Jak wygląda świerzb i jak można go wyleczyć?

Świerzb to niekomfortowa i kłopotliwa choroba skóry. Objawia się czerwonymi zmianami, powodującymi świąd i pieczenie. Bardzo łatwo się nią zarazić – wystarczy uścisk dłoni bądź używanie tych samych ręczników. Zobacz, jak można rozpoznać świerzb i jak da się go skutecznie wyleczyć.

Świerzb – charakterystyka

Świerzbowiec ludzki to mały pajęczak, który mierzy zaledwie 0,4 mm, potrafi jednak znacząco uprzykrzyć życie. Jest bowiem pasożytem powodującym powszechną chorobę skóry – świerzb. Środowiskiem, w którym żeruje świerzbowiec, jest ludzka skóra; poza nią może przeżyć maksymalnie 3 dni. Zapłodniona samica pajęczaka drąży w skórze małe korytarzyki, w których składa jaja. Każdego dnia jest w stanie złożyć do 3 jaj. Im bardziej sprzyjające są warunki, tym szybciej i agresywniej namnaża się pasożyt.

Świerzbowce ludzkie upodobały sobie wilgotne i ciepłe środowisko. Z tego powodu najbardziej dokuczliwie objawiają się w nocy oraz u osób, które są na bakier z higieną osobistą. Świerzb jest chorobą bardzo zaraźliwą. Przenosi się poprzez bezpośredni kontakt oraz drogą płciową. Do zarażenia może dojść również w środkach komunikacji miejskiej. Co prawda korzystanie z tego samego uchwytu raczej nie spowoduje transmisji pasożyta, jednak siadanie na tym samym fotelu co nosiciel może być wysoce ryzykowne. Dzieje się tak dlatego, że na tkaninie świerzbowiec jest w stanie przeżyć dłużej niż na powierzchni metalowej lub plastikowej.

Kto jest narażony na świerzb?

Świerzb jest chorobą zakaźną – może dotknąć każdego, kto miał kontakt z nosicielem. Faktem jest, że świerzbowce to roztocza, które bardzo nie lubią higieny. Nie oznacza to jednak, że choroba dotyczy tylko osób, które stronią od mycia. Prawdą jest natomiast, że leczenie świerzbu w przypadku osób, które nie dbają o higienę, jest zdecydowanie dłuższe, a objawy mogą być bardziej dokuczliwe. Świerzbowiec może zaatakować każdego, kto tylko znajdzie się w jego zasięgu. Są na niego narażone szczególnie osoby przebywające w dużych skupiskach, takich jak: żłobki, przedszkola, domy dziecka, domy opieki, koszary lub szpitale.

Świerzbowce ofiarę wybierają niezależnie od wieku i płci, choć najczęściej atakują dzieci, seniorów i osoby chore autoimmunologicznie – ich odporność jest słabsza i trudniej im się bronić przed niechcianymi gośćmi. Bardziej narażone na opisywaną chorobę są także osoby cierpiące z powodu chorób psychicznych oraz zmagające z się z uzależnieniem od narkotyków i alkoholu. Jest to spowodowane zaburzoną percepcją i mniejszą dbałością o higienę. Istnieje mit, że świerzbem najłatwiej zarazić się latem. Choć pasożyt najlepiej czuje się w ciepłym i wilgotnym klimacie, równie często atakuje zimą.

Po czym można poznać świerzb?

Świerzbowca nie zobaczymy gołym okiem, ale czasami jesteśmy w stanie dostrzec niewielkie, kilkumilimetrowe kanaliki, którymi się porusza, by złożyć jaja. Najczęściej pojawiają się na bokach palców, w fałdach skórnych, na genitaliach i pośladkach – czyli tam, gdzie jest ciepło i wilgotno. Świerzb może się pojawić też na twarzyLink otwiera się w nowej karcie. Po kontakcie ze świerzbem, objawy odczujesz dopiero po 2–4 tygodniach. Do symptomów choroby należą świąd nasilający się w nocy (po przykryciu kołdrą) oraz zmiany skórne, które mogą przyjmować różne formy. Są to np.:

1. czerwone plamyLink otwiera się w nowej karcie,

2. drobne guzki,

3. grudki,

4. krostki,

5. nadżerki,

6. przeczosy.

To, jakie zmiany zauważysz, będzie zależało od rodzaju świerzbu. Wyróżnia się kilka odmian tego schorzenia – dziecięcy, wieku podeszłego, guzkowaty oraz norweski. Świerzb dziecięcy dotyka głównie dłonie i stopy malucha, charakteryzuje się świądem i zaczerwienieniem. Mogą pojawić się strupki od drapania. Seniorzy są narażeni na świerzb wieku podeszłego. Ze względu na obniżoną odporność są bardziej podatni na zakażenie. Zmiany skórne w postaci krostek, grudek i nadżerek mogą pojawić się na całym ciele, jednak nie są aż tak dokuczliwe, jak w przypadku innych odmian. Świerzb guzkowaty, jak sama nazwa wskazuje, charakteryzuje się swędzącymi grudkami, guzkami i pęcherzykami. Ich leczenie jest długotrwałe. 

Najgorszą i najbardziej uporczywą formą choroby jest świerzb norweskiLink otwiera się w nowej karcie– podstępny, ponieważ atakuje najsłabszych i chorych, którzy z powodu problemów immunologicznych nie mogą się bronić. W tym przypadku pasożytyLink otwiera się w nowej karcie namnażają się najszybciej i bardzo trudno się ich pozbyć. 

