Zatrucie amoniakiem – objawy i powikłania

Amoniak to bezbarwny gaz o bardzo specyficznym zapachu. Używa się go do produkcji środków czyszczących, kosmetyków, a nawet niektórych tkanin syntetycznych. Do zatrucia amoniakiem dochodzi stosunkowo rzadko, a do jego najczęstszych objawów należą duszność, podrażnienie oczu, ból głowy. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć na temat tej substancji i jak uniknąć zatrucia.

Amoniak – co to takiego?

Amoniak – czyli nieorganiczny związek chemiczny azotu i wodoru – to bezbarwny gaz o nieprzyjemnym i specyficznym zapachu. Nie jest tak toksyczny, jak np. metale ciężkie, dlatego można znaleźć go w składzie powszechnie dostępnych środków czyszczących i kosmetyków. Z kolei amoniak spożywczy występuje pod postacią proszku do pieczenia, dzięki któremu domowe wypieki są puszyste, a zarazem chrupiące. Soda amoniakalna używana jest do produkcji papieru, szkła, mydła, a także niektórych syntetycznych tkanin. Oprócz tego roztwór amoniaku pomoże Ci w wykonywaniu różnych prac domowych, takich jak:

• czyszczenie „trudnych” plam po winie, krwi lub moczu;

• czyszczenie srebra i złota;

• pielęgnacja roślin, takich jak hortensje i pelargonie – amoniak pełni funkcję nawozu;

• usuwanie zacieków i śladów pleśni z glazury kuchennej;

• likwidowanie nieestetycznych zacieków na szybach.

Z amoniakiem na co dzień mają do czynienia również rolnicy – na obszarach gospodarstw rolnych gaz ten trafia do powietrza za sprawą rozkładu nawozów azotowych i odchodów zwierzęcych. Amoniak jest uważany za jedno z najczęściej występujących zanieczyszczeń gazowych pochodzących z produkcji rolniczej. Szacuje się, że przemysł rolniczy jest odpowiedzialny za ponad 90% amoniaku, który trafia do powietrza.

• Zobacz także: Czym są mykotoksyny i jakie są objawy zatrucia?Link otwiera się w nowej karcie 

Kiedy dochodzi do zatrucia amoniakiem?

Mimo że amoniak jest powszechnie używany w gospodarstwie domowym, jego toksyczne właściwości nie powinny umknąć Twojej uwadze. Zatrucie amoniakiem zdarza się stosunkowo rzadko, bo zawartość tej substancji w przykładowym środku czystości wynosi jedynie 5%. Jednak w sprzedaży dostępne są także preparaty o stężeniu 30%, które mogą stać się przyczyną poparzeń.

Zwiększone ryzyko zatrucia amoniakiem dotyczy pracowników fabryk, w których tej substancji używa się w procesie produkcyjnym. Na częste wdychanie zanieczyszczonego związkiem azotu i wodoru narażeni są też rolnicy, którzy pracują w polu i opiekują się trzodą chlewną, przez co mają codziennie kontakt z odchodami zwierząt. Trzecia grupa podwyższonego ryzyka zatrucia amoniakiem to osoby, które nieostrożnie używają środków chemicznych z dużą zawartością związku azotu i wodoru. Niebezpieczna sytuacja ma miejsce również wtedy, gdy dojdzie do połknięcia roztworu przygotowanego do czyszczenia biżuterii. Na tego rodzaju zatrucia narażone są przede wszystkim dzieci. 

• Zobacz też, kiedy dochodzi do zatrucia rtęciąLink otwiera się w nowej karcie lub zatrucia ołowiemLink otwiera się w nowej karcie.

Zatrucie amoniakiem – jak się objawia?

Choć zatrucie amoniakiem nie wydaje się aż tak groźne jak np. zatrucie czadem, także ma szereg uciążliwych objawów, przykrych konsekwencji dla zdrowia, a w skrajnych przypadkach prowadzi do śmierci. Charakter dolegliwości zależy od sposobu, w jaki doszło do zatrucia organizmu:

1. Jeśli miał miejsce kontakt cieczy lub roztworu ze skórą, dochodzi do jej poparzenia (jeśli stężenie amoniaku jest odpowiednio wysokie), mogą tworzyć się pęcherze.

2. W przypadku wdychania nadmiernej ilości gazu pojawia się duszność, ból gardła, suchość w ustach, dyskomfort podczas przełykania.

3. Gdy dojdzie do spożycia roztworu amoniaku, np. przez dziecko, dochodzi do uszkodzenia układu pokarmowego, którego oznaką są m.in.: nudności, wymioty, biegunka. Inny, niezwiązany z przewodem pokarmowym objaw to ból za mostkiem.

Zatrucie amoniakiem – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia amoniakiem polega przede wszystkim na odcięciu poszkodowanego od źródła zatrucia i przejścia wraz z nim – lub przeniesienia go – na świeże powietrze. Z kolei kontakt ze skórą wymaga intensywnego przemywania wodą. Gdy dojdzie u kogoś do zatrzymania krążenia, natychmiast rozpocznij rutynowe czynności resuscytacyjne (uciskanie klatki piersiowej). Ostre zatrucia wymagają wizyty w szpitalu, a w każdym przypadku właściwym krokiem będzie kontakt z lekarzem – gastrologiem, dermatologiem lub pulmonologiem, w zależności od typu objawów. 

Jakie mogą być powikłania zatrucia amoniakiem?

Jeśli amoniak dostanie się do organizmu w nadmiernej ilości, może dojść do różnych powikłań. Należą do nich m.in.: uszkodzenia dróg oddechowych, trudności we wdychaniu powietrza, ucisk w płucach, a niekiedy zapalenie płucLink otwiera się w nowej karcie. Brak szybkiej reakcji prowadzi też do uszkodzenia oczu – czasowej lub trwałej utraty wzroku. Oprócz silnego bólu głowy mogą wystąpić zaburzenia psychiczne, związane z pojawiającym się równocześnie uczuciem niepokoju i pobudzenia. Nie brakuje przypadków, w których dochodzi do powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego, np. przyspieszonego rytmu serca. To dlatego kluczową sprawą jest szybkie rozpoznanie objawów i udzielenie pierwszej pomocy.

Źródła:

1. M. Łukasik-Głębocka, Ostre zatrucia w praktyce ratownika medycznego, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018.

2. M. Kalman, Substancje niebezpieczne, BHP w pytaniach i odpowiedziach, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa 2019.

3. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Kodeks dobrej praktyki rolniczej w zakresie ograniczania emisji amoniaku, Warszawa 2019.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.