Toczeń trzewny – sposoby rozpoznania, objawy i rozpowszechnienie choroby

Toczeń trzewny to inaczej toczeń układowy, czyli wielonarządowa choroba przewlekła, w której okresy zaostrzeń występują na zmianę z okresami remisji. W przebiegu tocznia trzewnego chory doświadczyć może rozmaitych dolegliwości. W stawianiu rozpoznania pomocna jest klasyfikacja Amerykańskiego Kolegium Reumatologicznego i szereg badań.

Co to jest toczeń trzewny?

Toczeń rumieniowaty układowyLink otwiera się w nowej karcie to zapalna choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Dla jej określenia nierzadko stosuje się również nazwę „toczeń trzewny”. Wiąże się to z tym, że w jej przebiegu zajęte są różne narządy i układy. Można zatem powiedzieć, że w toczniu układowymLink otwiera się w nowej karcie zajęte zostają trzewia, czyli wnętrzności, narządy znajdujące się w jamach ciała. To choroba o wieloletnim przebiegu, w którym okresy zaostrzeń przeplatane są okresami remisji, czyli brakiem objawów chorobowych. Stąd też celem leczenia tocznia trzewnego jest możliwie najszybsze osiągnięcie trwałej remisji, a tym samym ograniczenie ryzyka uszkodzenia narządów. Toczeń rumieniowaty trzewny ma nie do końca poznaną etiologię, czyli przyczyny powstawania. Uważa się, że w rozwój tej choroby zaangażowane są czynniki genetyczne, hormonalne, środowiskowe, immunologiczne, zakaźne.

Rozpowszechnienie tocznia trzewnego

Toczeń trzewny pojawić się może na każdym etapie życia, a około 20% przypadków ma początek w okresie dzieciństwa lub dojrzewania. U młodzieży stwierdza się przewagę płci żeńskiej w stosunku 5 : 1, ale wskaźnik ten ulega zmianie w populacji osób dorosłych do wartości 10 : 1.Szacuje się, że w Europie z toczniem trzewnym zmaga się średnio pół miliona osób. W Polsce liczba chorych wynosi około 20 000 osób.

Toczeń trzewny – objawy

Toczeń układowy to – jak stwierdzono na początku – choroba wielonarządowa. Stąd też jej obraz kliniczny jest niezmiernie złożony. W związku z tym sposób leczenia tocznia trzewnego powinien być indywidualnie dopasowany do każdego chorego. Schorzenie może doprowadzić do poważnego uszkodzenia narządów. Szacuje się, że dotyczy to nawet ponad połowy chorych. Toczeń trzewny stanowi przez to istotną przyczynę niesprawności, pogarszając tym samym funkcjonowanie chorych w różnych dziedzinach życia. Ograniczenia związane z chorobą wiążą się niekiedy z koniecznością zmiany pracy zawodowej, planów rodzinnych czy trybu funkcjonowania. Choroba stanowi też zagrożenie dla życia. Uważa się, że pięcioletnie przeżycie chorych od chwili rozpoznania tocznia trzewnego wynosi 95%, 10-letnie – 92%.

Specjaliści podają, że najczęściej zajętym narządem w toczniu trzewnym są nerki. Światowa Organizacja Zdrowia z uwagi na skalę problemów w nerkach opracowała sześciostopniowy podział tzw. nefropatii toczniowej. Choroba często atakuje ośrodkowy układ nerwowy. Najczęściej stwierdzonymi objawami ze strony tego układu są: zaburzenia poznawcze, drgawki oraz bóle głowy o podłożu naczyniowym lub migrenowym. Nierzadko u chorych pojawiają się objawy ze strony układ kostno-mięśniowy, takie jak: bóle mięśni i stawów, zaniki mięśni, obrzęk w stawie. Stosunkowo powszechną manifestacją tocznia trzewnego jest skóra. Objawem charakterystycznym są zmiany skórne na twarzy, przypominające kształtem motyla. Przy natężeniu zmian skórnych stosuje się niekiedy określenie toczeń skórnyLink otwiera się w nowej karcie. Do objawów z poszczególnych narządów dochodzą też objawy ogólne, np.: osłabienie, zmęczenie, powiększenie węzłów chłonnych.

