Zatrucie rtęcią – jakie są jego objawy? Czym może skutkować?

4 min. czytania02.11.2023Aktualizacja: 03.03.2025

Rtęć jest pierwiastkiem toksycznym dla człowieka, mogącym wywoływać objawy zatrucia. Niegdyś rtęć była stosowana w termometrach, jednak z uwagi na jej szkodliwość wycofano je ze sprzedaży. Nadal dochodzi jednak do pojedynczych przypadków zatrucia rtęcią. Dotyczą one nie tylko osób, które stłuką termometr rtęciowy. Do zatrucia może dojść także m.in. na drodze pokarmowej. Dowiedz się, jakie są objawy zatrucia rtęcią i jakie są jego skutki.

Zatrucie rtęcią – jakie są jego objawy? Czym może skutkować?

Zatrucie rtęcią – jak do niego dochodzi?

Rtęć należy do grupy metali ciężkich. W środowisku człowieka można spotkać dwie główne formy rtęci – organiczną i nieorganiczną (w tym rtęć stosowaną niegdyś do produkcji termometrów).

Do zatrucia rtęcią nieorganiczną może dojść u osób nadużywających środków przeczyszczających, po połknięciu baterii czy w wyniku narażenia na opary rtęci ze stłuczonego termometru. Warto wspomnieć, iż termometry rtęciowe zostały wycofane ze sprzedaży w Polsce już ponad 20 lat temu. Jeśli masz taki termometr w domu, zastąp go innym.

Zatrucie rtęcią organiczną jest najczęściej efektem spożycia zanieczyszczonych rtęcią owoców morza, kontaktu z farbą zawierającą ten pierwiastek lub spożycia albo iniekcji tiomersalu.

Zobacz także: Jak objawia się zatrucie amoniakiem?Link otwiera się w nowej karcie

Objawy zatrucia rtęcią

Objawy zatrucia rtęcią u dzieci i osób dorosłych są bardzo zróżnicowane. Możesz je podejrzewać, jeżeli po ekspozycji na ten pierwiastek wystąpią u Ciebie lub Twojego dziecka:

trudności z oddychaniem,
kaszel,
gorączka,
biegunka, wymioty, ból brzucha,
metaliczny posmak w ustach i ślinotok,
uczucie pieczenia w jamie ustnej,
ból głowy,
drżenie kończynLink otwiera się w nowej karcie,
wypadanie zębów.

Pierwsze objawy zatrucia rtęcią pojawiają się po kilku tygodniach, a nawet miesiącach od ekspozycji. Zwykle są nimi: bóle głowy, uczucie pieczenia w jamie ustnej, zmęczenie i drżenie kończyn. Jeśli je zauważysz, zgłoś się do lekarza na konsultację. Z czasem rozwijają się także inne opisywane wyżej symptomy. W przypadku ciężkiego zatrucia może dojść do ciężkich powikłań neurologicznych, m.in.: demencji, ślepoty, zaburzeń w poruszaniu się.

Zatrucie rtęcią – jakie badania wykonać?

Jeśli pojawiły się u Ciebie objawy mogące wskazywać na zatrucie rtęcią, niezwłocznie zgłoś się do szpitala. W przypadku wystąpienia zaburzeń świadomości, trudności z oddychaniem czy innych groźnych dla życia symptomów nie zwlekaj i zadzwoń po pogotowie ratunkowe pod numerem telefonu 999 lub 112.

W szpitalu lekarz przeprowadzi z Tobą rozmowę na temat ekspozycji na rtęć i inne substancje szkodliwe. Zapyta również o Twoje objawy, choroby towarzyszące i stosowane leki. Następnie przeprowadzi dokładne badanie, które pozwoli na ocenę aktualnego stanu Twojego zdrowia. Obejmie ono m.in.: osłuchiwanie, badanie neurologiczne, pomiar ciśnienia tętniczego krwi i saturacji (wysycenia krwi tlenem).

Następnie lekarz zleci wykonanie u Ciebie podstawowych badań krwi, m.in.: morfologii, gazometrii krwi tętniczej, parametrów czynności nerek i wątroby. Konieczne będzie też badanie ogólne moczu i RTG klatki piersiowej. Potwierdzeniem zatrucia rtęcią będzie podwyższony poziom tego metalu w krwi lub w dobowej zbiórce moczu.

