiększa się, pokrywa owrzodzeniem, a jej brzegi ulegają uniesieniu. Guzkowy rak podstawnokomórkowy pojawia się zwykle w okolicy twarzy, szczególnie w obrębie nosa, policzków, powiek i czoła.

Powierzchowny rak podstawnokomórkowy często przyjmuje postać różowo-czerwonej, łuszczącej się plamki z poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. Znajduje się najczęściej w okolicy klatki piersiowej, ramion i pleców. Pamiętaj, iż nowotwór może pojawić się również w innych okolicach, dlatego w razie zauważenia podejrzanej zmiany na skórze nie zwlekaj z konsultacją lekarską.

Na czym polega diagnostyka raka podstawnokomórkowego?

Podejrzenie raka podstawnokomórkowego jest często wysnuwane już podczas badania lekarskiego na podstawie charakterystycznego wyglądu zmiany skórnej. Podobnie jak w przypadku raka kolczystokomórkowegoLink otwiera się w nowej karcie, diagnoza wymaga jednak potwierdzenia w badaniu histopatologicznym. W zależności od wielkości nowotworu wykonuje się jego pełną resekcję lub w przypadku rozległych zmian – biopsję. DermatoskopiaLink otwiera się w nowej karcie (badanie skóry specjalnym urządzeniem optycznym, umożliwiającym powiększenie obrazu) ma głównie zastosowanie w przypadku różnicowania barwnikowego raka podstawnokomórkowego i czerniaka skóry.

Rak podstawnokomórkowy – leczenie

Złotym standardem leczenia raka podstawnokomórkowego jest operacyjne usunięcie zmiany. Po leczeniu pacjent musi pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarską – wznowę nowotworu w ciągu 5 lat od operacji obserwuje się u 2,5–7,7% chorych. U osób z rakiem powierzchownym umiejscowionym na twarzy stosuje się niekiedy miejscową chemioterapię z użyciem kremów zawierających imikwimod lub 5-fluorouracyl. Radioterapia jest standardowym leczeniem pacjentów, u których z różnych względów nie można wykonać operacji. Bywa także stosowana jako leczenie paliatywne w przypadku rozsianej choroby nowotworowej.

Rokowanie w raku podstawnokomórkowym skóry

Rokowanie u pacjentów z rozpoznanym rakiem podstawnokomórkowym, u których nie stwierdzono przerzutów, jest dobre, pod warunkiem podjęcia odpowiedniego leczenia. Szacuje się, iż w tej grupie chorych przeżywalność wynosi nawet 100%. Nieleczony rak podstawnokomórkowy nie tylko wiąże się z wysoką śmiertelnością, ale często jest także przyczyną poważnych defektów kosmetycznych.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Fagan J., Brooks J., Ramsey M., Basal Cell Cancer, “StatPearls”, 2023, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470301/.

2. McDaniel B., Badri T., Steele R., Basal Cell Carcinoma, “StatPearls”, 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482439/.

3. Dika E. i in., Basal Cell Carcinoma: A Comprehensive Review, “International Journal of Molecular Sciences”, 2020, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7432343/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.