Toczeń trzewny – jakie badania należy wykonać?

Toczeń trzewny jest chorobą bardzo podstępną, dającą niespecyficzne objawy, w związku z tym jego rozpoznanie jest czasami bardzo trudne. Pomocne w postawieniu diagnozy okazują się kryteria klasyfikacyjne, ustalone przez Amerykańskie Kolegium Reumatologiczne, które przedstawiają się następująco:

• rumień na twarzy (zmiany nie przekraczają bruzd nosowo-wargowych);

• nadwrażliwość na promieniowanie słoneczne;

• rumień krążkowy (charakteryzują go rumieniowo-bliznowaciejące zmiany skórne);

• zmiany w układzie nerwowym;

• stan zapalny opłucnej lub osierdzia;

• owrzodzenia jamy ustnej;

• nieprawidłowe miana przeciwciał przeciwjądrowych (znane też jako ANALink otwiera się w nowej karcie; to przeciwciała skierowane przeciwko składnikom jądra komórkowego);

• zapalenie stawów;

• zmiany w nerkach (obecność komórkowych wałeczków w moczu, białkomocz > 0,5 g/dobę);

• zaburzenia hematologiczne (stwierdzono przynajmniej dwa razy leukopenię i limfopenię, niedokrwistość hemolityczna z retikulocytozą, małopłytkowość);

• zaburzenia immunologiczne:

  • obecność przeciwciał anty-Sm, czyli reagujących z antygenem jądrowym Sm;

  • nieprawidłowe miano przeciwciał anty-dsDNA, czyli reagujących z natywnym DNA;

  • obecność przeciwciał aPL, czyli antyfosfolipidowych.

Jeżeli pacjent spełni więcej niż 4 z wymienionych wyżej kryteriów, to przemawia to za stwierdzeniem tocznia układowego trzewnego. Spełnienie mniej niż 4 kryteriów pozwala na rozpoznanie zespołu toczniopodobnego. Choroby nie można też stwierdzić w przypadku niespełnienia żadnego z kryteriów immunologicznych, czyli związanych z odpornością.

Diagnostyka tocznia trzewnego rozpoczyna się od badania podmiotowego – szczegółowego wywiadu z pacjentem – badania przedmiotowego oraz badań laboratoryjnych, a wśród nich szczególne miejsce zajmują: morfologia krwi, wskaźnik stanu zapalnego, poziom przeciwciał przeciwjądrowych i antyfosfolipidowych. Poza tymi badaniami w diagnostyce tocznia układowego lekarze posiłkują się wieloma dodatkowymi badaniami, które zlecają w zależności od towarzyszących chorobie objawów.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. L. Hyla-Klekot i wsp., Odmienność uwarunkowań patofizjologicznych, obrazu klinicznego i metod terapii młodzieńczej postaci tocznia trzewnego układowego, „Postępy Nauk Medycznych” 2013, nr 5, s. 375–382.

2. E. Matusik, K. Szyrocka-Szwed, A. Wajgt, Udar mózgu jako pierwszy objaw tocznia trzewnego układowego – opis przypadku, „Udar Mózgu” 2001, t. 3, nr 1, s. 21–24.

3. M. Plomer-Niezgoda i wsp., Toczeń trzewny układowy: zasady postępowania. Ocena aktywności choroby, „Dermatologia Kliniczna” 2011, nr 2, s. 99–104.

4. J. Gryglewicz i wsp., Toczeń rumieniowaty układowy w Polsce, Warszawa 2012.

5. J. Zalewska-Puchała i wsp., Jakość życia chorych na toczeń rumieniowaty układowy, „Problemy Pielęgniarstwa” 2014, t. 22, nr 2, s. 202–208.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.