Badanie glukozy we krwi – jak się do niego przygotować? Jakie są normy?

Oznaczenie stężenia glukozy we krwi jest jednym z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych. Glukoza jest cukrem, który w organizmie człowieka stanowi główne źródło energii. Jej poziom we krwi jest regulowany przede wszystkim przez insulinę – hormon wydzielany w trzustce. Zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie stężenie glukozy we krwi może być oznaką poważnych chorób. Dowiedz się, jaki powinien być poziom glukozy we krwi i jak prawidłowo przygotować się do badania.

Co to jest glukoza? Co odpowiada za jej poziom we krwi?

Glukoza jest cukrem prostym, który w ustroju każdego człowieka stanowi podstawowe źródło energii potrzebnej do przemian metabolicznych. Jest dostarczana do organizmu wraz z pożywieniem w różnych formach:

1. cukrów prostych – fruktozy i galaktozy,

2. disacharydów – laktozy i sacharozy,

3. cukrów złożonych – skrobi, glikogenu i celulozy.

W przewodzie pokarmowym disacharydy i cukry złożone ulegają rozłożeniu na cukry proste, a następnie zostają przetransportowane do krwi. Prawidłowy poziom cukruLink otwiera się w nowej karcie we krwi (glikemii) jest regulowany przede wszystkim przez dwa hormony wydzielane przez trzustkę – insulinęLink otwiera się w nowej karcie i glukagon. Gdy poziom glukozy we krwi wzrasta (np. po posiłku), dochodzi do wyrzutu insuliny produkowanej przez komórki beta. Hormon ten pobudza transport glukozy do wnętrza komórek, a w konsekwencji obniża jej poziom we krwi. To nie jedyna funkcja insuliny. Stymuluje ona również odkładanie tkanki tłuszczowej i proces glikogenogenezy (wytwarzania glikogenu, czyli „magazynu” glukozy) w wątrobie oraz tkance mięśniowej. Zmniejsza natomiast wytwarzanie glukozy poprzez hamowanie procesu glikogenolizy (rozkładania glikogenu) i glukoneogenezy (syntezy glukozy).

Glukagon jest wytwarzany przez komórki alfa trzustki. Gdy poziom glukozy zmniejsza się, dochodzi do wydzielania tego hormonu. Pobudza on wątrobę do wytwarzania glukozy (nasila glikogenolizę i glukoneogenezę) i zwiększenia jej stężenia we krwi. Wyrzut glukagonu może być spowodowany także przez inne czynniki. Należą do nich m.in. stres i wysiłek fizyczny.

Kto powinien wykonać badanie stężenia glukozy?

Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi (hiperglikemiaLink otwiera się w nowej karcie) może świadczyć o stanie przedcukrzycowym lub cukrzycy. Badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy powinna wykonywać raz na trzy lata każda osoba, która ukończyła 45 rok życia. Bez względu na wiek należy zmierzyć poziom glukozy we krwi również w przypadku:

1. nadwagi lub otyłości,

2. niskiej aktywności fizycznej,

3. stwierdzonej cukrzycy u innych członków rodziny,

4. obecności innych chorób układu sercowo-naczyniowego,

5. stwierdzenia zaburzeń gospodarki lipidowej, np. podwyższonego stężenia trójglicerydów we krwi.

Musi je wykonać ponadto każda kobieta z zespołem policystycznych jajników, która zmagała się w ciąży z cukrzycą ciążową, która urodziła dziecko o masie ciała przekraczającej 4 kg.

Wskazaniem do niezwłocznego wykonania badania poziomu glukozy we krwi jak również przeprowadzenia doustnego testu obciążenia glukoząLink otwiera się w nowej karcie jest również wystąpienie objawów cukrzycy lub hipoglikemii (obniżonej glikemii). O tym, jakie symptomy powinny wzbudzić Twój niepokój, przeczytasz w dalszej części artykułu.

Jak przygotować się do badania poziomu glukozy we krwi?

Aby wynik oznaczenia stężenia glukozy we krwi był wiarygodny, musisz odpowiednio przygotować się do badania:

1. nie modyfikuj diety na kilka dni przed pobraniem krwi;

2. do laboratorium zgłoś się na czczo, po 10–16 godzinach od spożycia ostatniego posiłku;

3. na badanie zgłoś się rano, najlepiej między godziną 7:00 a 9:00;

4. jeżeli przyjmujesz leki, skonsultuj się z lekarzem odnośnie ich zażycia przed pobraniem krwi.

