Choroba Addisona – przebieg, rozpoznanie i leczenie

Choroba Addisona jest właściwie zespołem objawów klinicznych, powstałych na skutek długotrwałego niedoboru hormonów kory nadnerczy. Schorzenie najczęściej dotyka kobiet po 30. roku życia. Podłożem choroby Addisona jest pierwotna niedoczynność kory nadnerczy. Charakterystycznym objawem schorzenia jest ciemnienie skóry. Jak rozpoznać i leczyć chorobę Addisona?

Czym jest choroba Addisona?

Chorobą Addisona jest określany zespół objawów powstających na skutek długotrwałego niedoboru hormonów kory nadnerczy i zaburzenia ich pracy. W klasyfikacji schorzeń choroba Addisona jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, do której rozwoju dochodzi na skutek pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy. Jest rzadka – występuje do 140 przypadków na milion osób w populacji światowej [1]. Statystyki są jednak niedoszacowane. Sprzyja temu niespecyficzny przebieg choroby, który utrudnia jej rozpoznanie. Podobnie jak choroba Gravesa-Basedowa, choroba Addisona częściej występuje u kobiet w 3. i 4. dekadzie życia. Schorzenie u połowy pacjentów przebiega wraz z innymi zaburzeniami endokrynologicznymi.

• Przeczytaj także, czym jest akromegaliaLink otwiera się w nowej karcie.

Przyczyny choroby Addisona

Przyczyna choroby Addisona jest bardzo złożona. Schorzenie może rozwinąć się na podłożu autoimmunologicznym, kiedy dochodzi do zniszczenia kory nadnerczy przez organizm. Wówczas mówimy o postaci izolowanej. Jednak u podłoża choroby Addisona leżą również inne czynniki, sprzyjające jej rozwojowi:

• zaburzenia autoimmunologiczne – izolowana niedoczynność nadnerczy, zespoły niewydolności wielogruczołowej;

• choroby zakaźne – choroba Addisona może rozwinąć się w przebiegu gruźlicy, kiły, rozsianej grzybicy, AIDS i HIV, a także zakażenia pasożytami (szczególnie Trypanosoma) lub jako ich powikłanie;

• choroby uwarunkowane genetycznie – wrodzony przerost lub niedorozwój nadnerczy;

• krwotok do nadnerczy i powstała w jego skutek zakrzepica;

• długotrwałe przyjmowanie leków – w szczególności rifampicyny, barbiturany, etomidatu, suraminy, megestrolu, mitotanu, metyraponu, ketokonazolu, flukonazolu, fenytoiny. 

W przypadku dzieci przyczyną choroby Addisona jest najczęściej wrodzony przerost nadnerczy. To schorzenie uwarunkowane genetycznie i dziedziczone autosomalnie recesywnie, czyli tylko wtedy, gdy mutacja genu występuje u obojga rodziców.

Objawy choroby Addisona

Choroba Addisona ma różnorodny przebieg, a jej objawy zmieniają się wraz z rozwojem schorzenia. W początkowej fazie dolegliwości są uogólnione i niespecyficzne. Objawy wskazujące na chorobę Addisona to: 

• osłabienie i zmęczenie; 

• brak apetytu; 

• nudności lub wymioty; 

• częste zaparcia; 

• bóle brzucha;

• utrata masy ciała;

• ciemne zabarwienie skóry (nadmierna pigmentacja w formie ciemnych plam dotyka miejsca eksponowane na słońce i zgięcia, np. okolice łokci, kolan, pach. Przebarwienia umiejscawiają się również wokół brodawek sutkowych i ust. U osób mających piegi wraz z rozwojem choroby, mogą one zmienić barwę na czarną lub ciemnobrązową); 

• niskie ciśnienie < 110 mm Hg; 

• zaburzenia elektrolitowe (hiponatremia, hiperkaliemia);

• niedokrwistość. 

Do rzadziej występujących objawów należą: zawroty głowy, bóle mięśni i stawów, a także wzmożona potrzeba spożywania soli. U niektórych pacjentów problemy hormonalne mogą być przyczyną bielactwa i łysienia plackowatego.

Diagnostyka i rozpoznanie choroby Addisona 

W większości przypadków choroba Addisona rozpoznawana jest dopiero w zaawansowanym stadium lub kiedy prowadzi do wystąpienia powikłania, jakim jest przełom nadnerczowy. Jego objawami są: nagła utrata świadomości lub przytomności, obfite wymioty i biegunka, silne bóle brzucha, krytyczne obniżenie ciśnienia tętniczego. Ryzyko wystąpienia powikłania w postaci przełomu nadnerczowego zwiększane jest skąpoobjawowym przebiegiem choroby Addisona w początkowej fazie. Brak nasilonych objawów uniemożliwia prawidłowe i szybkie rozpoznanie schorzenia. Rozpoznanie utrudnia również grupa objawów występujących w przebiegu innych jednostek chorobowych, m.in. w schorzeniach jelit, w chorobach autoimmunologicznych tarczycy, szczególnie w niedoczynności.

Jeśli zauważasz u siebie któreś z wymienionych objawów, nie bagatelizuj sprawy, tylko skonsultuj się z lekarzem. Bardzo ważne jest też regularne wykonywanie badań hormonów i konsultowanie ich z endokrynologiem w razie zauważenia nieprawidłowości.

Wywiad lekarski w przypadku osoby z podejrzeniem choroby Addisona powinien być rozszerzony o badania laboratoryjne. Kluczowe jest oznaczenie stężenia kortyzoluLink otwiera się w nowej karcie w surowicy i hormonu adrenokortykotropowego w osoczu. Diagnostyka uwzględnia również badanie stężenia hormonów tarczycy pod kątem innych chorób endokrynologicznych, np. niedoczynności, chorób zapalnych organu. Należy wykluczyć zakażenia grzybicze, gruźlicę, guzy i zapalenie przysadki mózgowej.

• Przeczytaj więcej na temat hormonów tropowychLink otwiera się w nowej karcie.

Jak przebiega leczenie choroby Addisona?

Choroba Addisona nie jest wyleczalna, jednak u pacjentów poddanych leczeniu długość i jakość życia nie ulegają obniżeniu. Leczenie choroby Addisona trwa całe życie, a pacjent pozostaje pod stałą opieką endokrynologa. Terapia polega na przyjmowaniu substytutu brakujących hormonów celem wyrównania ich stężenia. Dawki leków dobierane są indywidualnie i mogą ulegać zmianie. Dlatego bardzo ważne są regularne badania kontrolne poziomu hormonów. Choroba Addisona stanowi zagrożenie dla życia tylko w przypadku niepodjęcia leczenia.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. M. Derkacz i in., Choroba Addisona – od objawów do rozpoznania. Opis przypadku, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2015, 9(3), s. 229–231. 

2. A. Zdrojowy-Wełna, G. Bednarek-Tupikowska, Postępowanie w przewlekłej niewydolności kory nadnerczy – rola lekarza rodzinnego, „Family Medicine & Primary Care Review” 2013, 15(3), s.486–490.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.