Markery nowotworowe a wczesna diagnostyka nowotworów
Dane WHO wskazują, że coraz więcej ludzi choruje na różnego rodzaju nowotwory. Do 2024 roku liczba nowych zachorowań może wynosić nawet 30 mln. Na szczęście postęp technologiczny w dziedzinie terapii i diagnostyki pozwala na coraz wcześniejsze wykrycie choroby i zwiększa szanse jej skutecznego leczenia. Lekarze coraz częściej korzystają z tzw. markerów nowotworowych – substancji obecnych we krwi, moczu lub płynach tkankowych, których poziom u pacjentów z nowotworem złośliwym jest często podwyższony w porównaniu do osób zdrowych. Sprawdź, jakie są rodzaje markerów nowotworowych i jakie są standardy ich stosowania.
Diagnostyka chorób nowotworowych – jak wygląda?
Choroby nowotworowe – takie jak np. rak cewki moczowej, rak piersiLink otwiera się w nowej karcie czy rak płucLink otwiera się w nowej karcie – stanowią poważny problem społeczny. Na szczęście, dostępne są różne metody diagnostyczne, które pozwalają na wczesne wykrycie choroby. Szybka i trafna diagnoza zdecydowanie poprawia rokowania i zwiększa szanse na całkowite wyleczenie.
Diagnostyka chorób nowotworowych to proces, który ma na celu wykrycie nowotworu i określenie stopnia jego zaawansowania. Obejmuje ona:
Wywiad lekarski – lekarz zapyta o Twoje objawy, historię chorób i czynniki ryzyka nowotworu;
Badanie fizyczne – Lekarz zbada Twoje ciało, aby sprawdzić, czy są jakieś nieprawidłowości;
Badania laboratoryjne – Badania krwi i moczu mogą pomóc w wykryciu zmian, które mogą być spowodowane nowotworem;
Badania obrazowe – Badania takie jak rentgen (RTG), tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MR) i ultrasonografia (USG) mogą pomóc w wykryciu guza i określeniu jego rozmiaru i lokalizacji;
Biopsja – Pobranie małego fragmentu tkanki do badania mikroskopowego jest jedynym sposobem na pewne rozpoznanie nowotworu.
Badania na obecność nowotworu wykonuje się wtedy, gdy występują czynniki ryzyka – np. występowanie danej choroby w rodzinie i fakt, że jest możliwe odziedziczenie raka po matce – lub w przypadku wystąpienia niepokojących objawów.
Dowiedz się, dlaczego tak ważna jest profilaktyka chorób nowotworowychLink otwiera się w nowej karcie.
Markery nowotworowe – co to takiego?
Markery nowotworowe są substancjami – najczęściej białkowymi – które są wytwarzane przez komórki nowotworowe lub zdrowe komórki reagujące na obecność nowotworu w organizmie. Są to tak zwane antygeny towarzyszące nowotworom. W zdrowym organizmie poziom tych substancji jest zazwyczaj niski lub nieobecny, natomiast u pacjentów z nowotworem złośliwym ich stężenie jest zwykle wyższe. Markery nowotworowe mogą być obecne we krwi, moczu lub wycinkach tkanek.
Markery nowotworowe mogą być wykorzystywane do:
wczesnego wykrywania nowotworów – badanie markerów nowotworowych może pomóc w wykryciu nowotworu we wczesnym stadium, kiedy jest on łatwiejszy do wyleczenia.
monitorowania leczenia – markery nowotworowe pomagają również określić skuteczność leczenia i wykryć nawrót choroby.
określenie rokowań – stężenie markerów nowotworowych może być czynnikiem prognostycznym, co oznacza, że może pomóc w przewidywaniu przebiegu choroby.
Należy jednak pamiętać, że nie jest to idealne narzędzie diagnostyczne. Wyniki mogą być fałszywie dodatnie (podwyższone u osób bez nowotworu) lub fałszywie ujemne (niepodwyższone u osób z nowotworem).
Jakie są rodzaje markerów nowotworowych?
Istnieje wiele różnych rodzajów markerów nowotworowych, a każdy z nich może wskazywać na inny rodzaj nowotworu. Oto niektóre z najczęściej stosowanych markerów nowotworowych:
CEA (antygen rakowo-embrionalny) – jest to jeden z najbardziej rozpoznawalnych markerów nowotworowych. Jego podwyższony poziom może wskazywać na obecność raka jelita grubego, trzustki, płuc, piersi lub jajnika;
CA 125Link otwiera się w nowej karcie – jest to marker nowotworowy często stosowany w diagnostyce raka jajnika. Jego poziom jest również podwyższony w przypadku niektórych nowotworów trzustki, płuc i piersi;
PSA (antygen specyficzny dla gruczołu krokowego) – jest to marker stosowany w diagnostyce raka gruczołu krokowego. Jego poziom może być podwyższony w przypadku raka gruczołu krokowego, ale również w przypadku innych stanów, takich jak zapalenie gruczołu krokowego;
CA 19-9Link otwiera się w nowej karcie – marker ten stosuje się w diagnostyce raka trzustkiLink otwiera się w nowej karcie. Jego poziom może również być podwyższony w przypadku raka jelita grubego, żołądka i pęcherza żółciowego;
AFP (alfa-fetoproteina): Jest to marker stosowany w diagnostyce raka wątroby oraz raka jądra.
Jak wygląda badanie markerów nowotworowych?
Badanie markerów nowotworowych to proste badanie krwi, które można wykonać w trybie ambulatoryjnym (w gabinecie zabiegowym). Nie wymaga ono specjalnego przygotowania.
Próbka krwi zostanie pobrana z żyły łokciowej, a następnie materiał zostanie przesłany do analizy. Wyniki badania są zazwyczaj dostępne w ciągu kilku dni. Kiedy je otrzymasz, udaj się do lekarza specjalisty, który ci je zlecił.
Standardy stosowania markerów nowotworowych
Stosowanie markerów nowotworowych w diagnostyce i monitorowaniu chorób nowotworowych musi odbywać się zgodnie z określonymi standardami. Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na zakres wartości, które uważane są za normalne dla zdrowych osób. Jeśli poziom markera nowotworowego przekracza wartość odniesienia, może to wskazywać na obecność nowotworu.
Sprawdź też, jakie są najczęstsze przyczyny nowLink otwiera się w nowej karcie
Wiarygodność markerów nowotworowych
Być może zastanawiasz się, czy można polegać na markerach nowotworowych w procesie diagnozowania nowotworów. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Markery nowotworowe są narzędziami pomocniczymi i nie powinny być stosowane jako jedyny sposób diagnozowania chorób. Ich podwyższony poziom może być również obserwowany u osób zdrowych lub w przypadku innych jednostek chorobowych. Dlatego zawsze konieczne jest skonsultowanie wyników badań z lekarzem i przeprowadzenie dodatkowych testów, takich jak badania obrazowe czy biopsja.
Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.
lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autoraPodziel się z innymi
Udostępnij artykuł w social-mediach.
Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcieŹródła:
A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
P. Dobosz (red.), Nowoczesna diagnostyka w onkologii. Innowacje, rekomendacje i ścieżki postępowania w onkologii personalizowanej, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
B. Solnica, Diagnostyka laboratoryjna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
A. Deptała i in., Onkologia, Podręcznik dla studentów medycyny. Pomoc dydaktyczna dla lekarzy specjalizujących się w onkologii, Wydawnictwo AsteriaMed, Gdańsk 2024.
K. Pietrusińska, Wybrane markery nowotworowe, Wydawnictwo Ridero, Kraków 2023.
Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.
