Napromienianie guzów nowotworowych – radioeterapia

Radioterapia jest jednym z głównych narzędzi stosowanych w leczeniu nowotworów. Polega ona na wykorzystaniu promieniowania jonizującego do niszczenia komórek nowotworowych. Pomimo swojej skuteczności, radioterapia może powodować różnego rodzaju skutki uboczne. W tym artykule omówimy różne rodzaje napromieniania guzów nowotworowych oraz skutki uboczne związane z tą metodą leczenia.

Radioterapia w onkologii

Radioterapia onkologiczna może być stosowana jako samodzielne leczenie radykalne lub jako część terapii skojarzonej wraz z innymi metodami, takimi jak chirurgia, chemioterapia, hormonoterapia, immunoterapia nowotworów. W radioterapii wykorzystuje się różne rodzaje promieniowania jonizującego (elektronowego, fotonowego, protonowego czy z użyciem cięższych cząstek, np. jony węgla). 

Rodzaje napromieniania guzów nowotworowych

Istnieje kilka różnych technik napromieniania guzów nowotworowych, które różnią się sposobem podawania promieniowania. Wyróżnia się tutaj dwa główne rodzaje radioterapii:

• Teleradioterapia – to podstawowa technika napromieniania, polegająca na naświetlaniu guza z zewnątrz ciała za pomocą wiązki promieniowania. To leczenie z zastosowaniem źródła umieszczonego w pewnej odległości od tkanek. Teleradioterapia może być stosowana w przypadku różnych typów nowotworów, takich jak rak płucaLink otwiera się w nowej karcie, rak piersi, rak jelita grubego i inne.

• Brachyterapia – to technika, w której źródło promieniowania jest umieszczane bezpośrednio wewnątrz guza lub w jego sąsiedztwie. Brachyterapia może być stosowana w przypadku nowotworów ginekologicznych, takich jak rak szyjki macicy, oraz innych typów nowotworów, takich jak rak prostaty.

• Przeczytaj także na temat neuroblastomyLink otwiera się w nowej karcie i insulinomyLink otwiera się w nowej karcie.

Nowoczesne techniki napromieniania w onkologii 

W onkologiiLink otwiera się w nowej karcie wykorzystanie mają coraz to nowocześniejsze metody napromieniania. Należą do nich m.in.:

• Konformalna radioterapia trójwymiarowa – wykorzystuje obrazowanie w tomografii komputerowej.

• Technika modulowanej intensywności wiązki – specjalne urządzenie ogranicza dawkę promieniowania w wybranych obszarach poddawanych leczeniu.

• Radioterapia sterowana obrazem – wykonuje się w niej zdjęcia RTG lub obrazowanie tomografii komputerowej za pomocą aparatu terapeutycznego.

• Radioterapia stereotaktyczna – to technika, która umożliwia precyzyjne naświetlanie guza z wyjątkową dokładnością. Radioterapia stereotaktyczna jest stosowana głównie w leczeniu guzów mózgu oraz przerzutów nowotworowych do mózgu.

• Radioterapia frakcyjna – w tej technice dawka promieniowania jest podawana w kilku mniejszych porcjach przez kilka dni lub tygodni. Radioterapia frakcyjna jest stosowana w przypadku różnych typów nowotworów i może pomóc w zmniejszeniu skutków ubocznych.

Rodzaje radioterapii ze względu na stan pacjenta

W piśmiennictwie naukowym spotyka się również podział radioterapii onkologicznej w zależności od stanu pacjenta. Na tej podstawie wyróżniono:

• Radioterapię radykalną – jej celem jest kompletna eliminacja guza – całkowite wyleczenie.

• Radioterapia objawową – jej celem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych związanych z obecnością guzów.

• Radioterapia paliatywna – jej celem jest łagodzenie objawów chorobowych u osób, w przypadku których nie ma możliwości wyleczenia.

• Radioterapię chorób nienowotworowych – stosowana jest w przypadku m.in. chorób ortopedycznych. 

Skutki uboczne napromieniania guzów nowotworowych

Choć radioterapia jest skutecznym narzędziem w leczeniu nowotworów, może również powodować skutki uboczne. Działanie niepożądane radioterapii zależy od wielu czynników, takich jak przede wszystkim rodzaj napromieniania, dawka promieniowania, obszar napromieniania i indywidualna reakcja pacjenta. Niżej przeczytasz o jednych z najczęstszych skutków ubocznych napromieniania guzów nowotworowych.

Radioterapia może powodować różne zmiany skórne w obszarze napromienianym. Mogą to być: suchość i świąd skóry, zaczerwienienie i obrzęk, owrzodzenia, oparzenia skóry. Dlatego też pacjenci onkologiczni poddawani radioterapii powinni dbać o skórę w obszarze napromienianym, używając odpowiednich kremów nawilżających i unikając narażenia skóry na słońce. 