Metody leczenia chorych z zatruciem rtęcią

Zatrucie rtęcią wymaga odpowiedniego, multidyscyplinarnego leczenia. Oprócz specjalisty toksykologii opiekę nad Tobą będą sprawować specjalista medycyny ratunkowej, nefrolog, neurolog i doświadczona pielęgniarka. Kluczem do jak najskuteczniejszego leczenia jest szybka dekontaminacja, czyli usunięcie z Twojego organizmu szkodliwej substancji, w tym przypadku rtęci. Jeśli substancja znajduje się na Twoich ubraniach czy rzeczach osobistych, konieczne będzie ich zdjęcie i zabezpieczenie.

Podobnie jak w przypadku zatrucia ołowiemLink otwiera się w nowej karcie, leczeniem z wyboru w zatruciu rtęcią jest chelatacja. Na czym ona polega? Lekarz zleci podanie Ci leków mających za zadanie związanie jonów rtęci i wydalenie ich z organizmu. Odtrutką na zatrucie rtęcią jest m.in. węgiel, podawany do przewodu pokarmowego. Może to być konieczne, jeśli do zatrucia doszło u Ciebie drogą pokarmową. Lekarz może wykonać także płukanie żołądka. Co ważne, w przypadku zatrucia rtęcią nigdy nie prowokuj wymiotów, nie stosuj także węgla aktywowanego na własną rękę! Grozi to zachłyśnięciem i przedostaniem się rtęci do dróg oddechowych.

Terapia chelatacyjna może obejmować stosowanie u Ciebie przez kilka dni dimerkaprolu i succimeru. Leczenie objawowe jest prowadzone równolegle do chelatacji. Polega przede wszystkim na dożylnym podawaniu płynów i tlenoterapii.

Jakie są skutki zatrucia rtęcią?

Rokowanie jest ściśle związane z poziomem ekspozycji na ten metal. Jeśli pojawiły się u Ciebie niezbyt nasilone symptomy związane z zatruciem (np. ślinotok, ból głowy, biegunka i wymioty), prawdopodobnie z czasem się cofną. W przypadku obecności objawów neurologicznych musisz liczyć się z ich trwałym charakterem. Ekspozycja na wysoką dawkę rtęci może także prowadzić do śmierci.

W przypadku zatrucia rtęcią płodu lub małego dziecka często obserwuje się trwałe deficyty neurologiczne i niepełnosprawność umysłową. Może także dojść u nich do uszkodzenia narządów.

Umowa dodatkowa poważne choroby z ochroną rozszerzającą się w czasie

Wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko wystąpienia niektórych poważnych chorób, a zmniejsza innych. Niezależnie od wieku, jeśli zachorujesz, możesz potrzebować wsparcia – zarówno finansowego, jak i praktycznej pomocy w organizacji leczenia czy w codziennych czynnościach. Na taki wypadek możesz już teraz wybrać umowę dodatkową do ubezpieczenia na życie – Poważne choroby z ochroną rozszerzającą się w czasieLink otwiera się w nowej karcie dostępną w Nationale-Nederlanden.

Gwarantuje ona wypłatę pieniędzy w przypadku wystąpienia jednej z 32 chorób (w tym m.in. nowotworu złośliwego, zawału serca czy choroby Parkinsona). Co ważne, zakres ubezpieczenia rozszerza się wraz z twoim wiekiem, aby jak najlepiej dopasować się do wyzwań, z którymi być może będziesz musiał lub musiała się zmierzyć.

Oprócz wypłaty świadczenia pieniężnego możesz liczyć też na wsparcie medyczne i opiekuńcze po diagnozie poważnej choroby, czyli praktyczną pomoc, m.in. transport medyczny, dostarczenie leków, pomoc pielęgniarki, pomoc domową, organizację rehabilitacji.

Szczegółowe informacje na temat zakresu ochrony, zasad realizacji świadczeń oraz wyłączeń i ograniczeń odpowiedzialności ubezpieczyciela znajdziesz w ogólnych warunkach ubezpieczenia (OWU). Dowiedz się więcej

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

Zobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Źródła:

Posin S., Kong E., Sharma S., Mercury Toxicity, “StatPearls”, 2022, dostęp online: czerwiec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499935/.
Bernhoft R., Mercury Toxicity and Treatment: A Review of the Literature, “Journal of Environmental and Public Health”, 2012, dostęp online: czerwiec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3253456/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.