Mammografia – co może wykryć, jak się przygotować i kiedy należy ją wykonać?

Wśród Polek rak piersi jest drugą najczęstszą onkologiczną przyczyną zgonu, zaraz po raku płuc. Z badań wynika, że w naszym kraju odnotowuje się stosunkowo niski wskaźnik zachorowalności na wspomniany nowotworów w porównaniu do innych państw europejskich. Niestety, obserwuje się też rosnący trend umieralności, dlatego należy położyć nacisk na profilaktykę. Mammografia pozwala wykryć nawet niewielkie zmiany, co zwiększa szansę na przeżycie. Sprawdź, na czym polega to badanie i jak się do niego przygotować.

Mammografia – co to jest?

Mammografia to badanie obrazowe piersi, które przede wszystkim wykonuje się ze względów profilaktycznych. Oprócz tego zaleca się ją, jeśli podczas badania palpacyjnego (dotykowego) lub USG wykryto jakieś nieprawidłowości.

To ważne: Kalendarz badań profilaktycznych dla kobiet – kiedy i co badać?Link otwiera się w nowej karcie

Jak wygląda mammografia?

Badanie wykonuje się w pozycji stojącej, bez znieczulenia. Podczas mammografii pacjentka umieszcza pierś na specjalnej płycie, a radiolog dociska ją z góry drugą płytą. Dzięki temu zostanie ona unieruchomiona, co pozwoli uzyskać dokładny obraz w projekcji góra-dół. Następnie radiolog zmienia ustawienie płyt, aby zrobić zdjęcia w projekcji skośnej, czyli przyśrodkowo-bocznej. Druga pierś jest badana w taki sam sposób. Nowoczesne urządzenia pozwalają wykryć nawet milimetrowe zmiany, co znacznie zwiększa szanse na wczesne wykrycie i całkowite wyleczenie nowotworu. Podczas mammografii można stwierdzić nieprawidłowości, zanim zostaną dostrzeżone w czasie samobadania piersiLink otwiera się w nowej karcie lub wizyty u ginekologa.

Sprawdź, dlaczego tak ważna jest profilaktyka chorób nowotworowych. Jakie badania wykonać i kiedy?Link otwiera się w nowej karcie

W czasie mammografii robione są zdjęcia obu piersi, a badanie wykonuje się przede wszystkim profilaktycznie. Nie można jednak o nim zapominać, ponieważ w początkowym stadium nowotwór złośliwy nie daje żadnych objawów. Niestety wiele kobiet zgłasza się na badanie dopiero wtedy, gdy wyczują guzek. Pamiętaj, żeby niezwłocznie zgłosić się na badanie, jeśli pojawi się wydzielina z sutka lub bolesność piersi.

Torbiele w piersiachLink otwiera się w nowej karcie mogą pojawić się u kobiety w każdym wieku. Należą one do łagodnych zmian rozrostowych, czasami jedna kobieta ma ich nawet kilka. Torbiel prosta ma gładkie ściany i zawiera przejrzystą płynną treść. W mammografii może być niewidoczna, dlatego tak ważną rolę odgrywa regularne wykonywanie USG piersiLink otwiera się w nowej karcie. Nie wymaga natomiast przeprowadzenia diagnostyki inwazyjnej, czyli biopsji, podczas której wycina się cały guz lub pobiera wycinki, a następnie kieruje do badania histopatologicznego. Warto zaznaczyć, że torbiel prosta nie zwiększa ryzyka rozwoju raka. Niekiedy rozpoznaje się torbiel złożoną, otoczoną grubą ścianą lub wypełnioną gęstą niejednorodną treścią. Wymaga ona pilnej diagnostyki, aby wykluczyć raka i łagodne zmiany nowotworowe, takie jak brodawczak. 

Kiedy należy wykonać mammografię?

Mammografia pozwala wykryć raka piersiLink otwiera się w nowej karcie we wczesnym stadium, dlatego kobiety w wieku 40–50 lat powinny ją wykonywać co 2 lata, pod warunkiem, że nie znajdują się one w grupie ryzyka. U pacjentek po 50. roku życia należy ją powtarzać co roku. Polskie Towarzystwo Onkologiczne zaleca również regularne wykonywanie mammografii u kobiet pomiędzy 50. a 69. rokiem życia, u których nie wykryto raka piersi. Pacjentka, u której w rodzinie występowały przypadki nowotworu złośliwego, powinna zgłaszać się na badanie co 12 miesięcy. 

Mammografię wykonuje się również częściej u kobiet ze stwierdzoną mutacją w genach BRC1 lub BRC2. W tym przypadku należy wykonywać co 6 miesięcy badanie obrazowe piersi – naprzemiennie mammografię i rezonans magnetyczny. 

Jak przygotować się do badania?