Terapia radiacyjna może powodować uczucie zmęczenia i osłabienia organizmu. Pacjenci często odczuwają potrzebę odpoczynku i mają mniejszą energię do wykonywania codziennych czynności. Warto zadbać o odpowiednią ilość snu i odpoczynku w trakcie terapii.

Radioterapia w okolicach jamy brzusznej może powodować skutki uboczne związane z układem pokarmowym. Mogą to być: nudności, wymioty, biegunka / zaparcia, ból brzucha. Pacjenci mogą stosować różne strategie, takie jak zmiana diety, przyjmowanie leków przeciwwymiotnych i unikanie spożywania potraw, które mogą drażnić układ pokarmowy.

Radioterapia stosowana w okolicy miednicy lub pęcherza moczowego może powodować skutki uboczne związane z układem moczowym. Mogą to być: częstomocz, ból przy oddawaniu moczu, krwiomocz, infekcje dróg moczowych. Dodatkowo radioterapia w okolicach narządów płciowych lub przytarczyc może powodować zmiany hormonalne. Mogą wystąpić problemy z płodnością, zaburzenia miesiączkowania, problemy z potencją u mężczyzn.

• Przeczytaj także na temat diagnostyki raka cewki moczowejLink otwiera się w nowej karcie oraz raka cewki moczowejLink otwiera się w nowej karcie.

Radioterapia stosowana w okolicy klatki piersiowej lub płuc może powodować skutki uboczne związane z układem oddechowym. Mogą to być: kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej. 

Radioterapia może wpływać na produkcję krwinek w szpiku kostnym, co może prowadzić do skutków ubocznych związanych z układem krwiotwórczym. Mogą to być: anemia (tzw. niedokrwistość, obniżenie poziomu czerwonych krwinek), leukopenia (obniżenie poziomu białych krwinek), trombocytopenia (obniżenie poziomu płytek krwi).

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów związanych z prowadzoną radioterapią pacjenci powinni skonsultować się z lekarzem. Współpraca z zespołem medycznym może pomóc w zarządzaniu skutkami ubocznymi i zapewnieniu jak największej skuteczności leczenia.

Jak przygotować się do terapii radiacyjnej?

Przed rozpoczęciem terapii radiacyjnej ważne jest odpowiednie przygotowanie się fizyczne i psychiczne. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek, które mogą pomóc w przygotowaniu się do terapii radiacyjnej:

• Konsultacja z lekarzem

Przed rozpoczęciem terapii radiacyjnej ważne jest przeprowadzenie konsultacji z lekarzem. Lekarz przeprowadzi dokładne badanie i omówi z pacjentem plan leczenia oraz potencjalne skutki uboczne. Pacjent powinien również poinformować lekarza o swoim stanie zdrowia, chorobach współistniejących oraz przyjmowanych lekach.

• Dieta i styl życia

Ważne jest zadbanie o zdrową dietę i styl życia przed rozpoczęciem terapii radiacyjnej. Pacjent powinien unikać palenia tytoniu, spożywania alkoholu oraz niezdrowych produktów spożywczych. Wskazane jest spożywanie dużych ilości warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów, a także regularna aktywność fizyczna.

• Przygotowanie emocjonalne

Terapia radiacyjna może być trudnym doświadczeniem emocjonalnym dla pacjenta. Ważne jest znalezienie odpowiedniego wsparcia emocjonalnego, czy to w rodzinie, przyjaciołach, grupach wsparcia lub terapeucie. Warto również znaleźć czas na relaksację i działania, które przynoszą radość i odprężenie.

• Planowanie transportu

W niektórych przypadkach terapia radiacyjna może wymagać codziennego dojeżdżania do ośrodka radioterapii przez kilka tygodni. Ważne jest wcześniejsze zaplanowanie transportu, szczególnie jeśli pacjent nie jest w stanie prowadzić samochodu. Może to obejmować korzystanie z usług taksówki, transportu publicznego lub uzyskanie wsparcia od rodziny lub przyjaciół.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. K. Bujko, Podstawy radioterapii, „Gastroenterologia Kliniczna” 2010, t. 2, nr 4, s. 121–126.

2. W. Leppert , E. Nowakowska, Rola radioterapii w leczeniu chorych na nowotwory w opiece paliatywnej,  Medycyna Paliatywna” 2012, nr 3, s. 122–136.

3. M. Rucińska, Kojarzenie radioterapii i chemioterapii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Onkologicznego NOWOTWORY” 2022, t. 7, nr 5, s. 366–372.

4. Ł. Michalecki, B. Nowacka, Radioterapia. Broszura informacyjna dla chorych w trakcie leczenia promieniami i ich opiekunów, Zakład Radioterapii Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach, Gliwice 2013.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.