Żywienie pozajelitowe – co to jest? Kiedy jest konieczne?

Żywienie pozajelitowe, nazywane również parenteralnym, pozwala na odżywianie osób, u których nie jest możliwe żywienie dojelitowe. Polega na dożylnym podawaniu specjalnie do tego przeznaczonych preparatów żywieniowych. Leczenie, w zależności od stanu zdrowia, można prowadzić zarówno w warunkach szpitalnych, jak i w domu chorego. Dowiedz się, kiedy jest konieczne żywienie pozajelitowe i jakie mogą być jego powikłania.

Na czym polega żywienie pozajelitowe?

Żywienie pozajelitowe (parenteralne), czyli podawanie związków odżywczych bezpośrednio do krwiobiegu, jest stosowane u osób, u których z różnych przyczyn niemożliwe jest żywienie dojelitoweLink otwiera się w nowej karcie, np. z powodu choroby jelit. Polega ono na dożylnym podawaniu specjalnie do tego przeznaczonych preparatów żywieniowych, zawierających w swoim składzie ściśle określoną ilość składników odżywczych:

1. lipidów (tłuszczów) – zapewniają 25–30% zapotrzebowania energetycznego i zapobiegają niedoborom kwasów tłuszczowych w organizmie chorego,

2. aminokwasów, z wyłączeniem argininy i glutaminy,

3. węglowodanów – pod postacią dekstrozy w różnych stężeniach – 40%, 50% i 70%,

4. elektrolitów (sodu, magnezu, wapnia, potasu i fosforanów), mikroelementów i witamin.

Przeczytaj także na temat leczenia domowego zapalenia jelitLink otwiera się w nowej karcie.

Żywienie parenteralne może być stosowane jako jedyny sposób odżywienia (całkowite żywienie pozajelitowe) lub jako uzupełnienie żywienia dojelitowego, jeśli nie jest ono wystarczające do zapewnienia właściwego odżywienia pacjenta (częściowe żywienie pozajelitowe). Z uwagi na wysoką osmolarność preparatów (liczbę moli na litr roztworu) preferowane jest ich podawanie do dużych naczyń żylnych (przez wkłucie centralne lub specjalne porty naczyniowe). W przypadku krótkotrwałego żywienia parenteralnego (poniżej 2 tygodni) dopuszcza się podawanie preparatów o obniżonej osmolarności (poniżej 800 mosm/l) do wkłucia obwodowego.

Dla kogo? Wskazania do żywienia pozajelitowego

Zastanawiasz się kiedy konieczne jest włączenie żywienia parenteralnego? Zarówno domowe żywienie pozajelitowe, jak i prowadzone w warunkach szpitalnych może być konieczne u pacjentów z chorobami układu pokarmowego lub z innymi ciężkimi schorzeniami. Niedożywienie wymagające leczenia żywieniowego może być objawem raka żołądka, innych chorób nowotworowych czy zaburzeń wchłaniania.

Wskazaniami do żywienia pozajelitowego są m.in.:

1. rak lub inne zwężenie jelita,

2. niedrożność jelita cienkiego,

3. wybrane przetoki przewodu pokarmowego (nieprawidłowe połączenia, np. pomiędzy dwiema pętlami jelit) ,

4. powikłania pooperacyjne związane z przeciekiem w obrębie jelit,

5. długotrwałe silne wymioty lub ciężka biegunka prowadząca do niedożywienia,

6. zwiększone zapotrzebowanie energetyczne u pacjentów z posocznicą (sepsą) lub urazem wielonarządowym,

7. wrodzone wady lub niedojrzałość układu pokarmowego u noworodków i niemowląt,

8. przewidywany okres braku możliwości odżywiania doustnego przez ponad 7 dni,

9. ciężkie ostre zapalenie trzustki.

Pamiętaj, że w miarę możliwości w każdym przypadku należy dążyć do odżywiania dojelitowego. Jest ono nie tylko najbardziej fizjologiczne, ale wiąże się także z mniejszą ilością powikłań i niższym kosztem niż żywienie pozajelitowe.

