Ginekomastia – rodzaje, przyczyny i rozpoznanie

Ginekomastia, czyli przerost gruczołu piersiowego u mężczyzn, może wystąpić w każdym wieku. Najczęściej stanowi skutek zaburzeń hormonalnych, jednak w wielu przypadkach jej przyczyna nie jest znana. Kluczowe w diagnostyce ginekomastii są badania fizykalne i hormonalne. Czy ginekomastia może ustąpić samoistnie?

Ginekomastia – co to jest?

Pierwotnie męskie i żeńskie gruczoły piersiowe są zbudowane podobnie. Jednak w okresie dojrzewania u mężczyzn dochodzi do zahamowania ich rozwoju. W warunkach prawidłowych gruczoły u mężczyzn pozostają w stanie szczątkowym. Tkanka gruczołowa piersi w badaniu palpacyjnym nie jest wyczuwalna. Jej powiększenie uznaje się za patologię, określaną terminem ginekomastia. Problem może rozwinąć się w wieku zarówno nastoletnim, jak i dorosłym. Szacuje się, że nawet do 40% zdrowych mężczyzn ma ginekomastię [1].

Ginekomastia u mężczyzn – przyczyny

Ginekomastia powstaje na skutek zaburzeń hormonalnych, a właściwie zachwiania równowagi pomiędzy estrogenami (żeńskimi hormonami płciowymi) a androgenami (męskimi hormonamiLink otwiera się w nowej karcie płciowymi). Ponadto do rozrostu gruczołów piersiowych dochodzi na skutek zmniejszonego wydzielania lub zbyt słabego działania testosteronu. Rozwojowi patologii mogą sprzyjać również zaburzenia poziomu innych hormonów, w tym kortyzolu i tyroksyny. W rzadkich przypadkach przyczyną ginekomastii jest hiperprolaktynemiaLink otwiera się w nowej karcie, czyli nadmierne wydzielanie prolaktyny.

Rodzaje ginekomastii u mężczyzn

Wyróżnia się kilka rodzajów ginekomastii. Do powstania każdego z nich predysponują określone czynniki. Ginekomastia fizjologiczna (naturalna) może pojawić się w jednym z trzech okresów życia, w których dochodzi do zmian hormonalnych w organizmie:

1. ginekomastia u noworodków – powstaje w pierwszych tygodniach życia w odpowiedzi na życie płodowe i wpływ estrogenów łożyskowych na dziecko. Mija bez komplikacji po kilku tygodniach;

2. ginekomastia u nastolatków – przypada najczęściej na 14. rok życia. Dotyka nawet 65% dojrzewających chłopców. Powstaje w odpowiedzi na zmiany hormonalne, które są naturalną częścią okresu pokwitania. Ustępuje w ciągu 3 lat u około 90% chłopców [1];

3. ginekomastia u mężczyzn po 50. roku życia – powstaje na skutek zmian w gospodarce hormonalnej, a dokładnie wygasania czynności jąder i kory nadnerczy.

Drugim rodzajem schorzenia jest ginekomastia patologiczna. Do jej rozwoju dochodzi na skutek zaburzeń hormonalnych, które mogą wynikać m.in. z:

1. braku jąder; 

2. urazów lub guzów jąder; 

3. choroby ziarniniakowej; 

4. schorzeń podwzgórza i przysadki mózgowej; 

5. zaburzeń syntezy testosteronu;

6. nowotworów nadnerczy;

7. chorób wątroby; 

8. nadczynności tarczycy; 

9. zaburzeń genetycznych; 

10. niewydolności nerek;

11. zakażenia HIV. 

Trzecim rodzajem jest ginekomastia idiopatyczna. Mówimy o niej wtedy, gdy wszystkie badania hormonalneLink otwiera się w nowej karcie, biochemiczne i przedmiotowe są prawidłowe i nie wskazują jednoznacznie na przyczynę przerostu gruczołów.

