Budowa zębów – struktura, kolory i funkcje

Chociaż są bardzo twarde i odporne, zęby nie są kośćmi. Pomimo określonej budowy i cech, wygląd i zdrowie zębów są indywidualne dla każdego człowieka. Wpływ na stopień mineralizacji szkliwa ma m.in. podaż witaminy A, C, D, a także wapnia.

Rodzaje zębów u człowieka

Ze względu na położenie, kształt i funkcję, w uzębieniu stałym wyróżnia się cztery rodzaje zębów. 

1. Siekacze – jedynki i dwójki. To zęby, które mają po jednym korzeniu, a ich funkcją jest odgryzanie kawałków pokarmu;

2. Kły – czyli trójki. Mają stożkowaty kształt i podobnie jak siekacze, jeden korzeń. Charakterystyczna dla kłów jest ich odrobinę ciemniejsza barwa (bardziej żółta) w stosunku do pozostałych zębów. Kły są zębami mocnymi. Służą do przytrzymywania pokarmu i rozdrabniania go na mniejsze kawałki;

3. Przedtrzonowce – czwórki i piątki, nazywane też zębami przedtrzonowymi. Mają jeden lub dwa korzenie i dwuguzkową budowę. Przedtrzonowce rozgniatają i rozcierają pokarm; 

4. Trzonowce – szóstki, siódemki, a u niektórych osób również ósemki. To największe zęby, mają kilka guzków i korzeni. Zęby trzonoweLink otwiera się w nowej karcie są najmocniejszymi i najtrwalszymi zębami. Służą do miażdżenia pokarmu. 

W uzębieniu mlecznym występują trzy rodzaje zębów: siekacze, kły i trzonowce. 

Ile zębów ma człowiek?

Pierwszymi zębami człowieka są zęby mleczne, nazywane potocznie mleczakami. Pełne uzębienie młodego człowieka składa się z 20 zębów. Po wypadnięciu zębów mlecznych, ustępują one miejsca zębom stałym. U dorosłej osoby pełne uzębienie składa się z 28 zębów, a w przypadku posiadania ósemek uzębienie obejmuje 32 zęby. 

Z czego składa się ząb?

Budowa zęba opisywana jest w dwóch kategoriach: anatomicznej (opisuje poszczególne części zęba) i histologicznej (opisuje tkanki, które tworzą części anatomiczne zęba). 

Budowa anatomiczna zęba wyróżnia jego trzy części: 

1. Korona zęba – górna część zęba widoczna nad dziąsłem; 

2. Szyjka zęba – środkowa część zęba łącząca koronę z korzeniem. W prawidłowym położeniu zęba przykryta jest dziąsłem. W przypadku patologii dochodzi do jej odsłonięcia. Wówczas szyjka jest wyraźnie widoczna, a od korony odróżnia ją nieco ciemniejszy odcień. Jest również bolesna w dotyku. 

3. Korzeń zęba – dolna część zęba ukryta pod dziąsłem i umocowana w zębodole. Każdy korzeń zęba zakończony jest wierzchołkiem. 

Budowa histologiczna zęba wyróżnia cztery tkanki, które tworzą warstwy zęba: 

1. Szkliwo – zewnętrzna warstwa pokrywająca koronę, o najwyższym stopniu twardości. Jest bardzo wytrzymała, przez co odporna na działanie wielu czynników. Grubość szkliwa jest różna, a jego największe warstwy znajdują się na guzkach powierzchni żujących zębów. Wiedz, że pomimo swojej twardości, zaniedbane szkliwo może ulec uszkodzeniu, co następnie sprzyja psuciu się kolejnych warstw zęba. Szkliwo jest warstwą nie mającą zakończeń nerwowych, dlatego nie jest wrażliwe na dotyk i ból. Ciekawostką jest to, że twardość szkliwa jest cechą indywidualną i zależy m.in. od procesu mineralizacji powierzchni zębów. Wpływ na to ma głównie dieta dobra dla zębówLink otwiera się w nowej karcie w wieku dziecięcym, zapewniająca odpowiedni poziom witaminy A, C, D, źródła wapnia i fosforu. Bardzo ważną rolę w budowaniu twardości szkliwa ma również fluor; 

2. Zębina – warstwa umiejscowiona tuż pod szkliwem. Posiada włókna nerwowe, przez które przekazuje sygnały bólowe. Wtedy wiesz, kiedy coś się dzieje z Twoim zębem;

3. Miazga – tkanka wypełniająca wewnętrzną część zęba. Jest bardzo mocno unerwiona i unaczyniona. Miazga jest miękka i łatwo ulega uszkodzeniu. W przypadku powstania patologii w jej obrębie, konieczne jest całkowite jej usunięcie. W tym celu wykonuje się leczenie kanałoweLink otwiera się w nowej karcie;

4. Cement korzeniowy – twarda, zmineralizowana tkanka pokrywająca korzenie zębów od szyjki po wierzchołek. W twardości przypomina kość. Za pomocą włókien ozębnych (silnie unerwiona tkanka, amortyzująca i utrzymująca ząb w zębodole) łączy cement korzeniowy z kością zębodołu. 

Budowa zęba stałego a mlecznego – co je różni?

Zęby stałe od mlecznych różnią się przede wszystkim barwą. Mleczaki mają kolor niebiesko-biały lub śnieżnobiały, natomiast zęby stałe są żółto-białe lub mają odcień zgaszonej, mlecznej bieli. Różnica dotyczy również budowy wewnętrznej i zewnętrznej zębów. Mleczaki są mniejsze i mają węższe korzenie. Szkliwo zębów mlecznych, w przeciwieństwie do zębów stałych, jest cienkie i słabo zmineralizowane, przez co szybciej ulega uszkodzeniu i szkodliwemu działaniu bakterii. Dlatego też dzieci są bardziej narażone na rozwój próchnicy. 

Przeczytaj także: Opuchlizna po wyrwaniu zęba. Ile czasu schodzi?Link otwiera się w nowej karcie

Czy zęby to kości?

Chociaż dorównują im twardością, to zęby nie są kośćmi, a twardymi tworami anatomicznymi, będącymi częścią układu trawiennego. Ciekawostką jest to, że twardość szkliwa zębów jest wyższa niż twardość kości. 

Co jest w środku zęba?

Wewnętrzna przestrzeń zęba nazywana jest komorą. Tworzy ją miazga, czyli miękka, ukrwiona i unerwiona tkanka. 

Ile korzeni mają zęby?

Zęby człowieka w zależności od rodzaju mają jeden lub dwa korzenie. Długość zębów od szczytu korony do wierzchołka korzenia jest indywidualna dla każdego człowieka, jednak średnio wynosi 30 mm.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. D. Olczak-Kowalczyk, i in., Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych, „Nowa Stomatologia” 2011, 2, s.73–76.

2. A. Wójcicka, i in., Próchnica wieku rozwojowego chorobą cywilizacyjną, „Przegląd Epidemiologiczny” 2012, 66, s.705–711.

3. K. A. Kaszycka, Pochodzenie i ewolucja człowieka, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2009, 58(3-4), s.559–570.

4. P. Herman, Wybrane zagadnienia z fizjologii zębów mlecznych i stałych – rola składników odżywczych, „Journal of Clinical Healthcare” 2016, 4, s.22–24.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.