Afazja – czym jest i jakie są jej rodzaje?

Afazja to zaburzenie mowy spowodowane uszkodzeniem mózgu, które może mieć różne przyczyny, takie jak: urazy, choroby naczyniowe, nowotwory mózgu czy choroby neurodegeneracyjne. Objawy afazji obejmują trudności w mówieniu, rozumieniu języka, znajdowaniu słów i tworzeniu zdań. Jakie są rodzaje tego schorzenia? Co zrobić, gdy podejrzewa się afazję u dziecka?

Afazja – co to takiego?

Afazja jest zespołem objawów wynikających z częściowego lub całkowitego uszkodzenia struktur mózgowych. Stan ten prowadzi do zaburzeń mechanizmów odpowiedzialnych za funkcjonowanie mowy u osób, które wcześniej opanowały tę umiejętność. Termin „afazja” odnosi się do utraty zdolności językowych, podczas gdy „dysfazja” opisuje zaburzenia mowy u osób, które wciąż wykazują pewne zdolności komunikacyjne. W Polsce termin „dysfazja” jest często używany w kontekście zaburzeń mowy u dzieci, które są po prostu określane jako afazja u dzieci.

Afazja jest wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, najczęściej spowodowanego urazem głowy, ropniem mózguLink otwiera się w nowej karcie, udarem mózgu lub innym procesem patologicznym. Rodzaj afazji może wskazać na lokalizację uszkodzenia. Często przyczyną afazji jest zniszczenie tkanki nerwowej w lewej półkuli mózgu. Może również wynikać ze zmian w strukturach podkorowych lub we włóknach nerwowych znajdujących się w jego prawej półkuli.

Rodzaje afazji

Afazja przybiera różne formy, zależnie od uszkodzonych obszarów mózgu. Poznanie różnych rodzajów afazji jest kluczowe dla zrozumienia, jakie konkretne umiejętności komunikacyjne mogą być upośledzone u osób z tym zaburzeniem.

Oto kilka najważniejszych rodzajów afazji:

1. Afazja Broki (motoryczna): zwana też afazją ruchowąLink otwiera się w nowej karcie, występuje, gdy uszkodzenie dotyka obszaru mózgu zwanego „obszarem Broki”, który znajduje się w lewej półkuli. Osoby z tym rodzajem afazji mają trudności z „produkcją” mowy. Oznacza to, że mogą nie mówić płynnie i mieć trudności w formułowaniu poprawnych zdań. Mimo że rozumienie mowy pozostaje stosunkowo nienaruszone, komunikacja werbalna może być znacznie utrudniona.

2. Afazja sensoryczna (Wernickego): zwana także afazją czuciowąLink otwiera się w nowej karcie, dotyczy uszkodzenia obszaru Wernickego w lewej półkuli mózgu. Osoby z tym rodzajem afazji mają trudności z rozumieniem mowy. Mogą słyszeć dźwięki i słowa, ale nie są w stanie zrozumieć ich znaczenia. Często ich wypowiedzi są płynne i zrozumiałe, ale nie mają sensu logicznego. Osoby te mogą mieć trudności w znalezieniu właściwych słów i używaniu poprawnej gramatyki.

3. Afazja amnestyczna: charakteryzuje się trudnościami w wyszukiwaniu i używaniu właściwych słów. Osoby z tym rodzajem afazji mają trudności ze znalezieniem konkretnego wyrazu, choć mogą rozumieć mowę i wypowiadać się płynnie. Często używają zastępczych słów lub opisują przedmioty, których nazw nie mogą sobie przypomnieć.

4. Afazja globalna: afazja globalna jest najbardziej rozległym rodzajem afazji, charakteryzującym się znacznymi trudnościami zarówno w rozumieniu, jak i w „produkcji” mowy. Osoby z afazją globalną mają trudności w znajdowaniu właściwych słów i w budowaniu poprawnych zdań. Komunikacja jest znacznie ograniczona, a chorzy mogą polegać na gestach, rysunkach lub innych formach komunikacji niewerbalnej.