Żywienie pozajelitowe – kiedy jest przeciwwskazane?

Nie u każdej osoby można stosować żywienie parenteralne. Decyzję co do jego włączenia podejmuje lekarz na podstawie całości obrazu klinicznego pacjenta. Do przeciwwskazań do żywienia pozajelitowego należą m.in.:

1. możliwość żywienia dojelitowego,

2. śmierć mózgowa pacjenta,

3. ciężkie zaburzenia metaboliczne lub niestabilność hemodynamiczna pacjenta – przed włączeniem żywienia parenteralnego należy ustabilizować stan chorego.

Odpowiednia kwalifikacja i przygotowanie do żywienia pozajelitowego (w tym założenie odpowiedniego dojścia dożylnego i wykonanie badań laboratoryjnych) ma na celu zapewnienie choremu jak najlepszego, dopasowanego do jego indywidualnych potrzeb, leczenia żywieniowego. W ten sposób dąży się również do zmniejszenia ryzyka powikłań.

Jakie mogą być powikłania żywienia pozajelitowego?

Powikłania żywienia pozajelitowego mogą być związane z koniecznością uzyskania dostępu dożylnego, obecnością cewnika w naczyniu krwionośnym lub pojawieniem się zaburzeń metabolicznych w wyniku podawania preparatu żywieniowego. W trakcie zakładania wkłucia centralnego istnieje ryzyko wystąpienia odmy opłucnej, zatoru powietrznego, krwawienia, zakrzepicy lub uszkodzenia ściany naczynia żylnego. Może również dojść do zakażenia cewnika lub skóry w okolicy wkłucia.

Powikłania metaboliczne żywienia pozajelitowego obejmują, hiperglikemię (podwyższone stężenie glukozy we krwi), zaburzenia elektrolitowe i zaburzenia czynności wątroby. Groźnym powikłaniem jest również zespół ponownego odżywienia (ang. refeeding syndrome), na który są w szczególności narażone osoby ciężko niedożywione, w tym osoby uzależnione od alkoholu. W przebiegu schorzenia obserwuje się zaburzenia elektrolitowe, m.in.: dość charakterystyczną hipofosfatemię (obniżone stężenie fosforu we krwi), niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, drgawki, niewydolność oddechową, a nawet śpiączkę. Przestrzeganie zasad żywienia pozajelitowego, regularne monitorowanie stanu chorego i badania laboratoryjne pozwalają na wczesne wykrycie zespołu ponownego odżywienia i włączenie odpowiedniego leczenia.

Żywienie pozajelitowe u dzieci

W razie konieczności żywienie pozajelitowe może być stosowane również u dzieci, u których niemożliwe jest skuteczne odżywianie doustne lub dojelitowe. Nie istnieje dolna granica wieku dla żywienia parenteralnego w populacji pediatrycznej – może być ono stosowane zarówno u noworodków (w tym urodzonych przedwcześnie), niemowląt, jak i u starszych dzieci. Żywienie pozajelitowe u najmłodszych pacjentów wymaga szczególnego doświadczenia personelu medycznego i ścisłego przestrzegania wytycznych dotyczących składu podawanych preparatów. Jeśli masz wątpliwości co do planowanego leczenia żywieniowego u swojego dziecka – porozmawiaj z pediatrą, który odpowie na wszystkie nurtujące Cię pytania.

Przeczytaj także na temat zespołu jelita krótkiegoLink otwiera się w nowej karcie.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Hamdan M., Puckett Y., Total Parenteral Nutrition, “StatPearls”, 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559036/.

2. Ghosh D., Neild P., Parenteral nutrition, “Clinical Medicine”, 2010, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4951874/. 

3. Johnson M. i in., Research priorities in pediatric parenteral nutrition: a consensus and perspective from ESPGHAN/ESPEN/ESPR/CSPEN, “Pediatric Research”, 2022, dostęp online: maj 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9411056/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.