Widzenie peryferyjne – czym jest ta umiejętność i kiedy dochodzi do jej zaburzenia?

Widzenie peryferyjne – zwane także obwodowym – to umiejętność dostrzegania przedmiotów, które nie znajdują się bezpośrednio przed oczami, ale stanowią integralną część oglądanego fragmentu rzeczywistości. Jego najczęstszym zaburzeniem jest tzw. widzenie tunelowe, które polega na ograniczeniu pola widzenia i wymaga diagnostyki i leczenia. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć na ten temat i jakie ćwiczenia wykonywać, aby poprawić tę ważną zdolność.

Czym jest widzenie peryferyjne?

Wyobraź sobie, że stoisz przed domem, który bardzo Ci się podoba. Przed Twoimi oczami znajdują się co prawda drzwi wejściowe, ale bez trudu zauważasz również inne detale: jego czerwone dachówki, ciekawą fakturę elewacji czy drewniane okiennice na piętrze. Widzisz budynek jako całość i nie musisz za każdym razem odwracać głowy, aby oglądać jego kolejne elementy. Ta – wydawałoby się – naturalna umiejętność to właśnie widzenie peryferyjne, czyli zdolność dostrzegania przedmiotów, które nie znajdują się bezpośrednio przed Twoimi oczami. Zdolność ta ma bardzo duży wpływ na percepcję wzrokową, dzięki której rozpoznajesz, rozróżniasz i interpretujesz bodźce docierające z otoczenia.

• Preczytaj też, czym są fotopsjeLink otwiera się w nowej karcie.

Widzenie peryferyjne – nazywane również obwodowym – jest ściśle związane z polem widzenia. Jeśli nie masz żadnej wady wzroku, w płaszczyźnie poziomej wynosi ono od 60 do 107 stopni, a w płaszczyźnie pionowej 80 stopni w dół i 70 stopni w górę. Zaburzenia w polu widzenia oznaczają więc obniżoną zdolność widzenia peryferyjnego. 

• Przeczytaj też, jaką funkcję pełni plamka ślepaLink otwiera się w nowej karcie.

Widzenie peryferyjne a widzenie tunelowe

Widzenie peryferyjne i widzenie tunelowe to pojęcia przeciwstawne. To pierwsze oznacza pełne pole widzenia, natomiast osoby dotknięte tym drugim mają zmniejszony kąt widzenia i przestają dostrzegać obrazy po bokach, na dole i u góry. Aby lepiej to zobrazować, wróćmy do przytoczonego wcześniej przykładu – jeśli stoisz przed drzwiami wejściowymi do domu, trudno Ci będzie od razu dostrzec inne detale budynku. Będziesz musiał odwrócić głowę, aby przyjrzeć się elewacji i kolejnym elementom, a potem podnieść ją do góry, aby zobaczyć okiennice.

Osoby dotknięte problemem widzenia tunelowego porównują swoje pole widzenia do oglądania świata przez wizjer. Ponadto w polu widzenia często pojawiają się mroczki.

• Dowiedz się również, czym jest widzenie skotopoweLink otwiera się w nowej karcie i dlaczego człowiek przestaje dostrzegać kolory. 

Przyczyny zaburzeń widzenia peryferyjnego

Zaburzenia widzenia peryferyjnego najczęściej pojawiają się u seniorów wraz z pogorszeniem wzrokuLink otwiera się w nowej karcie. Nie jest to jednak reguła – zaburzenie pola widzenia może wystąpić w każdym wieku, pojawić się nagle lub rozwijać się stopniowo. Wszystko zależy od tego, jaka jest główna przyczyna wady.

Jako najczęstszą przyczynę widzenia tunelowego wymienia się jaskrę, czyli chorobę, która dotyczy ok. 70 mln ludzi na świecie i charakteryzuje się stopniowym zanikaniem nerwu wzrokowego. W jej przebiegu – oprócz widzenia tunelowego – pojawiają się również inne ubytki w polu widzenia, a podczas badań ujawnia się również podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Do innych przyczyn widzenia tunelowego zalicza się:

• zaćmę;

• zwyrodnienie barwnikowe siatkówkiLink otwiera się w nowej karcie;

• migrenę;

• odwarstwienie siatkówki;

• stwardnienie rozsiane (SM).

