Zespół popunkcyjny – co to? Objawy i metody leczenia

Zespół popunkcyjny jest powikłaniem po punkcji lędźwiowej. Pomimo że jest to procedura diagnostyczna i terapeutyczna stosowana w medycynie, może wiązać się z pewnymi nieprzyjemnymi objawami, które trwają od kilku do kilkunastu dni. Czytaj dalej i dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy oraz metody leczenia i zapobiegania zespołowi popunkcyjnemu.

Przyczyny zespołu popunkcyjnego

Punkcja lędźwiowa, czyli wprowadzenie igły między pajęczynówkę a rdzeń kręgowy, to zabieg często wykorzystywany w celach diagnostycznych, do pobrania próbki płynu mózgowo-rdzeniowego, lub podczas podawania znieczulenia. Niekiedy może on prowadzić do wystąpienia nieprzyjemnych objawów, znanych jako zespół popunkcyjny. 

1. Przeczytaj: Wodogłowie – jakie są jego przyczyny i objawy? Jak je leczyć?Link otwiera się w nowej karcie

Zespół popunkcyjny jest wynikiem obniżenia ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego po punkcji lędźwiowej. Obniżenie to następuje zarówno podczas pobierania płynu mózgowo-rdzeniowego do badań, jak i po samym nakłuciu, gdy dochodzi do wycieku płynu w miejscu przekłucia opony twardej. Istnieją dwie teorie tłumaczące powstawanie objawów zespołu popunkcyjnego.

Pierwsza teoria sugeruje, że objawy zespołu popunkcyjnego wynikają z przemieszczenia struktur wewnątrzczaszkowych, co prowadzi do ucisku i pociągania struktur wrażliwych na ból, takich jak naczynia krwionośne lub zatoki opony twardej. Druga teoria zakłada, że ból jest spowodowany rozszerzeniem naczyń krwionośnych wewnątrzczaszkowych, które kompensują obniżenie ciśnienia wewnątrz czaszki. Ostatecznie jednak etiologia zespołu popunkcyjnego nie jest w pełni poznana.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zespołu popunkcyjnego to:

1. stosowanie dużych igieł podczas punkcji,

2. młody wiek pacjenta,

3. płeć żeńska,

4. wcześniejsze wystąpienie zespołu popunkcyjnego,

5. niewłaściwa technika wykonywania punkcji.

Zespół popunkcyjny – objawy

Typowe objawy zespołu popunkcyjnego pojawiają się zazwyczaj w ciągu 24–48 godzin od wykonania punkcji. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów jest silny ból głowy, który nasila się w pozycji stojącej i łagodzi w pozycji leżącej. Oprócz bólu głowy pacjenci mogą doświadczać zawrotów głowy, mrowienia kończyn i skóry głowy, zaburzeń wzroku, nudności, wymiotów oraz uczucia dezorientacji.

1. Dowiedz się, jakie są przyczyny i objawy zespołu Axenfelda-RiegeraLink otwiera się w nowej karcie.

Warto zaznaczyć, że nie wszystkie objawy muszą wystąpić u każdego pacjenta z zespołem popunkcyjnym, a nasilenie objawów może być różne. Ponadto objawy zespołu popunkcyjnego zazwyczaj ustępują samoistnie po kilku dniach.

Badania w zespole popunkcyjnym

Diagnoza zespołu popunkcyjnego opiera się przede wszystkim na analizie objawów i historii medycznej pacjenta. Lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, aby wykluczyć inne przyczyny objawów.

Na czym polega leczenie zespołu popunkcyjnego?

Podstawowym celem leczenia zespołu popunkcyjnego jest łagodzenie objawów bólowych i przywrócenie dobrej kondycji pacjenta. Istnieje kilka metod leczenia, które mogą przynieść ulgę pacjentowi.

1. Sprawdź, czym jest zespół Blooma i jak można zdiagnozować tę chorobęLink otwiera się w nowej karcie.

Leczenie farmakologiczne

W celu złagodzenia bólu głowy, zaleca się przyjmowanie leków przeciwbólowych, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub leki przeciwbólowe z kodeiną. Dodatkowo, leki przeciwwymiotne mogą być stosowane w przypadku nudności i wymiotów.

Podaż płynów

Właściwe nawodnienie organizmu może pomóc w złagodzeniu objawów zespołu popunkcyjnego. Picie dużej ilości płynów, zwłaszcza wody, może pomóc w zwiększeniu objętości płynu mózgowo-rdzeniowego i zmniejszeniu bólu głowy.

Odpoczynek

W trakcie leczenia zespołu popunkcyjnego ważne jest zapewnienie pacjentowi odpowiedniego odpoczynku. Unikanie wysiłku fizycznego i ograniczenie aktywności może pomóc w złagodzeniu objawów i przyspieszeniu procesu rekonwalescencji.

Terapia interwencyjna

W niektórych przypadkach, gdy objawy zespołu popunkcyjnego są bardzo nasilone i nie ustępują, może być konieczne zastosowanie terapii interwencyjnej. Polega to na wprowadzeniu małej ilości krwi do przestrzeni podpajęczynówkowej w celu zablokowania wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego.

Zapobieganie zespołowi popunkcyjnemu

Aby zapobiec wystąpieniu zespołu popunkcyjnego, istnieje kilka środków ostrożności, które można podjąć przed, w trakcie i po wykonaniu punkcji lędźwiowej:

1. Wykonywanie punkcji lędźwiowej przez doświadczony personel medyczny jest kluczowe dla minimalizacji ryzyka wystąpienia zespołu popunkcyjnego. Właściwa technika obejmuje odpowiednie ułożenie pacjenta, precyzyjne umiejscowienie igły i kontrolowanie ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego.

2. Wybór odpowiedniego rozmiaru igły jest ważny dla zapewnienia prawidłowego pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego. Zbyt duża igła może prowadzić do większego uszkodzenia tkanek i większej utraty płynu, co zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu popunkcyjnego.

3. Po wykonaniu punkcji lędźwiowej zaleca się, aby pacjent pozostał w pozycji leżącej przez około 1–2 godziny. To pomaga w zablokowaniu wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego i zmniejszeniu ryzyka wystąpienia zespołu popunkcyjnego.

4. Ścisłe monitorowanie pacjenta przez personel medyczny po wykonaniu punkcji lędźwiowej jest istotne dla wczesnego wykrycia ewentualnych objawów zespołu popunkcyjnego i podjęcia odpowiednich działań.

Ważne jest, aby stosować się do zaleceń lekarza i podjąć odpowiednie środki ostrożności w celu minimalizacji ryzyka wystąpienia zespołu popunkcyjnego.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. S. Grygorczuk, S. Pancewicz, J. Zajkowska i wsp., Zespół popunkcyjny – przyczyny, profilaktyka i leczenie, „Neurologia i Neurochirurgia Polska” 2006, t. 40, nr 5, s. 434–440.

2. K. Snarska, Zespół popunkcyjny: przyczyny, profilaktyka i leczenie, „Nursing Problems / Problemy Pielęgniarstwa“ 2009, t. 1, nr 19, s. 63–66.

3. A. Szczeklik P. Gajewski, Interna Szczekilka, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.

4. J. Ubysz, J. Bladowska, E. Koziorowska-Gawron i wsp., Zespół podciśnienia śródczaszkowego; analiza kliniczno-radiologiczna, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2019, t. 15, nr 2, s. 118–127.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.