Sfigmomanometr – pierwowzór ciśnieniomierza, który nie odszedł w zapomnienie

Każdy sfigmomanometr to ciśnieniomierz, choć nie każdy ciśnieniomierz to sfigmomanometr. To urządzenie o enigmatycznie brzmiącej nazwie służy do pomiaru ciśnienia tętniczego metodą osłuchową. Do jego obsługi potrzebny jest nie tylko pompowany rękaw, ale też stetoskop. To z jego pomocą wsłuchasz się w szmery tętnic pojawiające się wraz ze zmniejszającym się naciskiem rękawa. Nie jest to bardzo skomplikowane, ale wymaga wprawy i przeszkolenia. Trzeba wszak wiedzieć, czego słuchać, aby to usłyszeć.

Czym jest sfigmomanometr?

Był rok 1896 r., kiedy włoski lekarz Scipione Riva-Rocci skonstruował niezwykłe urządzenie – sfigmomanometr. Pozwalało ono badać ciśnienie skurczowe, zwane również górnym. Jest to ciśnienie tętnicze w momencie skurczu serca, a więc w momencie wyrzucania krwi z serca do tętnic. Urządzenie to nie pozwalało zbadać ciśnienia rozkurczowego (zwanego dolnym), podczas rozkurczu serca, gdy wypełnia się krwią napływającą z żył. To właśnie na cześć Scipione Riva-Rocci (wynalazcy sfigmomanometru) zaczęto oznaczać ciśnienie jako RR.

Na bazie tych odkryć Nikołaj Korotkow zaobserwował w 1905 r., że wraz ze spadkiem ucisku tętnic zmieniają się ich tony osłuchowe. Po założeniu rękawa, do którego wpompowywane zostaje powietrze, i przystawieniu stetoskop do tętnicy w zgięciu łokciowym wraz ze spuszczaniem powietrza z rękawa pojawiają się charakterystyczne tony. Moment, gdy wybrzmiewa pierwszy szmer, oznacza ciśnienie skurczowe, a ustanie ostatniego – ciśnienie rozkurczowe. Zaobserwowanie tego zjawiska pozwoliło stworzyć aparat do pomiaru obu parametrów ciśnienia tętniczego. Takie urządzenia były w Polsce powszechnie stosowane jeszcze przed dwudziestoma laty. Dzisiaj są mniej popularne.

Czy sfigmomanometr to ciśnieniomierz?

Obecnie nazwę ciśnieniomierz stosuje się zamiennie ze sfigmomanometrem. To może rodzić pewne nieporozumienia. Oczywiście sfigmomanometr jest ciśnieniomierzem, ale nie każdy ciśnieniomierz jest sfigmomanometrem. Drugi z nich mierzy ciśnienie metodą Korotkowa za pomocą rękawa, pompki i stetoskopu. Jest wykorzystywany przez specjalistów do wykonywania zwykłych pomiarów, ale też np. do diagnozy tętna paradoksalnegoLink otwiera się w nowej karcie, a więc tętna, które zanika lub spada przy jednoczesnym obniżeniu ciśnienia krwi.

Jakiekolwiek nieprawidłowości zaobserwowane podczas pomiaru wykonywanego sfigmomanometrem wymagają dalszej diagnostyki. Niezbędne są zwykle podstawowe badania krwiLink otwiera się w nowej karcie, które pozwalają wykryć nieprawidłowości dotyczące lipidogramu (poziomu cholesterolu całkowitego oraz frakcji HDL i LDL, a także trójglicerydów) czy glikemii (poziomu glukozy na czczo).

Osobom niezwiązanym z sektorem medycznym, które nie potrafią obsługiwać sfigmomanometru, polecane są ciśnieniomierze elektryczne. Do pomiarów wykonywanych za pomocą ciśnieniomierza elektrycznego wystarczy założyć rękaw na nadgarstek lub ramię i niezbyt ciasno ustabilizować go rzepami, aby nie zsunął się podczas wtłaczania w niego powietrza. Po ułożeniu ręki na blacie na wysokości serca i uruchomieniu urządzenia zgodnie z instrukcją posiadanego modelu aparat automatycznie napompuje rękaw i zarejestruje wartość ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Taki aparat jest więc wygodniejszy, łatwiejszy w obsłudze i nie wymaga wprawy we wsłuchiwaniu się w szmery tętnic.