Należy pamiętać, że świerzb to choroba, która zawsze daje objawy. Są one jednak niespecyficzne, często mylone z wysypką, uczuleniem bądź innymi chorobami skóry.

Wczesne wykrycie choroby jest szczególnie ważne w przypadku małych dzieci, uczęszczających do żłobka lub przedszkola, które są w wysokiej grupie ryzyka. Nie mają one w pełni rozwiniętej odporności, a na co dzień stykają się z wieloma innymi dziećmi ze zróżnicowanych środowisk. Maluch sam nie powie, co mu dolega, dlatego powinieneś go dokładnie obserwować. 

Jeśli podejrzewasz u siebie, bądź swoich bliskich zachorowanie na świerzb, to znak, że warto udać się do dermatologa w celu postawienia diagnozy.

Świerzb w ciąży

Niestety zdarza się, że świerzb dotyka kobiet w ciąży bądź karmiące mamy. Łatwo się nim bowiem zarazić w szpitalu lub w ośrodku zdrowia. Kobiety w ciąży objawy najczęściej zaobserwują:

1. na palcach rąk i stopach,

2. wokół brodawek sutkowych,

3. na narządach płciowych,

4. przy pępku.

Symptomy są takie same jak w przypadku standardowego zakażenia. Choć choroba potrafi skutecznie uprzykrzyć życie, to jednak w ciąży nie stanowi zagrożenia dla mamy i płodu. Należy ją jednak wyleczyć przed rozwiązaniem. Podczas porodu pasożyt może się bowiem przenieść z matki na delikatną skórę dziecka.

Świerzb jest zdecydowanie bardziej dokuczliwy w przypadku dzieci niż osób dorosłych. Noworodka trudniej także wyleczyć, gdyż nie wszystkie produkty farmakologiczne można zastosować. W razie intensywnego drapania u maleństwa może dojść do powstania nieestetycznych blizn, które zostaną na całe życie.

Na szczęście wyleczenie świerzbu w ciąży nie stanowi problemu. W aptece jest cała masa produktów dostępnych bez recepty, które są bezpieczne dla mamy i dziecka. Leczenie będzie skuteczniejsze, jeśli kobieta zadba o higienę – będzie często brała prysznice, codziennie zmieniała bieliznę i ręczniki oraz prała ubrania w wysokiej temperaturze.

Jak można leczyć świerzb?

Świerzb to nie tylko dokuczliwa, ale też wstydliwa choroba. Niesłusznie kojarzona jest bowiem z ubóstwem i brakiem higieny. Często występuje na dłoniach, powodując nieestetyczne zmiany skórne i strupki spowodowane drapaniem. W związku z wysoką zaraźliwością znacznie ogranicza kontakty międzyludzkie, co ma negatywny wpływ nie tylko na nasz komfort i samopoczucie, ale bardzo często także uniemożliwia wykonywanie pracy zawodowej. Na szczęście w większości przypadków nie jest to choroba groźna dla zdrowia i życia. Przy zachowaniu rygoru higienicznego stosunkowo łatwo i szybko można ją wyleczyć. W przypadku osób zdrowych z wysoką odpornością terapia potrwa kilka dni. U osób starszych lub z chorobami immunologicznymi może się ona przedłużyć do kilku tygodni.

W wielu przypadkach choroba nie wymaga leczenia szpitalnego. Świerzb można wyleczyć dzięki prawidłowej higienie i zastosowaniu odpowiednich środków. Zastosowanie w leczeniu choroby znajdują substancje stosowane na skórę, zawierające w swym składzie permetrynę, benzoesan benzylu oraz maść siarkowa.

Pamiętaj, że świerzb jest bardzo zakaźny i dotyczy wszystkich domowników. W trakcie trwania objawów powinieneś więc unikać kontaktów z innymi ludźmi. Po wyleczeniu wszelkie rzeczy, które używałeś podczas choroby, np. ręczniki i pościel, dokładnie wygotuj lub zamknij w szczelnym pojemniku na 4–5 dni.

Świerzbowiec nie lubi ciepłej wody i mydła, więc aby zminimalizować ryzyko choroby, często myj ręce. Zadbaj też o zdrowy tryb życia. Im lepszą mamy odporność, tym mniej atrakcyjni jesteśmy dla pasożyta.

• Pasożyty
• Świerzb

Źródła:

1. A. Boroń-Kaczmarska, A. Wiercińska-Drapało, Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.

2. A. Gruchała, K.A. Galica, A. Zalewska-Janowska, A. Lesiak, Świerzb – problem medyczny i społeczny, „Dermatologia Estetyczna” 2020, nr 22.

3. R.J. Nowicki, S. Majewski, Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.

4. W. Starry, R. Paus, W. Burgdorf, Dermatologia, tłum. W. Placek, Czelej, Lublin 2009.

5. A. Zejfer, Kompleksowa terapia problemów skórnych: podejście interdyscyplinarne, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.

6. J. Bogaczewicz i wsp., Aspekt psychologiczny w leczeniu chorób skóry, „Dermatologia Kliniczna” 2007.

7. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2010.

8. G. Małachow, Życie bez pasożytów, Oficyna Wydawnicza ABA, Warszawa 2005.

9. M. Kuchciak-Brancewicz, Dermatologia okresu niemowlęcego. Choroby najczęstsze i wybrane, Medipage, Warszawa 2021.

10. A. Reich, M. Heising, J. Szczęch, Dermatozy ciężarnych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.