Kwas moczowy – co to takiego? Kiedy warto zbadać jego poziom?

Kwas moczowy to produkt przemiany materii, który w większości jest wydalany z organizmu wraz z moczem. Jednak jego określone stężenie powinno utrzymywać się we krwi zdrowego człowieka – niedobór zwiększa ryzyko chorób otępiennych czy choroby Parkinsona, natomiast nadmiar powoduje rozwój takich chorób, jak: dna moczanowa, kamica nerkowa czy niedoczynność tarczycy. Parametr ten warto zbadać, gdy widzisz znaczącą zmianę w ilości i kolorze wydalanego moczu i obserwujesz dodatkowe symptomy, np. ból i opuchliznę w okolicach stawów. Sprawdź, jak wygląda badanie kwasu moczowego.

Kwas moczowy – co to takiego?

Kwas moczowy to naturalny produkt przemiany puryn – zasad azotowych, które są m.in. częścią kwasów nukleinowych (RNA i DNA) i mogą być dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem, takim jak czerwone mięso, wędzone ryby, piwo lub kakao. W efekcie rozpadu tych związków powstaje kwas moczowy, który jest w większości wydalany z organizmu wraz z moczem (u zdrowego człowieka w ilości około 450–600 mg na dobę) i z kałem. Substancja ta powinna występować w organizmie zdrowego człowieka w określonym stężeniu. Kwas moczowy ma bowiem właściwości antyoksydacyjne (przeciwutleniające) i chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, które – jeśli występują w nadmiarze – są przyczyną różnych chorób i przyspieszają proces starzenia się organizmu. Zarówno nadmiar, jak i niedobór kwasu moczowego zaburza naturalną równowagę organizmu.

Kwas moczowy – normy dla kobiet i mężczyzn

Stężenie kwasu moczowego we krwi zależy od płci i wzrasta wraz z wiekiem. Parametr ten określa się najczęściej za pomocą jednostki µmol/l – mikromole na litr. Szacuje się, że norma dla kobiet wynosi 240–300 µmol/l, u mężczyzn powinna być to wartość pomiędzy 300 a 360 µmol/l, a w przypadku dzieci prawidłowym wynikiem jest 210–240 µmol/l [3]. O nadmiarze kwasu moczowego we krwi, czyli o hiperurykemii świadczy wynik, który przekracza 420 µmol/l. Szacuje się też, że organizm zdrowego człowieka nie powinien wydalać więcej kwasu moczowego niż 800 mg na dobę.

Obawiasz się, że nieprawidłowy poziom kwasu moczowego we krwi świadczy o nowotworze lub o uciążliwej chorobie autoimmunologicznej? Otrzymane wyniki zawsze konsultuj z lekarzem – w pierwszej kolejności z lekarzem rodzinnym lub internistą, a jeśli okaże się to konieczne, również z nefrologiem (specjalistą w zakresie diagnozy i leczenia chorób nerek) czy z reumatologiem (specjalistą w zakresie diagnostyki i leczenia chorób reumatycznych).

Kiedy warto zbadać kwas moczowy?

Niedobór lub nadmiar kwasu moczowego we krwi zazwyczaj daje o sobie znać poprzez określone symptomy. Udaj się do lekarza, jeśli zaobserwujesz u siebie:

• zwiększenie lub zmniejszenie ilości wydalanego moczu, które nie ma bezpośredniego związku z Twoimi zwyczajami żywieniowymi;

• krew w moczu (krwiomocz)Link otwiera się w nowej karcie;

• zmianę barwy moczu;

• ból podbrzusza lub okolicy lędźwiowej;

• opuchliznę stawów;

• ból stawów dłoni lub innych stawów w obrębie kończyn.

Na to badanie powinni zgłosić się również pacjenci, u których istnieje podejrzenie kamicy nerkowejLink otwiera się w nowej karcie lub dny moczanowejLink otwiera się w nowej karcie. Określenie stężenia kwasu moczowego to rutynowe działanie w trakcie terapii wymienionych chorób, dzięki któremu można ocenić skuteczność wybranej metody leczenia. Badanie wykonuje się również u osób, które są poddawane chemioterapii lub radioterapii z powodu nowotworu. 

Jak wygląda badanie kwasu moczowego?

Stężenie kwasu moczowego można określić na podstawie próbki krwi – powinna być ona pobrana z żyły łokciowej na czczo, minimum 12 godzin po spożyciu ostatniego posiłku. Zaleca się również unikanie wysiłku fizycznego i ograniczenie ekspozycji na stres na 2–3 dni przed wykonaniem badania. Spożywanie produktów bogatych w puryny również może zafałszować wynik. 

Poziom kwasu moczowego określa się także na podstawie badania moczu – analizy pojedynczej próbki lub dobowej zbiórki, która polega na zbieraniu moczu w czasie każdej wizyty w toalecie do specjalnego pojemnika. Badanie wykonasz w każdym laboratorium, a w przypadku podejrzenia np. dny moczanowej być może trzeba je będzie powtórzyć.

Nadmiar kwasu moczowego – o czym może świadczyć?

Nadmiar kwasu moczowego w organizmie fachowo nazywa się hiperurykemią. Może on prowadzić do chorób nerek (np. kamicy nerkowej), przyczynić się do rozwoju dny moczanowej, która objawia się nawracającym zapaleniem stawów, a także stać się przyczyną niedoczynności tarczycy lub chorób serca. Terapia obejmuje nie tylko leczenie farmakologiczne, ale również dietę niskopurynową, która polega m.in. na ograniczeniu spożywania czerwonego mięsa i wędzonych ryb. 

• Sprawdź również, jak zbudowany jest układ moczowy i jakie funkcje pełniLink otwiera się w nowej karcie.

Niskie stężenie kwasu moczowego – do czego prowadzi?

Zbyt niski poziom kwasu moczowego zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Przyspiesza procesy starzenia, zwiększa ryzyko chorób otępiennych i choroby Parkinsona. Obniżone stężenie tego związku bywa też oznaką zapalenia nerek lub wątroby. Jest również niekiedy stwierdzane u osób z celiakią, chorobami genetycznymi, a nawet nowotworami. Jeśli niepokoją Cię wyniki Twoich badań, umów się na wizytę do lekarza lub skorzystaj z teleporady.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. A. Więcek i in., Choroby nerek. Kompendium, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.

2. K. Kokurewicz, Dna moczanowa. Poradnik dla pacjenta, Wydawnictwo Escape Magazine.pl, Toruń 2013.

3. F. Kokot i in., Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.