Czym jest koło tętnicze mózgu? Budowa i zadania koła Willisa

Koło tętnicze mózgu, zwane też kołem Willisa, to swego rodzaju pierścień naczyń, które łączą przednie i tylne krążenie w mózgowiu. Sprawdź, jakie naczynia budują koło tętnicze Willisa. Dowiedz się również, jakie patologie mogą występować w tym układzie naczyń i tym samym zaburzać ukrwienie mózgu.

Czym jest koło tętnicze mózgu?

Koło tętnicze mózgu to układ tętnic, które zaopatrują mózgowie w krew. Dla określenia tego układu stosowana jest również nazwa „koło tętnicze Willisa”. Pochodzi ona od nazwiska angielskiego lekarza Thomasa Willisa, który poza opisaniem tej sieci tętniczej u podstawy mózgu jako pierwszy dokonał również opisu zespołu niespokojnych nóg oraz głosił naczyniową teorię powstawania migrenowych bólów głowy (tzw. wazodylatacji). Ten układ naczyń krwionośnych ma swój początek w trzech źródłach – w tętnicy podstawnej oraz w obu tętnicach szyjnych wewnętrznych.

Koło tętnicze mózgu – anatomia

W skład koła tętniczego Willisa wchodzą następujące naczynia krwionośne:

1. prawa i lewa tętnica szyjna wewnętrzna – główne naczynie, które zaopatruje w krew tętniczą przednią część mózgowia, rozchodzi się od 3–4 kręgu szyjnego, czyli od miejsca podziału tętnicy szyjnej wspólnej, do podstawy czaszki;

2. prawa i lewa tętnica przednia mózgu – jedna z końcowych gałęzi tętnicy szyjnej wewnętrznej;

3. tętnica łącząca przednia – naczynie to łączy prawą i lewą tętnicę przednią mózgu, umiejscowione jest w dole przednim czaszki;

4. prawa i lewa tętnica łącząca tylna – naczynie to zamyka od tyłu koło tętnicze mózgu, odchodzi od tętnicy szyjnej wewnętrznej i łączy ją z tętnicą tylną mózgu;

5. prawa i lewa tętnica tylna mózgu – końcowa gałąź tętnicy podstawnej. 

Warto wspomnieć, że tętnica środkowa i podstawna mózgu, mimo że dostarczają do mózgu krew, to nie wchodzą w skład koła tętniczego Willisa. Poza tym od przedstawionego wyżej klasycznego opisu koła tętniczego mózgowia istnieją wyjątki – dla przykładu niektóre naczynia, zamiast biec osobno, są ze sobą połączone (np. obie tętnice przednie mózgu są połączone w jedno naczynie).

Sprawdź, jak objawiają się choroby naczyniowe mózguLink otwiera się w nowej karcie.

Jakie zadania wykonuje koło tętnicze mózgu?

Ułożenie tętnic w koło Willisa odpowiada za prawidłowe ukrwienie mózgowia, czyli zaopatrywanie mózgu w wystarczającą ilość krwi. Gałęzie koła Willisa dostarczają krew do całego mózgowia, okolic nosa, oczodołów i części opony twardej. Tym samym koło tętnicze przeciwdziała niedokrwieniu tkanek budujących mózg. Nawet gdy jedno z tworzących go naczyń krwionośnych zostanie zablokowane czy zwężone, to krew w dalszym ciągu będzie rozprowadzana po mózgowiu za sprawą pozostałych tętnic koła Willisa, o ile są one drożne. 

Koło Willisa – położenie

Oto jak przedstawia się położenie koła tętniczego mózgu:

1. na podstawie czaszki;

2. w części środkowej dołu środkowego czaszki;

3. w przestrzeni podpajęczynówkowej;

4. otacza siodło tureckie;

5. tworzy krąg dookoła ciał suteczkowatych, blaszki krańcowej, guza popielatego, istoty dziurkowanej tylnej, skrzyżowania wzrokowego.

Z czego mogą wynikać zaburzenia w pracy koła tętniczego mózgu?

