Zapaść – co to znaczy? Przyczyny, objawy, postępowanie

Zapaść to stan zagrożenia życia, do którego dochodzi w wyniku niedostatecznego natlenienia organizmu. Eksperci zwracają uwagę na wiele potencjalnych przyczyn zapaści. Mogą to być m.in.: oparzenia, uraz, sepsa. Dowiedz się, co jeszcze może prowadzić do zapaści i jakie objawy jej towarzyszą.

Czym jest zapaść?

Zapaść, zwana też wstrząsem, to stan charakteryzujący się nagłym spadkiem objętości minutowej i wyrzutowej serca. Objętość minutowa jest ilością krwi, jaką serce tłoczy w ciągu jednej minuty do naczyń krwionośnych Objętość wyrzutowa serca z kolei to objętość krwi tłoczonej do tętnic w czasie jednego cyklu pracy serca. Zapaść stanowi wynik ostrej niewydolności krążenia, czyli stanu dysproporcji między zapotrzebowaniem a dostarczaniem tlenu i składników odżywczych, co prowadzi do zaburzenia pracy i niewydolności wielu narządów, a w skrajnych przypadkach do nagłej śmierci. 

• Dowiedz się, jak dbać o serceLink otwiera się w nowej karcie.

Jakie są przyczyny zapaści?

Eksperci wyróżnili kilka rodzajów zapaści ze względu na przyczynę jej powstania:

• zapaść kardiogenna – wywołana niewydolnością sercaLink otwiera się w nowej karcie, np. wadami mięśnia sercowego, arytmiąLink otwiera się w nowej karcie, krezkowym zespołem tętnicy, zawałem, zapaleniem mięśnia sercowego, niewydolnością zastawek serca, urazem serca, toksycznym uszkodzeniem serca, niektórymi chorobami zakaźnymi takimi jak denga;

• zapaść hipowolemiczna – spowodowana spadkiem objętości krwi, np. w wyniku nadmiernej utraty płynów, rozległych oparzeń, krwotoków, urazów czy zabiegów operacyjnych;

• zapaść dystrybucyjna – związana z nieprawidłowym rozszerzaniem się naczyń krwionośnych, takim jak nadmierne poszerzenie łożyska naczyniowego, intensywny stan zapalny, rozsiane wykrzepianie śródnaczyniowe, zaburzenia metaboliczne, reakcja anafilaktyczna, uszkodzenie rdzenia kręgowego, sepsa;

• zapaść obturacyjna – wywołana przez utrudniony przepływ krwi, którego przyczyną są np. guzy, zator płucny, tamponada sercaLink otwiera się w nowej karcie, odma prężna.

Zapaść – objawy

Poszczególnym rodzajom zapaści towarzyszyć będą nieco inne objawy uzależnione od przyczyn, które doprowadziły do ich powstania. Jednak eksperci zwracają uwagę na symptomy wspólne dla wszystkich rodzajów zapaści. Należą do nich przede wszystkim:

• splątanie, lęk, dezorientacja;

• spłycony i przyspieszony oddech;

• zawroty głowy;

• tachykardia, czyli przyspieszona praca sercaLink otwiera się w nowej karcie (powyżej 100 uderzeń na minutę) – wyjątek stanowi zapaść z przyczyn neurologicznych, w której występuje bradykardia, czyli spowolniona praca serca;

• obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego;

• osłabienie, brak siły;

• skąpomocz;

• bladość powłok;

• oziębienie;

• utrata przytomności;

• wydłużenie powrotu włośniczkowego (zaburzenia krążenia).

Jeśli obserwujesz objawy zapaści, wezwij pilnie pomoc medyczną, dzwoniąc pod numer 112 lub 999. Zapaść to stan zagrożenia zdrowia! 

• Przeczytaj więcej: Badania serca - jakie są rodzaje? Na czym polegają?Link otwiera się w nowej karcie

Przebieg zapaści

Eksperci podają, że zapaść rozwija się etapowo. Nierzadko jednak trudno jest zaobserwować przejście z jednego etapu jej zaawansowania w drugi. Wyróżniają następujące fazy zapaści:

1. Wyrównanie – utrata 25% objętości krwi; następuje uruchomienie mechanizmów, które mają kompensować spadek ciśnienia krwi (hipotensja); przy zbyt niskim ciśnieniu organizm wytwarza więcej adrenaliny i noradrenaliny, co przyspiesza pracę serca i nasila skurcz naczyń krwionośnych.

2. Centralizacja – tlen i składniki pokarmowe dostarczane są przez organizm do głównych narządów (mózg, serce, płuca), w wyniku czego reszta tkanek jest gorzej ukrwiona.

3. Zmiany metaboliczne – niedostateczna ilość tlenu sprawia, że komórki nie są w stanie prawidłowo funkcjonować – nie produkują energii, zaburzony zostaje łańcuch oddechowy, co powoduje namnażanie się wolnych rodników (nieprawidłowych form tlenu, które uszkadzają tkanki, powodują stan zapalny), komórki zaczynają oddychać beztlenowo, w konsekwencji czego produkowany jest kwas mlekowy i rozwija się kwasica, zlepiają się też trombocyty (płytki krwi).

4. Nieodwracalna – krytyczny spadek ciśnienia tętniczego, zlepianie się pozostałych elementów krwi, wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, zaburzenia pracy serca, obrzęk płuc.

Postępowanie w zapaści

Pacjent z podejrzeniem zapaści powinien otrzymać odpowiednią opiekę medyczną. Bardzo ważne jest natychmiastowe udzielenie pomocy lekarskiej w sytuacji, gdy pojawią się pierwsze objawy zapaści, z uwagi na intensywny przebieg. Poszczególne rodzaje zapaści będą wymagały nieco innego postępowania. Dąży się do leczenia przyczynowego, jeśli wiadomo, co spowodowało wstrząs. Eksperci wymieniają też ogólne zasady leczenia, które podejmowane są bez względu na przyczynę zapaści. Należą do nich:

• zapewnienie prawidłowej wentylacji, utrzymanie drożności dróg oddechowych;

• podawanie tlenu;

• nawadnianie – tzw. płynoterapia w celu wyrównania elektrolitów;

• regulacja układu krążenia;

• ochrona przed utratą ciepła.

Działania te mają na celu ustabilizowanie parametrów życiowych, takich jak oddech, temperatura, saturacja czy ciśnienie tętnicze.

Źródła:

1. R. Kowalik, E. Szczerba, Wstrząs kardiogenny – definicja, przyczyny i postępowanie, „Choroby Serca i Naczyń” 2018, t. 15, nr 3, s. 188–192.

2. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.

3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.