Plamka ślepa – co to takiego? Gdzie się znajduje?

Plamka ślepa – jak sama nazwa wskazuje – to obszar siatkówki oka, w którym nie powstaje żaden obraz. Z pewnością nie zdajesz sobie sprawy z jej istnienia. Nic dziwnego, nie powoduje ona żadnych zakłóceń w oglądanym obrazie, ale z punktu widzenia anatomii ma ogromne znaczenie – jest to miejsce, w którym łączą się włókna nerwowe i tworzą początek nerwu wzrokowego. Oglądanie kompletnego obrazu – mimo braku receptorów światłoczułych w plamce ślepej – jest możliwe dzięki ludzkiej zdolności widzenia obuocznego oraz zaawansowanym funkcjom mózgu, dzięki którym może on „dopowiadać” brakujące elementy. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć na temat plamki ślepej.

Plamka ślepa – co to jest i gdzie się znajduje?

Plamka ślepa to element narządu wzroku, a dokładniej siatkówki oka. Aby dokładniej go zdefiniować, warto na początku przypomnieć, czym jest i jakie funkcje pełni wspomniana już siatkówka. Jest to rodzaj błony, który pokrywa wewnętrzną, tylną ścianę gałki ocznej. Znajdują się na niej liczne receptory światłoczułe tj. czopki oraz pręciki. Główna funkcja siatkówki polega na przetwarzaniu światła odbieranego przez oko na impulsy elektryczne, które za pośrednictwem komórek nerwowych trafiają do mózgu. To właśnie w ośrodkowym układzie nerwowym powstaje obraz przedmiotów, które oglądają Twoje oczy.

Przeczytaj: Choroba Stargardta – objawy, przyczyny i leczenie zwyrodnieniaLink otwiera się w nowej karcie

Receptory światłoczułe znajdują się na większej części siatkówki poza jej przednią częścią (tzw. częścią ślepą) oraz plamką ślepą, która znajduje się na tylnej ścianie we wnętrzu oka. Jest to struktura anatomiczna – pozbawiona czopków i pręcików – powstała w miejscu, gdzie włókna nerwowe obecne w oku łączą się ze sobą i tworzą nerw wzrokowy. 

Plamka ślepa – jaką funkcję pełni?

Obecność plamki ślepej, czyli fragmentu siatkówki pozbawionego receptorów światłoczułych, nie ma znaczenia dla samej zdolności widzenia. Na pierwszy rzut oka stwierdzenie to wydaje się nieprawdopodobne, ponieważ brak odbioru niektórych bodźców świetlnych sugeruje, że w obrazie, który dociera do mózgu, powinny znajdować się ubytki. Obraz, który dociera do mózgu jest jednak kompletny, ponieważ człowiek ma zdolność widzenia obuocznego, a więc braki w jednym polu widzenia są rekompensowane przez obraz, który jest widziany przez drugie oko. Badania dowodzą także, że ludzki mózg potrafi „dopowiadać” brakujące detale. Możesz więc mieć pewność, że plamka ślepa – w przeciwieństwie do zaćma czy jaskry – nie zaburzy Twojej zdolności widzenia.

Sprawdź: Błyski światła w polu widzenia – poznaj przyczyny ich powstawaniaLink otwiera się w nowej karcie

Inna nazwa plamki ślepej to tarcza nerwu wzrokowego. Z punktu widzenia anatomii jest to bardzo istotny element – to właśnie tutaj spotykają się włókna nerwowe wszystkich receptorów siatkówki i łączą się w nerw wzrokowy, dzięki któremu impulsy trafiają do Twojego mózgu i sprawiają, że możesz dostrzegać otaczający Cię świat.   

To może Cię zainteresować: Problemy ze wzrokiem, których nie można ignorowaćLink otwiera się w nowej karcie

Test na obecność plamki ślepej – na czym polega?

Istnienie plamki ślepej wydaje Ci się nieprawdopodobne? Jeśli chcesz przekonać się, że w strukturze oka rzeczywiście występuje fragment pozbawiony receptorów światłoczułych, wykonaj prosty test. Aby go wykonać, sięgnij po dostępny w internecie szablon, na którym znajduje się czarna kropka i czarny krzyżyk oddalone o kilka centymetrów od siebie, a następnie:

• ustaw kartkę ok. 25 cm od oczu w taki sposób, aby krzyżyk znajdował się naprzeciwko oka, a kropka była nieco z boku;

• skup wzrok na krzyżyku i powoli przesuwaj kartkę bliżej swojej twarzy, aż znajdzie się w odległości ok. 15 cm od Ciebie. 

• z tej pozycji przestaniesz widzieć kropkę i widoczny pozostanie tylko krzyżyk. Oznacza to, że kropka znalazła się w polu widzenia plamki ślepej.

Tego rodzaju testy dadzą spodziewany efekt tylko wtedy, gdy użyjesz właściwego szablonu i odpowiednio się skoncentrujesz. W życiu codziennym takie szczegóły nie są dostrzegalne dla człowieka, który patrzy na otaczającą go rzeczywistość całościowo. 

Plamka żółta i ślepa – czym się różnią?

Oprócz plamki ślepej, na siatkówce występuje też plamka żółta, ale są to dwie zupełnie różne struktury. Plamka żółta – w przeciwieństwie do tarczy nerwu wzrokowego – wyposażona jest w receptory i ma istotne znaczenie dla procesu widzenia w każdym aspekcie. Przetwarzane są w niej obrazy znajdujące się w centrum Twojego pola widzenia – twarz osoby, z którą rozmawiasz, ekran komputera czy numer nadjeżdżającego autobusu. Zaburzenie w obrębie plamki żółtej objawia się powstawaniem charakterystycznych mroczków przed oczamiLink otwiera się w nowej karcie i może znacznie pogorszyć wzrok oraz zdolność do wykonywania precyzyjnych czynności. 

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. A. Grzybowski, Okulistyka, Wydawnictwo Edra Urban & Partners, Wrocław 2018.

2. J. Izdebska i in., Choroby aparatu ochronnego oka i rogówki BCSC 8, Wydawnictwo Edra Urban & Partners, Wrocław 2004.

3. J. Kański, Objawy oczne w chorobach układowych, Seria podręczników Kańskiego, Wrocław 2022.

4. A. Lens i.in. (tłum. M. Misiuk-Hojło), Anatomia i fizjologia narządu wzroku, W. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2021.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.