Zaburzenia w pracy układu tętniczego Willisa związane są z nieprawidłowościami rozwijającymi się w obrębie tworzących je naczyń krwionośnych. Utrudnienia w ukrwieniu mózgu mogą być konsekwencją m.in.:

1. braku jednej z tętnic przednich mózgu;

2. niedorozwoju, czyli tzw. hipoplazji jednej z tętnic przednich mózgu;

3. braku tętnicy łączącej przedniej;

4. braku jednej lub obu tętnic łączących tylnych;

5. hipoplazji jednej lub obu tętnic łączących tylnych;

6. hipoplazji odcinka P1 tętnicy tylnej mózgu;

7. miażdżycyLink otwiera się w nowej karcie tętnic mózgowych, która zmniejsza ich światło;

8. skrzepu krążącego w naczyniach krwionośnych, który może dotrzeć do mózgu i zablokować światło naczynia;

9. zaburzeń autoregulacji makrokrążenia;

10. niewydolności krążenia ogólnego;

11. zaburzenia w mikrokrążeniu, związanego m.in. z obecnością tętniaka mózguLink otwiera się w nowej karcie (wybrzuszenia, które grozi pęknięciem ściany naczynia krwionośnego i krwotokiem w mózgu);

12. zaburzonej lepkości i krzepliwości krwi;

13. hipowolemii (stanu, w którym w naczyniu krwionośnym znajduje się zbyt mała ilość krwi względem jego objętości);

14. niedokrwistości (tzw. anemii – choroby polegającej na zmniejszeniu poniżej normy stężenia hemoglobiny we krwi lub liczby krwinek czerwonych);

15. ropnia mózgu (ogniska zapalnego, rozwijającego się głównie w przebiegu zakażenia bakteryjnego ośrodkowego układu nerwowego);

16. autoimmunologicznego zapalenia mózgu (choroby układu nerwowego, u której podstaw leży nieprawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego);

17. zbyt wysokiego poziomu ciśnienia śródczaszkowego.

Skutki niedokrwienia mózgu

Tkanka nerwowa, która buduje mózg, jest bardzo wrażliwa na niedokrwienie, a zatem na niedotlenienie (za małą ilość tlenu) i niedożywienie (za małą ilość składników odżywczych). Zaburzenia w ukrwieniu mózgu wiążą się z szeregiem niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet dla życia, konsekwencji. Nie można lekceważyć takich objawów, jak:

1. ból i zawroty głowy;

2. asymetria twarzy, opadanie kącika ust;

3. wymioty, nudności;

4. zaburzenia mowy – afazja, problemy ze znalezieniem odpowiedniego słowa czy zrozumieniem mowy;

5. zaburzenia czucia w kończynach;

6. osłabienie siły mięśniowej;

7. niedowłady kończyny górnej lub dolnej;

8. pogorszenie sprawności ruchowej, zaburzenia chodu;

9. zaburzenia widzenia, ruchów gałek ocznych;

10. tachykardia (przyspieszona praca serca);

11. zaburzenia równowagi;

12. utrata przytomności.

Zaburzenia w pracy koła Willisa grożą udarem mózguLink otwiera się w nowej karcie, który może być krwotoczny (wywołany wylewem krwi do mózgu) lub niedokrwienny (związany z zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu), a następnie wtórnie ukrwotoczniony. Udar niedokrwienny określany jest zawałem mózgu. W zależności od tego, w którym miejscu doszło do uszkodzenia mózgu, konsekwencje zawału będą różne. Dla przykładu uszkodzenie kory ruchowej mózgu wiąże się z przeciwstronnym niedowładem; uszkodzenie kory czuciowej mózgu – z przeciwstronnym zaburzeniem czucia; uszkodzenie kory wzrokowej mózgu – z zaburzeniami widzenia; uszkodzenie w pniu mózgu – z powstaniem naprzemiennych zespołów pniowych, m.in. zespołu Foville’a, zespołu Benedikta, zespołu Webera, zespołu Wallenberga,zespołu Millarda i Gublera.

Zapewnij sobie wsparcie w powrocie do zdrowia

Pamiętaj, że podejrzenie incydentu naczyniowego mózgu to wskazanie do wezwania pomocy medycznej!

Źródła:

1. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1993.

2. A. Bochenek, M. Reicher, S. Hiller i wsp., Układ naczyniowy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.

3. A.T. Dorobisz, W. Herfurt, Zespół kręgowo-podstawny i inne patologie tętnic kręgowych w ocenie dopplerowskiej, „Udar Mózgu” 2001, t. 3, nr 1, s. 35–41.

4. J. Dymecki, J. Kulczycki, Neuropatologia, Urban&Partner, Wrocław 2005.

5. R. Podemski, Kompendium neurologii, Via Medica, Gdańsk 2008.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.