Rozpoznanie i zrozumienie konkretnego rodzaju afazji jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego leczenia i terapii. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich cierpicie na afazję, warto skonsultować się z logopedą i ze specjalistami od rehabilitacji mowy. Są oni w stanie pracować z osobami dotkniętymi afazją, aby poprawić ich umiejętności komunikacyjne i dostosować strategię komunikacji do ich indywidualnych potrzeb.

Jakie mogą być przyczyny afazji?

Afazja może być spowodowana różnymi przyczynami, związanymi głównie z uszkodzeniami mózgu. Oto kilka z nich:

1. nagłe urazy głowy,

2. choroby naczyniowe mózguLink otwiera się w nowej karcie,

3. choroby neurodegeneracyjne, np.: demencjaLink otwiera się w nowej karcie, choroba Alzheimera, stwardnienie zanikowe boczne (ALS) czy choroba Parkinsona,

4. nowotwory mózgu,

5. infekcje: poważne infekcje, takie jak zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mogą powodować uszkodzenia mózgu wpływające na zdolności językowe i prowadzące do afazji.

W przypadku wystąpienia afazji ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu dokładnej oceny i ustalenia przyczyny oraz opracowania indywidualnego planu terapeutycznego. Specjalista najpewniej zleci odpowiednie badania, w tym badanie mózguLink otwiera się w nowej karcie. 

Afazja u dzieci

Afazja u dzieci to stan, w którym rozwój mowy zostaje zakłócony w wyniku uszkodzenia mózgu. Może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak: uraz, wrodzone wady mózgu lub choroby neurologiczne. Dzieci dotknięte afazją mogą mieć trudności w porozumiewaniu się werbalnym, rozumieniu języka, znajdowaniu odpowiednich słów czy tworzeniu zdań. Miewają również problemy w nawiązywaniu kontaktów społecznych i wyrażaniu swoich potrzeb i uczuć.

Afazja u dzieci to trudne wyzwanie, ale istnieją różne sposoby, aby wspierać rozwój mowy u dziecka i pomóc mu pokonać te trudności. Pierwszym krokiem jest skonsultowanie się z logopedą i specjalistami od rehabilitacji mowy. Oni będą w stanie ocenić stan werbalny Twojego dziecka i zaplanować odpowiednią terapię. Pamiętaj, że im wcześniej rozpoczniesz terapię, tym większa jest szansa na poprawę zdolności komunikacyjnych.

Jako rodzic również zaangażuj się w terapię swojego dziecka. Uczestnicz w sesjach terapeutycznych i stosuj wskazówki specjalisty w codziennych interakcjach z maluchem. Twórz atmosferę otwartości i akceptacji, zachęcaj dziecko do komunikacji i wyrażania swoich potrzeb.

Pamiętaj, że każde dziecko jest wyjątkowe, dlatego terapia musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb Twojej pociechy. Wykaż się cierpliwością i daj dziecku czas na rozwijanie umiejętności językowych. Używaj prostych słów, obrazów, gestów i innych narzędzi komunikacyjnych, które mogą mu pomóc w porozumiewaniu się. Zachęcaj je do rozmów, czytania, słuchania muzyki i oglądania filmów. Stwórz przyjazne środowisko, w którym będzie ono czuło się bezpieczne i zmotywowane do eksperymentowania z językiem.

Zwróć uwagę, że postęp może być stopniowy i wymagać czasu. Doceniaj wysiłki malucha, chwal go. Zaufaj procesowi terapeutycznemu i nigdy nie zapominaj o miłości i wsparciu.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. A. Gorzkowska, A. Kozdroń, B. Nycz, M. Puchowska, R. Panaś, T. Lewicka, Afazja u dorosłych, Wydawnictwo Forum, Poznań 2022.

2. K. Wnukowska, ABC Afazji, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2013.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.