Co warto wiedzieć o widzeniu skotopowym?

Nocą zdolność widzenia zostaje zaburzona. Dostrzegasz kształty i ruch, ale nie kolory. Jest to widzenie skotopowe, za które odpowiada 120 milionów pręcików w siatkówce oka. Jeśli nagle zauważysz, że widzenie nocą jest dla Ciebie wyzwaniem, to znak, że pilnie potrzebujesz konsultacji z okulistą.

Jak to jest z tym widzeniem nocą i w ciągu dnia?

Ludzkie oko jest niezwykłym narzędziem. Jest w stanie odbierać obrazy i przesyłać je do mózgu zarówno w ciągu dnia, jak i nocą. Warunkiem tego zjawiska jest kontrast między obiektem a jego tłem – różnica luminacji (natężenia światła) lub barwy.

Oko odbiera fale światła od fioletowej (380 nm) do czerwonej (780 nm) i od 400 tys. do 100 000 tys. barw. To możliwe dzięki znajdującym się w oku 126 mln światłoczułym receptorom (pręciki odbierające jaskrawość oraz czopki odbierające barwy). Przy bardzo ograniczonym oświetleniu (fachowo nazywa się to niskim poziomem jaskrawości) angażowane są wyłącznie pręciki.

W siatkówce, gdzie znajdują się owe pręciki, zachodzi reakcja, której efektem jest powstanie impulsu przesyłanego do mózgu. Do widzenia nocnego angażowane są tylko pręciki, a nie czopki, dlatego mózg odbiera wyłącznie informacje o obiekcie (w mniejszej rozdzielczości niż za dnia) i jego ruchomości. Nie odbiera informacji o barwie, dlatego rozróżnienie koloru przedmiotów nocą jest niemożliwe.

Czopki są angażowane dopiero wtedy, gdy zwiększa się jasność otoczenia. Wówczas jest to widzenie zmierzchowe (mezotopowe), które łączy ze sobą widzenie czarno-białe i barwne. W warunkach ograniczonego oświetlenia postrzeganie barw też jest zaburzone. Nazywa się to zjawiskiem Purkiniego – obiekty koloru niebieskiego są lepiej widoczne niż te o barwie czerwonej. Jak wynika z doświadczenia Dove'a, w zależności od zmiany natężenia oświetlenia w otoczeniu zmienia się postrzeganie jasności koloru niebieskiego i czerwonego w tym właśnie zestawieniu. Gdy patrzysz na czerwony i niebieski przedmiot w ciągu dnia, to ten pierwszy będzie sprawiał wrażenie jaśniejszego. O zmierzchu jest odwrotnie – czerwony w zestawieniu z niebieskim będzie sprawiał wrażenie ciemniejszego.

Na czym polega widzenie skotopowe?

Widzenie skotopowe nie jest określeniem wady wzroku jak niedowidzenie połowiczne czy nadwzroczność. Jest to naturalna zdolność oka do widzenia w warunkach ograniczonego oświetlenia, a więc po zmierzchu i nocą. 

W mechanizmie widzenia skotopowego nocą angażowane są wyłącznie pręciki w siatkówce oka, przez co nie jesteś w stanie rozpoznać koloru przedmiotów. Natomiast w widzeniu mezotopowym, gdy zapada zmierzch, angażowane są pręciki i czopki, choć rozpoznawanie barw nie jest wówczas tak efektywne jak w ciągu dnia. To dlatego, że wraz ze spadkiem oświetlenia czopki wyłączają się stopniowo – najpierw te wrażliwe na światło czerwone, a dopiero potem te odbierające światło zielone.

• Przeczytaj też, jakie funkcje pełni plamka ślepaLink otwiera się w nowej karcie.

Możesz spotkać się ze stwierdzeniem, że widzenie skotopowe to zdolność do widzenia w ciemności. To mit. Przy całkowitym braku dopływu światła (np. po zamknięciu w pomieszczeniu bez okien) nie będziesz widzieć nic. Oko nie zaadoptuje się do takich warunków. Widzenie skotopowe pozwala wiedzieć nocą, a więc przy ograniczonym oświetleniu. 

• Dowiedz się też, na czym polegają zaburzenia widzenia peryferyjnegoLink otwiera się w nowej karcie.

Jaka jest różnica między widzeniem fotopowym a skotopowym?

