Hiperprolaktynemia – czym się objawia? Jak wpływa na organizm?

Wysokie stężenie prolaktyny we krwi jest najczęściej związane z ciążą lub karmieniem piersią i nie stanowi powodu do niepokoju. Może być również konsekwencją chorób i wymagać diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Sprawdź, jakie są przyczyny hiperprolaktynemii i jakie objawy mogą jej towarzyszyć.

Prolaktyna i jej rola w ustroju człowieka

ProlaktynaLink otwiera się w nowej karcie jest zbudowanym ze 199 aminokwasów hormonem odpowiedzialnym za rozwój gruczołów sutkowych, laktację i setki innych procesów koniecznych do utrzymania homeostazy (równowagi) organizmu. Jest wydzielana przede wszystkim przez przedni płat przysadki mózgowej oraz w mniejszym stopniu przez ośrodkowy układ nerwowy, macicę, gruczoły sutkowe i układ immunologiczny. Fizjologiczne zwiększenie poziomu prolaktyny we krwi może być spowodowane m.in. stymulacją brodawek sutkowych, stresem czy zwiększonym stężeniem estrogenów (np. w trakcie ciąży). Stężenie prolaktyny bywa oznaczane m.in. w przypadku podejrzenia problemów hormonalnychLink otwiera się w nowej karcie, których objawem mogą być m.in. krwawienia międzymiesiączkowe u kobiet czy mlekotok u mężczyzn.

Co to jest hiperprolaktynemia?

Mianem hiperprolaktynemii określa się przekraczające górny poziom normy stężenie prolaktyny we krwi (zwykle >15–20 ng/ml, ale wartości referencyjne mogą różnić się w zależności od laboratorium [1]). Hiperprolaktynemia występuje dość rzadko – szacuje się, iż dotyczy mniej niż 1%, ale odsetek ten wynosi nawet 5–14% u kobiet z wtórnym brakiem miesiączki. 

Przyczyny hiperprolaktynemii

Podwyższony poziom prolaktyny może być spowodowany przyczynami:

• fizjologicznymi – ciążą, karmieniem piersią, stymulacją brodawek sutkowych, snem, stresem, wysiłkiem fizycznym, przebytym stosunkiem płciowym. Hiperprolaktynemia fizjologiczna jest zjawiskiem przejściowym,

• patologicznymi:

  • chorobami przysadki mózgowej, m.in. guzem prolaktynowym (łagodnym nowotworem zbudowanym z komórek wydzielających prolaktynę), w przebiegu akromegalii i choroby Cushinga,

  • chorobami podwzgórza, w tym w przebiegu sarkoidozy, gruźlicy, chorób nowotworowych podwzgórza, przebytą radioterapią w obrębie głowy,

  • stosowaniem środków farmakologicznych, najczęściej estrogenów, leków przeciwpsychotycznych (m.in. risperidonu, haloperidolu), przeciwwymiotnych (metoklopramidu), trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (fluoksetyny, amitryptyliny),

  • innymi schorzeniami, m.in. przewlekłą chorobą nerek, marskością wątroby, niedoczynnością tarczycy,

  • ektopową produkcją prolaktyny przez nowotwory.

W trakcie ciąży przysadka mózgowa zwiększa swoją objętość nawet dwukrotnie, a poziom wydzielanej przez nią prolaktyny rośnie i osiąga najwyższą wartość w momencie porodu (nawet 600 ng/ml [1]).

Hiperprolaktynemia czynnościowa – co to jest?

Hiperprolaktynemia czynnościowa jest związana z nadmiernym wydzielaniem prolaktyny w odpowiedzi na bodźce. Rozpoznaje się ją podczas testu z metoklopramidem – badania mającego na celu różnicowanie przyczyn stwierdzonego podwyższonego poziomu prolaktyny we krwi. 

Co powoduje hiperprolaktynemia? Objawy

Podwyższony poziom prolaktyny powoduje wystąpienie typowych objawów u mężczyzn i kobiet w okresie przedmenopauzalnym. U kobiet mogą wystąpić m.in. zaburzenia miesiączkowania, niepłodność i mlekotok, u mężczyzn natomiast obserwuje się zmniejszenie popędu płciowego, zaburzenia erekcji, powiększenie gruczołów sutkowych (ginekomastięLink otwiera się w nowej karcie), rzadziej mlekotok. U dzieci i młodzieży hiperprolaktynemia bywa przyczyną zahamowania wzrostu i opóźnienia w dojrzewaniu płciowym.

U pacjentów z guzem przysadki mózgowej mogą wystąpić dodatkowo objawy wynikające z ucisku nowotworu na otaczające go struktury. Najczęściej obserwuje się bóle głowy i zaburzenia pola widzenia.

Wysoki poziom prolaktyny – co dalej?

Jeśli stwierdzono u Ciebie podwyższony poziom prolaktyny we krwi, zgłoś się do lekarza, który po przeprowadzeniu dokładnego badania podmiotowego i przedmiotowego będzie w stanie właściwie zinterpretować wynik. W przypadku kobiet w wieku rozrodczym w pierwszej kolejności należy wykluczyć obecność ciąży poprzez oznaczenie poziomu podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej. Jeśli to konieczne, lekarz zleci podstawowe badania krwi, badania hormonalneLink otwiera się w nowej karcie (stężenie TSH, FSHLink otwiera się w nowej karcie, LHLink otwiera się w nowej karcie, hormonu wzrostu, testosteronu, estrogenów) lub obrazowe (m.in. rezonans przysadki mózgowej).

Leczenie hiperprolaktynemii jest zależne od jej przyczyny i może obejmować leczenie farmakologiczne, operacyjne lub radioterapię. Fizjologiczny wysoki poziom prolaktyny nie jest wskazaniem do postępowania terapeutycznego. U osób z guzem prolaktynowym <1 cm rokowanie jest zwykle dobre i dzięki leczeniu zwykle osiąga się normalizację poziomu prolaktyny. Obecność większej zmiany (>1 cm) wiąże się z remisją po leczeniu u połowy pacjentów, a w przypadku naciekania guza na struktury sąsiednie tylko u 32% chorych.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Thapa S., Bhusal K., Hyperprolactinemia, “StatPearls”, 2022, dostęp online: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537331/. 

2. Al-Chalabi M., Bass A., Alsalman I., Physiology, Prolactin, “StatPearls”, 2022, dostęp online: kwiecień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507829/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.