Zaburzenie w polu widzenia bywa również objawem bardzo groźnych stanów, do jakich zalicza się udar lub guz mózgu. W przypadku takich podejrzeń zwróć uwagę na inne objawy (np. ciągłe uczucie senności, częste omdlenia, narastające bóle głowy) i skonsultuj się z lekarzem. Co ciekawe, widzenie tunelowe może być również spowodowane przez przewlekły stres lub depresję. 

Zaburzenie widzenia peryferyjnego – diagnostyka

Aby zdiagnozować widzenie tunelowe, wykonuje się dwa podstawowe badania okulistyczne: perymetrię i kampimetrię. Perymetria wykonywana jest za pomocą aparatu zwanego polomierzem. W trakcie badania pacjent siedzi przed urządzeniem przypominającym półkolistą czaszę, jego głowa jest oparta na podbródku, a jedno oko musi być zasłonięte. Celem jest rejestracja widzianych przez osobę badaną bodźców, a wszystkie punkty świetlne tworzą pole widzenia.

Perymetria może mieć formę statyczną – wtedy bodźce świetlne pozostają nieruchome, a punkty świetlne są stopniowo rozświetlane i wyświetlane pojedynczo aż do stworzenia całej mapy pola widzenia. Z kolei perymetria dynamiczna polega na prezentowaniu osobie badanej ruchomej plamki świetlnej, która przesuwa się w kierunku centralnej części pola widzenia. 

Kampimetria to badanie uzupełniające, które zazwyczaj wykonuje się u pacjentów z mroczkami w polu widzeniaLink otwiera się w nowej karcie. Osoba badana siedzi ok. 2 metry od czarnego ekranu i obserwuje przesuwający się punkt.

• Przeczytak więcej na temat zaburzeń wzrokuLink otwiera się w nowej karcie.

Zaburzenie widzenia peryferyjnego – leczenie

Leczenie zaburzeń widzenia peryferyjnego zależy od przyczyny, która je spowodowała, np. w przypadku jaskry leczenie zachowawcze będzie koncentrować się na ustabilizowaniu ciśnienia śródgałkowego. Stosuje się zazwyczaj miejscowe środki farmaceutyczne, czyli krople do oczu na bazie beta-adrenolityków czy prostaglandyn lub prostamid. W trakcie terapii nie stosuje się kilku leków jednocześnie, ale wybiera się jeden z nich i w przypadku braku reakcji organizmu zastępuje innym. W niektórych przypadkach konieczna jest operacja, tj. trabekulektomia laserowa. Osobom zmagającym się z guzem mózgu proponowane będzie natomiast leczenie onkologiczne.

• Sprawdź również, czym jest niedowidzenie połowiczneLink otwiera się w nowej karcie i jak leczyć tę wadę wzroku.

Widzenie peryferyjne – ćwiczenia

Widzenie peryferyjne to umiejętność, którą można poprawić za pomocą ćwiczeń. Możesz wykonywać je w codziennych sytuacjach i nie wymagają one specjalnego przygotowania. Gdy jesteś na parkingu:

• stań w odległości ok. 10 m od samochodu;

• skieruj oczy na obiekt, który znajduje się o jedną szerokość auta w prawo lub w lewo;

• staraj się odczytać numery rejestracyjne pojazdów po prawej lub lewej stronie;

• podobne ćwiczenie wykonuj z mniejszej odległości od auta. 

Kolejne ćwiczenie możesz wykonać w dowolnym miejscu – w kolejce w sklepie, na plaży lub u siebie w domu. Wybierz dowolny obiekt, który znajduje się przed Twoimi oczami, a następnie staraj się objąć wzrokiem to, co znajduje się po bokach, i ograniczyć przy tym ruchy głowy. Skup się również na przedmiotach, które znajdują się w górnym i dolnym obszarze Twojego pola widzenia.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. A. Grzybowski (red.), Okulistyka, Wydawnictwo Edra Urban&Partner, Wrocław 2018.

2. J. Szaflik i in., Okulistyka dla lekarzy rodzinnych, Wydawnictwo Termedia, Poznań 2020.

3. I. Schraufitetter, Jak skutecznie ćwiczyć wzrok, żeby widzieć lepiej?, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa 2017.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.