Bardzo istotne jest, aby krew została poddana analizie jak najszybciej, tzn. w ciągu 60 minut od pobrania. Naukowcy udowodnili, że poziom glukozy w próbce krwi zmniejsza się o 5–7% na godzinę.

Jaki jest prawidłowy poziom glukozy we krwi?

Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego prawidłowy poziom glikemii na czczo powinien mieścić się w zakresie 70–99 mg/dl [1]. Stężenie glukozy na czczo <70 mg/dl jest określane mianem hipoglikemii, a >99 mg/dl – hiperglikemii.

Wyniki przekraczające powyższą normę upoważniają lekarza do rozpoznania:

1. nieprawidłowej glikemii na czczo – gdy jej wartość wynosi 100–125 mg/dL; w takim wypadku konieczne jest wykonanie także testu OGTT (doustnego testu obciążenia glukozą); nieprawidłowa glikemia na czczo to jeden ze stanów przedcukrzycowych,

2. cukrzycy – gdy glikemia na czczo w dwóch badaniach wynosi ≥ 126 mg/dl.

Stanem przedcukrzycowym jest również nieprawidłowa tolerancja glukozy, czyli poziom glukozy w 120 minucie testu OGTT wynoszący 140–199 mg/dl.

Do rozpoznania cukrzycy upoważnia także: 

1. glikemia przygodna (bez pozostawania na czczo) wynosząca ≥ 200 mg/dl u osoby z objawami cukrzycy, 

2. glikemia ≥ 200 mg/dl w 120 minucie testu OGTT,

3. poziom hemoglobiny glikowanejLink otwiera się w nowej karcie HbA1c ≥ 6,5%, pod warunkiem wykonania oznaczenia metodą certyfikowaną, np. HPLC.

Jeżeli zdiagnozowano u Ciebie cukrzycę, zgłoś się do diabetologa, czyli specjalisty w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu tej choroby. Zleci on dodatkowe testy, m.in. badanie poziomu insuliny czy wskaźnik HOMA. W przypadku rozpoznania u Ciebie cukrzycy typu 2 konieczna będzie również kontrola u okulisty.

Co może oznaczać wysokie stężenie glukozy we krwi?

Podwyższony poziom glukozy we krwi świadczy najczęściej o cukrzycy – chorobie metabolicznej, która może prowadzić do wielu powikłań, w tym do zawału mięśnia sercowego, uszkodzenia narządu wzroku czy nerek. Wyróżnia się dwa główne typy choroby:

1. cukrzycę typu 2 – występującą najczęściej u osób zmagających się z otyłością; hiperglikemia jest konsekwencją zmniejszonej wrażliwości komórek na działanie insuliny;

2. cukrzycę typu 1 – będącą konsekwencją procesu autoimmunologicznego, w przebiegu którego układ immunologiczny wytwarza przeciwciała przeciwko własnym komórkom trzustki; prowadzi to do niedoboru, a z czasem całkowitego braku insuliny; cukrzycaLink otwiera się w nowej karcie typu 1 jest najczęściej rozpoznawana u dzieci i młodych dorosłych.

Charakterystycznymi objawami cukrzycy są: nadmierne pragnienie, oddawanie dużej ilości moczu, zmniejszenie masy ciała oraz niekontrolowany apetyt. Jeżeli zauważysz te symptomy u siebie, niezwłocznie zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu.

O czym świadczy zbyt niski poziom glukozy we krwi?

Mimo iż hipoglikemią określa się poziom glukozy niższy niż 70 mg/dl, to jej objawy pojawiają się zwykle dopiero wtedy, gdy glikemia osiągnie wartość <55 mg/dl. Należą do nich:

1. drżenie kończyn,

2. nadmierne pocenie się,

3. mdłości,

4. kołatanie serca,

5. zawroty głowy,

6. silne uczucie głodu,

7. dyskomfort w nadbrzuszu.

Nie bagatelizuj tych symptomów! Hipoglikemia jest stanem zagrażającym życiu. Może prowadzić do wystąpienia drgawek, śpiączki, a nawet śmierci. Jeśli to możliwe, zmierz poziom glikemii z palca i wypij słodzony napój, a następnie skonsultuj się z lekarzem rodzinnym. Jeśli objawy nie mijają, zadzwoń po pomoc pod numer 999 lub 112.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, „Current Topics in Diabetes” 2022, dostęp online: sierpień 2023, https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf. 

2. P. Gurung, M. Zubair, I. Jialal, Plasma Glucose, „StatPearls” 2023, dostęp online: sierpień 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541081/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.