Widzenie fotopowe jest widzeniem dziennym. Jest regulowane przez ok. 8 mln czopków. Pozwala na rozpoznawanie barw w dobrze oświetlonych warunkach. 

Widzenie skotopowe jest natomiast widzeniem nocnym. Jest regulowane przez ok. 120 mln pręcików. Umożliwia postrzeganie czarno-białe. 

W prawidłowo działającym organizmie oba te mechanizmy uzupełniają się. Widzenie wyłącznie fotopowe wymaga konsultacji ze specjalistą.

Z czego wynika zaburzenie widzenia skotopowego?

Nie zawsze zdolność widzenia w warunkach ograniczonego dopływu światła działa w pełni sprawnie. Do zaburzenia zdolności adaptacyjnych dochodzi, gdy zakłócony zostaje mechanizm działania pręcików w siatkówce lub układów warunkujących ten proces.

Najczęstszą przyczyną zaburzenia widzenia skotopowego jest niedobór witaminy A. Jest to tzw. kurza ślepota. Witamina A wchodzi w skład rodopsyny, czyli światłoczułego barwnika znajdującego się w pręcikach. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób stosujących długotrwale niedoborowe diety, w których brak jest dopasowanych do potrzeb dawek witamin A (np. podczas postów odchudzających) oraz zmagających się z zaburzeniami wchłaniania.

Do zaburzenia widzenia skotopowego mogą przyczynić się też:

• niedobór witamin z grupy B – są ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i siatkówki,

• niedobór witaminy C – wspiera utrzymanie prawidłowych funkcji wzroku,

• niedobór witaminy E – zapobiega retinopatii (choroba siatkówki oka),

• choroby wątroby,

• choroby układu sercowo-naczyniowegoLink otwiera się w nowej karcie (np. miażdżyca),

• cukrzyca,

• hipoglikemia,

• gruźlica,

• niedotlenienie,

• podwyższona zawartość dwutlenku węgla we krwi,

• działanie leków (np. chininy).

Do zaburzenia widzenia skotopowego dochodzi też na skutek postępujących chorób oczuLink otwiera się w nowej karcie, takich jak:

• jaskra,

• zapalenie błony naczyniowej oka,

• odwarstwienie siatkówki,

• zaćma,

• stan zapalny gałki oczny, któremu towarzyszy wysięk,

• patologie w obrębie nerwu wzrokowego,

• genetyczne zwyrodnienia barwnikoweLink otwiera się w nowej karcie (np. daltonizm),

• wysoka krótkowzroczność,

• zrosty siatkówki z tęczówką.

• Dowiedz się, co oznacza ból gałek ocznychLink otwiera się w nowej karcie i zawroty głowyLink otwiera się w nowej karcie.

Katarzyna Grzyś-Kurka

Z wykształcenia jest socjologiem. Kreowaniem treści psychologicznych i medycznych zajmuje się od 2017 r. To nie tylko jej praca, ale przede wszystkim pasja, którą pragnie dzielić się z innymi. Kiedy nie pisze – czyta thrillery i horrory, zgłębia tajniki kuchni wegetariańskiej lub wylewa siódme poty podczas dynamicznego nordic walkingu.

Katarzyna Grzyś-KurkaZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. I. Fryc, J. Fryc i in., Rozważania o jakości oddawania barw źródeł światła, wyrażanej wskaźnikiem Ra (CRI), uwzględniające fizjologię widzenia oraz zagadnienia techniczno-prawne, „Przegląd Elektrotechniczny” 2016, nr 2, s. 218–223.

2. A. Pas-Wyroślak, J. Siedlecka, Znaczenie stanu narządu wzroku dla kierowcy, „Medycyna Pracy” 2013, nr 64(3), s. 419–425.

3. E. Janosik, Zdolność adaptacyjna narządu wzroku i czynniki ją zaburzające, „Klinika Oczna” 2008, nr 110, s. 112–115.

4. M. Zasada, A. Adamczyk, Witamina A. Budowa i mechanizm działania, „Kosmetologia Estetyczna” 2018, vol. 7, nr 5, s. 517–521.

5. W. Wójcik, D. Śliż, Witamina C w codziennej praktyce lekarskiej – fakty i mity, „Medycyna Faktów” 2019, vol. 12, nr 4(45), s. 307–314.

6. A. Zielińska, I. Nowak, Tokoferole i tokotrienole jako witamina E, „Chemik” 2014, nr 68, 7, s. 585–591.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.