Cholesterol całkowity – co to jest? Przyczyny nieprawidłowego poziomu cholesterolu całkowitego

Cholesterol całkowity to związek, który kojarzy się przede wszystkim z miażdżycą. Jego wysoki poziom jest głównym czynnikiem ryzyka chorób krążenia. W optymalnym stężeniu odpowiada za wiele ważnych procesów w organizmie. Poznaj rolę cholesterolu całkowitego i wskazania do badania tego związku.

Co to jest cholesterol całkowity?

Cholesterol to tłuszczowy związek chemiczny. W 30% pochodzi z pożywienia, a w 70% produkowany jest w wątrobie i jelitach. Wiele osób kojarzy go przede wszystkim z problemami kardiologicznymi, jednak cholesterol odgrywa w organizmie liczne funkcje. Jest składnikiem błon komórkowych, uczestniczy w procesie przewodzenia impulsów nerwowych. To prekursor kwasów żółciowych, witaminy D, hormonów steroidowych takich jak kortyzol, aldosteron, progesteron, estrogen, testosteron. We krwi cholesterol krąży w formie lipoprotein, czyli złożonych kompleksów białkowo-lipidowych. Niektóre z nich transportują nadmiar cholesterolu, ułatwiając jego rozpad lub eliminację z organizmu, a inne odpowiadają za odkładanie cholesterolu w narządach i tkankach.

Na cholesterol całkowity składają się trzy frakcje: 

1. lipoproteina niskiej gęstości (tzw. cholesterol LDL),

2. lipoproteina wysokiej gęstości (tzw. cholesterol HDL),

3. łącznie lipoproteina bardzo małej gęstości (cholesterol VLDL) i lipoproteina o pośredniej gęstości (tzw. cholesterol IDL).

Wskazania do badania cholesterolu całkowitego 

Oznaczenia stężenia cholesterolu całkowitego dokonuje się przede wszystkim do oceny ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego w skali SCORE. Badanie poziomu cholesterolu stanowi element diagnostyki hipercholesterolemiiLink otwiera się w nowej karcie, czyli stanu podwyższonego cholesterolu, zwłaszcza podejrzenia rodzinnej hipercholesterolemii. Wyniki badania cholesterolu całkowitego pozwolą na wyliczenie stężeń cholesterolu frakcji LDL (LDL-C) i nie-HDL (nie-HDL-C). 

Wskazaniem do badania cholesterolu całkowitego jest występowanie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Eksperci wymieniają wśród nich przede wszystkim:

1. cukrzycę,

2. nadmierną masę ciała – sprawdź, jakie są przyczyny otyłości,

3. wysokie ciśnienie tętnicze,

4. niski stopień aktywności fizycznej,

5. siedzący tryb życia,

6. zły sposób odżywiania – dietę bogatą w tłuszcze i cukry proste, 

7. palenie wyrobów tytoniowych,

8. przewlekły stres,

9. zaburzony metabolizm lipidów,

10. przewlekłą chorobę nerek.

Duże znaczenie ma również obciążony wywiad rodzinny w kierunku chorób układu krążenia.

Jak sprawdzić poziom cholesterolu całkowitego?

Na ocenę poziomu cholesterolu całkowitego pozwala badanie z krwi. Materiał do analizy pobiera się z żyły ze zgięcia łokciowego i przekazuje do laboratorium. Aby uzyskać jak najbardziej wiarygodne wyniki badania cholesterolu całkowitego, konieczne jest odpowiednie przygotowanie. Z uwagi do dobową zmienność stężenia cholesterolu całkowitego procedurę przeprowadza się z rana. Pamiętaj, aby być na czczo. Ostatni posiłek spożyj do godziny 18 dnia poprzedzającego badanie. Na kilka dni przed nie dokonuj większych zmian w sposobie odżywiania. Staraj się zachować stałą dietę. Unikaj stresu i nadmiernego wysiłku fizycznego. Przed badaniem poinformuj też lekarza o przyjmowanych lekach. Możesz dokonać pomiaru cholesterolu całkowitego osobno lub w ramach lipidogramu – obejmuje on poza cholesterolem całkowitym takie parametry jak trójglicerydy oraz lipoproteiny o niskiej i wysokiej gęstości.

Ile wynosi norma cholesterolu całkowitego?

Z wynikami badania cholesterolu całkowitego zgłoś się do lekarza, który Cię na nie skierował. Jeśli przeprowadzasz je na własną rękę, pamiętaj, aby z interpretacją wyników udać się do lekarza rodzinnego, który oceni poziom cholesterolu całkowitego przy uwzględnieniu uzyskanych od Ciebie informacji z wywiadu, badania przedmiotowego i ewentualnej dodatkowej dokumentacji medycznej. Na tej podstawie zadecyduje o konieczności rozszerzenia diagnostyki i wprowadzenia leczenia.

Warto w tym miejscu wspomnieć o normie cholesterolu całkowitego, która wynosi 5 mmol/L (190 mg/dL) u mężczyzn i kobiet. Wartość poniżej 5 mmol/L odzwierciedla niskie ryzyko sercowo-naczyniowe u pacjenta, a wartości mieszczące się w zakresie od 5 do 6,5 mmol/L (200–250 mg/dL) świadczą o umiarkowanym ryzyku sercowo-naczyniowym. Poziom cholesterolu wynoszący 7,5 mmol/L (290 mg/dL) daje podejrzenie genetycznie uwarunkowanego zaburzenia lipidowegoLink otwiera się w nowej karcie.

1. Sprawdź, czym jest hiperlipidemiaLink otwiera się w nowej karcie.

Przyczyny za niskiego i wysokiego cholesterolu całkowitego

Podwyższony cholesterol całkowity obserwuje się w przebiegu hiperlipoproteinemii. Choroba ta może być uwarunkowana genetycznie lub mieć charakter wtórny. Za jej powstanie odpowiadać mogą m.in.: niedoczynność tarczycy, choroby wątroby, nerek, cukrzyca, nadużywanie alkoholu, stosowanie niektórych leków (w tym m.in. kortykosteroidów i beta-blokerów). Przyczyną podwyższonego cholesterolu całkowitego jest też niewłaściwy tryb życia – nieodpowiednia dieta, mało ruchu, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, stres.

Z kolei niski cholesterol całkowity może być konsekwencją przewlekłego głodzenia się, zespołu złego wchłaniania, gastroenteropatii. Rozwinąć się może w przebiegu niewydolności wątroby, chorób nowotworowych, nadczynności tarczycy. Obniżenie cholesterolu całkowitego stwierdza się również w stanie ostrej fazy zapalenia. Parametr ten spada także po urazach i dużych zabiegach chirurgicznych oraz po wypadkach.

Zarówno niski, jak i wysoki cholesterol całkowity dają o sobie znać dopiero w zaawansowanym stadium. Długo nie towarzyszą im żadne objawy, a jak się już pojawią, to są mało charakterystyczne. Pamiętaj jednak, że wysoki cholesterol całkowity skutkuje schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, w tym m.in. miażdżycą, chorobą niedokrwienną serca, udarem mózgu i zawałem serca. Dlatego pamiętaj o corocznych badaniach profilaktycznych (m.in. podstawowych badaniach krwiLink otwiera się w nowej karcie) żeby w porę wykryć problem.

Źródła:

1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika 2019, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.

2. M. Użarowska, M. Surman, M. Janik, Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2018, t. 67, nr 2, s. 375–390.

3. Wytyczne PTL/KLRwP/PTK postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2021, „Lekarz POZ” 2021, nr 4, s. 1–111.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.