Objawy ginekomastii

Objawem ginekomastii są powiększone gruczoły piersiowe i sutkowe, które budową zaczynają przypominać kobiece piersi. Struktura piersi nie jest jednorodna. Skupisko nadmiernie rozrośniętych gruczołów jest wyraźnie wyczuwalne w badaniu palpacyjnym. Piersi są twarde w dotyku i guzkowate. Występuje nadwrażliwość na dotyk, tkliwość i ból. Dolegliwości szczególnie odczuwalne są w pierwszych 6–12 miesiącach, czyli w aktywnej fazie rozrostu gruczołów. Ginekomastia może występować zarówno obustronnie, jak i jednostronnie.

Ginekomastia – do jakiego lekarza się zgłosić?

Diagnostyką i leczeniem ginekomastii zajmuje się endokrynolog.

Ginekomastia – jak ją diagnozować?

Podstawą diagnostyki jest dokładny wywiad lekarski, obejmujący uzyskanie informacji o przebytych lub aktualnie leczonych chorobach, a także o przyjmowanych lekach. 

Wstępne rozpoznanie opiera się na badaniu klinicznym wg skali Simona:

1. stopień I – nieznaczne powiększenie piersi i brak nadmiaru skóry;

2. stopień II – umiarkowane powiększenie piersi i brak nadmiaru skóry; 

3. stopień III – umiarkowane powiększenie z nadmiarem skóry na piersiach;

4. stopień IV – znacznie powiększenie piersi z nadmiarem skóry [2].

Badanie palpacyjne (dotykowe) pozwala ocenić, czy mamy do czynienia z lipomastiąLink otwiera się w nowej karcie, czy struktura piersi jednak wskazuje na ginekomastię. Uzupełnieniem badań klinicznych jest ocena wyglądu jąder, stanu owłosienia płciowego i stopnia otyłości. Następnie niezbędne jest przeprowadzenie badania męskich hormonówLink otwiera się w nowej karcie i oznaczenie w surowicy stężenia progesteronuLink otwiera się w nowej karcie, prolaktyny, testosteronu, estradiolu, hormonu luteinizującego i ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej. Pozwalają one ocenić pracę podwzgórza, przysadki, gonad i potwierdzić występowanie zaburzeń. Jeśli istnieje podejrzenie chorób tarczycy, badania hormonalne należy rozszerzyć o oznaczenie stężeń TSH, fT3 i fT4.

Uzupełnieniem badań hormonalnych są badania biochemiczne pod kątem zaburzeń pracy innych organów. Wszystkie te testy wykonuje się z krwi. Diagnostyka ginekomastii obejmuje również badania obrazowe, czyli USG piersi i USG jąder.

Ginekomastia – jak ją leczyć?

Nie ma jednego uniwersalnego sposobu leczenia ginekomastii. Wynika to ze złożoności problemu, a także z przejściowego charakteru patologii w większości przypadków. Zwykle ginekomastia ustępuje samoistnie po podjęciu leczenia choroby pierwotnej. W przypadku potwierdzenia zaburzeń hormonalnych terapia opiera się na leczeniu farmakologicznym, którego celem jest przywrócenie równowagi pomiędzy estrogenami a androgenami. Operację ginekomastii zaleca się tylko w najcięższych przypadkach. Najczęściej wybieraną metodą jest liposukcja.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. I. Czajka, W. Zgliczyński, Ginekomastia – patogeneza, rozpoznawanie i leczenie, „Endokrynologia Polska” 2005, 56(3), s. 269–277.

2. E. Zalewska, i in., Ginekomastia u młodych mężczyzn – przypadek kliniczny, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2019, 13(6), s. 300–304.

3. I. Czajka-Oraniec, W. Zgliczyński, Fenotyp pacjentów z ginekomastią, „Endokrynologia Polska” 2008, 59(2), s. 131–139.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.