1. Zobacz także: Nieprawidłowe ciśnienie. Jak je rozpoznać?Link otwiera się w nowej karcie

Jak posługiwać się sfigmomanometrem?

Pomiaru sfigmomanometrem nie wykonasz w hałaśliwym pomieszczeniu. W takich warunkach nie uda Ci się usłyszeć szmeru tętnic (tonów Korotkowa) podczas spuszczania powietrza z rękawa.

Jak prawidłowo wykonać badanie? Załóż rękaw na lewe przedramię (powyżej łokcia) tak, aby móc wsunąć pod niego dwa palce. Zwróć uwagę, aby przewody odchodzące od pompki i zegara znalazły się od strony zgięcia łokcia. Ułóż rękę na blacie na wysokości serca. Zanim zaczniesz pompować rękaw, upewnij się, że śrubka przy pompce jest dokręcona. Jeśli nie, powietrze cały czas będzie uchodzić i tym samym nie wykonasz pomiaru.

Załóż stetoskop. Napompuj rękaw do wartości o minimum 30 mmHg wyższej niż spodziewane ciśnienie (zwykle do 150–220 mmHg). Przyłóż końcówkę stetoskopu do zgięcia łokciowego i zacznij spuszczać powietrze z rękawa, a jednocześnie wysłuchuj charakterystycznego szmeru bądź stukania tętnic. Jeśli powietrze będzie zbyt wolno schodzić z rękawa, możesz operować śrubką przy pompce, aby nieco przyspieszyć ten proces. 

Jak zbadać ciśnienie? Przykładowo przy tym wzorcowym 120/80 mmHg pierwszy szmer usłyszysz przy ciśnieniu 120 mmHg (ciśnienie skurczowe). Charakterystyczne stukanie będzie cały czas słyszalne aż do poziomu 80 mmHg (ciśnienie rozkurczowe). Wówczas usłyszysz ostatni szmer.

Zaniepokoić Cię powinien powtarzający się wynik 140/90 mmHg (lub wyższy). Może on świadczyć o rozwijającym się nadciśnieniu. Stan ten wymaga konsultacji ze specjalistą, dalszej diagnostyki i wdrożenia leczenia. Jako uzupełnienie terapii możesz wypróbować metody naturalnego leczenia nadciśnienia. Mowa tu o hydroterapii, kinezyterapii czy akupunkturze. Pamiętaj jednak, aby wcześniej skonsultować plany ze specjalistą. 

Jak wybrać sfigmomanometr?

Urządzenia starego typu do mierzenia ciśnienia zawierały rtęć. Duże zmiany przyniósł 3 kwietnia 2009 r. Wówczas dostosowano polskie przepisy do dyrektywy UE z 2007 r., wprowadzającej zakaz produkcji wyrobów medycznych zawierających rtęćLink otwiera się w nowej karcie. W sprzedaży przestały być dostępne nie tylko termometry z rtęcią, ale też sfigmomanometry rtęciowe.

Obecnie produkowane urządzenia nie zawierają już rtęci, a mimo to nadal pozwalają na pomiar ciśnienia tętniczego metodą Korotkowa. Do tego wiele z tych urządzeń ma funkcję pomiaru tempa bicia sercaLink otwiera się w nowej karcie (tętna) oraz zapisywania parametrów ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. To szczególnie przydatne, gdy często wykonujesz samobadanie (np. w przypadku wysokiego lub niskiego ciśnienia w ciąży) i chcesz, aby urządzenie rejestrowało dane, nim przeniesiesz je do dzienniczka.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. W. Januszewicz, A. Januszewicz i in., Ważne badania w dziedzinie nadciśnienia tętniczego, „Postępy Nauk Medycznych” 2009, nr 1, s. 50–54.

2. W. Bryl, M. Springer, Leczenie nadciśnienia w praktyce lekarza POZ w świetle aktualnych wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, „Lekarz POZ” 2017, nr 5, s. 331–337.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.