Zespół PANDAS – co to za choroba? Objawy i sposoby leczenia

Zespół PANDAS to stosunkowo nowa jednostka chorobowa. Pierwszy jej opis pochodzi z 1998 roku. Charakteryzuje się objawami neuro-psychicznymi w wyniku nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na zakażenia bakteriami paciorkowca z grupy A. Przeczytaj, w oparciu o jakie badania lekarz stawia rozpoznanie zespołu PANDAS i na czym polega jego leczenie.

Zespół PANDAS – co to za choroba?

Pod skrótem PANDAS kryje się autoimmunologiczny pediatryczny zespół zaburzeń neuropsychiatrycznych po infekcji Streptococcus. Choroba ta rozwija się jako reakcja autoimmunologiczna po kontakcie z bakteriami paciorkowca z grupy A. W konsekwencji tego dochodzi do wytworzenia autoprzeciwciał, czyli substancji układu odpornościowego, które będą atakowały jądra podstawy mózgu. Te ostatnie uczestniczą w kontroli ruchów, reakcji emocjonalnych, procesów poznawczych. Badacze w następujący sposób tłumaczą mechanizm powstawania zespołu PANDAS – przeciwciała utworzone przeciwko bakteriom, kierują się przeciwko tkankom gospodarza, a dokładnie tkankom mózgu. Specjaliści podają, że zespół PANDAS częściej rozwija się u chłopców niż dziewcząt. Szacuje się, że zapada na niego 1 na 2000 dzieci. Najczęściej rozwija się w grupie wiekowej od 3 do 12 lat.

• Dowiedz się, czym jest zespół Wallenberga?Link otwiera się w nowej karcie

Objawy zespołu PANDAS

Zespołowi PANDAS towarzyszy szereg objawów chorobowych. Ich rodzaj i nasilenie może być różne u poszczególnych dzieci. Eksperci wymieniają wśród nich:

• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD), czyli nietypowe przyzwyczajenia i rytuały, np. chodzenie zawsze jedną stroną; 

• regres w zachowaniu i rozwoju, spadek osiągnięć szkolnych; 

• łatwe irytowanie się, przejawianie zachowań agresywnych; 

• labilność emocjonalna, zaburzenie kontrolowania emocji, częste uczucie niepokoju;

• skłonność do depresji;

• tiki, np. mruganie oczami, chrząkanie, wzruszanie ramionami;

• ruchy pląsawicze, czyli szybkie, nieregularne, mimowolne ruchy kończyn;

• hiperaktywność, czyli nadmierna ruchliwość i nadpobudliwość;

• zaburzenia odżywiania (dziecko odmawia jedzenia);

• zaburzenia poznawcze, trudności w koncentracji, skupieniu uwagi, zapamiętywaniu, uczeniu się;

• zmiany w piśmie, które przestaje być czytelne;

• lęk separacyjny;

• halucynacje wzrokowe i słuchowe;

• częste oddawanie moczu, moczenie nocne;

• zaburzenia snu;

• zaburzenia sensoryczne, jak wrażliwość na dotyk lub dźwięk. 

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Jeśli zaobserwujesz u swojego dziecka jakiekolwiek niepokojące objawy, udaj się z nim na wizytę do pediatry. Ten na podstawie wstępnego rozpoznania skieruje Was w razie potrzeby do odpowiedniego specjalisty. W przypadku zespołu PANDAS będzie to neurolog dziecięcy. Z uwagi na złożony obraz kliniczny zespołu PANDAS konieczna jest współpraca z innymi lekarzami.

Rozpoznawanie zespołu PANDAS

Zespół PANDAS rozpoznawany jest w oparciu o takie kryteria diagnostyczne:

• występowanie tików lub zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych;

• początek objawów przed okresem dojrzewania;

• związek czasowy z infekcją Streptococcus;

• nagły początek lub zmiany falowe – naprzemienne nasilenie i łagodzenie objawów;

• hiperaktywność, pląsawica, nieskoordynowane ruchy.

W diagnozowaniu zespołu PANDAS nieocenione jest szczegółowo przeprowadzone badanie podmiotowe, czyli wywiad z dzieckiem i jego opiekunami. Lekarz przechodzi do badania przedmiotowego, czyli fizykalnego. Następnie zleca morfologię badanie krwi lub moczu na posiewLink otwiera się w nowej karcie bądź też wymaz z gardła, który umożliwia stwierdzenie ewentualnego zakażenia czy nosicielstwa paciorkowca. Dziecko można skierować na ASO, czyli analizę poziomu przeciwciał skierowanych przeciwko toksynie produkowanej przez bakterie z grupy paciorkowców. W postawieniu rozpoznania pomocne są tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, oraz EEG które pozwolą wykluczyć organiczne przyczyny objawów.

• Dowiedz się czym są przeciwciała odpornościoweLink otwiera się w nowej karcie i jakie są wskazania do ich oznaczenia.

Leczenie zespołu PANDAS

Leczenie zespołu PANDAS obejmuje przede wszystkim:

• farmakoterapię z wykorzystaniem leków przeciwbakteryjnych, immunomodulacyjnych, przeciwzapalnych, psychiatrycznych, wlewy dożylne z immunoglobuliną ludzką;

• plazmaferezę, czyli zabieg polegający na pobraniu określonej objętości krwi i szybkim jej rozdzieleniu na osocze oraz elementy komórkowe, które zostają zwrócone z powrotem do organizmu dziecka;

• terapię poznawczo-behawioralną, np. trening odwracania nawyku.

Lekarz może również skierować dziecko do rehabilitanta, który opracuje indywidualnie dla niego plan ćwiczeń i zabiegów łagodzących doświadczane objawy. Profilaktycznie pacjentom można podawać antybiotyki o szerokim spektrum działania (np. azytromycynę, penicylinę).

• Zobacz także: Zespół Noonan i jak objawia się ta choroba genetyczna?Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. L. Ciepiela, PIMSTS, dziecięcy zespół pocovidowy i zespół PANDAS – dziecięcy zespół popaciorkowcowy, „Poradnik Pacjenta” 2020, nr 3, s. 12.

2. S.K. Kalra, S.E. Swedo, Children with obsessive-compulsive disorder: are they just "little adults"?, „Journal of Clinical Investigation” 2009, t. 119, nr 4, s. 737–746.

3. G. Moretti, What every psychiatrist should know about PANDAS: a review, „Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health” 2008, t. 4, nr 1, s. 13.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.