Mammografię najlepiej wykonać w 5–10 dniu cyklu, kiedy piersi są najmniej wrażliwe na dotyk. Podczas badania ściska się je dwiema płytkami urządzenia, co może spowodować krótkotrwały dyskomfort. Kobieta po menopauzie może je wykonać w dowolnym dniu. Pacjentka powinna zgłosić się z wcześniejszymi zdjęciami mammograficznymi i wynikami USG piersi. Aby uzyskać wiarygodny wynik, nie stosuj balsamu do ciała, kremu i dezodorantu z talkiem w dniu badania.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania mammografii?

Badania nie przeprowadza się u kobiet w ciąży ani u tych, które nie ukończyły 40. roku życia. Młodsze panie mają zwykle gęstą strukturę piersi (przewaga tkanki gruczołowej) i u nich wykonuje się USG. Struktura piersi zmienia się po czterdziestce (przewaga tkanki tłuszczowej), co zdecydowanie ułatwia odczyt wyników mammografii.

Badania nie powinno się przeprowadzać w drugiej połowie cyklu, ze względu na to, że mogło dojść do zapłodnienia. Oczywiście wspomniane przeciwwskazania dotyczą pacjentek w wieku rozrodczym. 

Tomosynteza – na czym polega?

To stosunkowo nowa technika obrazowania piersi, zwana również mammografią trójwymiarową. Podobnie jak w przypadku klasycznego badania w dwóch projekcjach:

1. MLO – przyśrodkowo-bocznej,

2. CC – głowowo-ogonowej.

Aparat do tomosyntezy robi serię zdjęć pod różnymi kątami, a następnie przetwarza je na obraz trójwymiarowy, co zdecydowanie zwiększa możliwości diagnostyczne. W ten sposób można bowiem uniknąć nakładania się poszczególnych warstw tkanek na siebie. Wspomnianą metodę traktuje się jako uzupełnienie mammografii analogowej. Tomosynteza pozwala określić kształt i margines zmiany ogniskowej, a także jej gęstość w stosunku do otaczającej tkanki gruczołowej. Oprócz tego można stwierdzić, czy jest ona łagodna czy złośliwa, co pozwoli wybrać odpowiednią metodę leczenia.

Tomosynteza umożliwia również wykrycie makro- i mikrozwapnień, które mogą być łagodne lub złośliwe. W pierwszym przypadku nie jest wymagana interwencja medyczna, natomiast w drugim należy wykonać biopsję cienko- lub gruboigłową. Wspomnianą metodę wykorzystuje się też do oceny wieloogniskowej, czyli stwierdzenia, czy nowotwór złośliwy rozwija się w kilku miejscach. Tomosynteza cechuje się większą czułością niż klasyczna mammografia, szczególnie w przypadku pacjentek z piersiami o budowie gruczołowej (takich, które składają się w 75% z tkanki gruczołowej).

Mammografia cyfrowa z tomosyntezą trwa około 20 minut, a wyniki zazwyczaj otrzymuje się po 2 tygodniach. Badanie nie tylko zwiększa wykrywalność raka, lecz także zmniejsza ryzyko uzyskania wyników fałszywie dodatnich.

Mammografia spektralna – na czym polega?

Podczas badania wykonuje się serię zdjęć piersi w 4 projekcjach. Mammografia spektralna wykorzystuje jodowy środek kontrastowy, pozwala ona ocenić dwa rodzaje obrazów. Badanie stanowi alternatywę dla rezonansu magnetycznego piersi, ponieważ trwa znacznie krócej. Z drugiej strony stosuje się większą dawkę promieniowania – o około 20% – w porównaniu do tradycyjnej mammografii.

Na badanie należy zgłosić się z wynikiem TSH, kreatyniny i GFR. Należy również dobrze się nawodnić, oprócz tego zaleca się spożycie posiłku przynajmniej 4 godziny przed mammografią spektralną.

Czy badania mammograficzne jest refundowane?

W ramach „Populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi” finansowanego przez NFZ wykonywane są bezpłatne badania mammograficzne u kobiet z grupy wiekowej 50–69 lat. Zaproszenie do udziału w badaniu kobieta otrzymuje raz na 2 lata. W szczególnych sytuacjach częściej – dotyczy to kobiet obarczonych czynnikami ryzyka (np. występowaniem raka piersi wśród członków rodziny albo mutacji w obrębie genów BRCA 1 lub BRCA 2). Wówczas pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii pacjentka otrzymuje po upływie 12 miesięcy. NFZ finansuje nie tylko badania mammograficzne wykonywane w ramach ww. programu profilaktycznego. Pacjentki mogą zostać skierowane na badanie przez lekarza. Skierowanie otrzymać może kobieta w każdym wieku, jeśli jest to konieczne z uwagi na wskazania medyczne. Na finansowane przez NFZ badania kierować mogą lekarze specjaliści, są nimi najczęściej ginekolodzy i onkolodzy.

Źródła:

1. K. Matuszewski, Mammografia 3D z tomosyntezą. Kontrola jakości – regulacje prawne i metodyka pomiaru średniej dawki gruczołowej, „Letters in Oncology Science” 16 (1) 2019.

2. T. Popiela, A. Komorowski, Miejsce mammografii w diagnostyce guzów piersi, „Ginekologia po dyplomie”, 2012.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.