Skurcze - skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić?

Skurcze mięśni mogą pojawić się w każdym wieku, chociaż ryzyko to zwiększa się wraz z wiekiem. Ból trwa zazwyczaj kilka sekund i ustępuje samoistnie. Nagłe skurcze pojawiają się najczęściej w nocy. Przyczyn ich powstawania może być wiele, począwszy od tych błahych, a skończywszy na poważnych dolegliwościach o podłożu neurologicznym.

Czym są skurcze?

Skurcze mięśni to częsta i bolesna dolegliwość, która może pojawić się u każdego. Najczęściej doświadczamy ich nagle, w najmniej oczekiwanych momentach, zwłaszcza w środku nocy. Ryzyko dolegliwych skurczów rośnie wraz z wiekiem. Występuje także u osób bardzo aktywnych fizycznie, na skutek źle przeprowadzonego lub zbyt intensywnego treningu. Bez wątpienia jest to problem, który w dużym stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Skurcze mięśni odbywają się poza naszą świadomością, tzn. w sposób autonomiczny. Dochodzi wówczas do gwałtownego skrócenia włókna, które przez pewien czas utrzymuje się w stanie napięcia. Takie zjawisko powoduje ostry ból i znaczne ograniczenie ruchomości w danym obszarze ciała. Skurcze łydekLink otwiera się w nowej karcie, ud czy też podbrzusza różnią się między sobą częstotliwością występowania, stopniem intensywności bólu, czasem utrzymywania się, co może świadczyć o poważnych zaburzeniach.

Skurcze mięśni dzieli się na kilka rodzajów:

1. izometryczne - przebiegają z przyrastaniem napięcia mięśniowego przy zachowaniu takiej samej jego długości, mięśnie wykonują wówczas wyłącznie pracę statyczną, a nie dynamiczną,

2. izotoniczne - dochodzi do zmiany długości włókna mięśniowego przy stałym napięciu, efektem skurczu izotonicznego jest wykonanie pracy dynamicznej, tzn. umożliwia on wykonanie ruchu.

Inny podział skurczów mięśni bazuje na częstotliwości impulsacji neuronalnej:

1. tężcowy - występuje w momencie, gdy impuls nerwowy mający wywołać kolejny skurcz mięśniowy pojawia się jeszcze w trakcie trwania poprzedniego skurczu,

2. tężcowy zupełny - bodźce powodują pobudliwość mięśni w odstępach czasu znacznie krótszych niż trwa pojedynczy skurcz, jeszcze przed fazą rozkurczu,

3. tężcowy niezupełny - dominuje w ciele człowieka, impulsy nerwowe odpowiedzialne za inicjację skurczu docierają do włókna w czasie dłuższym niż trwa sam skurcz (tzn. w fazie rozkurczu),

4. pojedynczy - jest wynikiem pojedynczego impulsu nerwowego, czas trwania takiego skurczu jest krótki i nie przekracza kilkudziesięciu milisekund.

Jakie są przyczyny skurczów mięśni?

Przyczyn bolesnych skurczów mięśni może być wiele. W większości przypadków pierwotnym czynnikiem są zaburzenia w gospodarce wodno-elektrolitowej. Niedobór niektórych pierwiastków, w tym magnezu, sodu i potasu, powoduje zaburzenie w przewodnictwie nerwowym. Nie mniej ważny jest wapń, ponieważ zbyt niski jego poziom może przyczynić się do rozwoju hipokalcemii, która z kolei zwiększa ryzyko tężyczki. Zaburzenia homeostazy ważnych elektrolitów może być następstwem nadużywania kofeiny, długotrwałego przyjmowania leków o działaniu moczopędnym i przeczyszczającym.

Jedną z przyczyn skurczu łydekLink otwiera się w nowej karcie lub innych partii mięśniowych mogą być problemy z krążeniem. Dotyczy to zwłaszcza kończyn dolnych i takich schorzeń jak m.in. miażdżyca, żylaki lub nadciśnienie tętnicze. Tego rodzaju skurcze najczęściej pojawiają się w nocy. Ból na ogół mija po wysiłku i masażu.

Skurcze szyiLink otwiera się w nowej karcie, mięśni rąk, nóg, a nawet pleców mogą być następstwem ćwiczeń fizycznych. W tym przypadku chodzi nie tylko o odwodnienie związane z nadmiernym poceniem się i utratą elektrolitów, lecz także zmęczenie samych mięśni. Często problem tkwi w zbyt dużej intensywności lub czasie wykonywania ćwiczeń, a także w rezygnacji z rozciągnięcia włókien mięśniowych po zakończonym treningu.

Przyczynami neurologicznymi skurczu mięśni Link otwiera się w nowej karciemogą być m.in.:

1. stwardnienie rozsiane,

2. choroba Parkinsona,

3. dystonia.

Jeśli skurcze mięśni pojawiają się zbyt często lub utrzymują się dłużej niż kilka sekund, konieczne jest wykonanie szczegółowych badań krwi, w tym oznaczenie poziomu elektrolitów, lipidogramu, czy też USG naczyń krwionośnych.

Skurcze mięśni w nocy

Nocne skurcze mięśni bywają tak silne, że wybudzają ze snu. Ostry ból utrzymuje się na ogół kilka sekund i mija samoistnie. Wpływa to negatywnie na komfort nocnego wypoczynku, a jeśli powtarzają się bardzo często, mogą znacząco wpłynąć na samopoczucie w ciągu dnia. Poza niedoborem elektrolitów przyczynami nocnych kurczy mogą być:

1. siedzący tryb życia i mała aktywność fizyczna w ciągu dnia,

2. ciąża,

3. cukrzyca,

4. żylaki kończyn dolnych,

5. odwodnienie spowodowane biegunką lub wymiotami.

Co pomaga na skurcze mięśni?

W większości przypadków skurcze mięśni same mijają i nie wymagają interwencji lekarskiej. Najważniejsza jest jednak odpowiednia profilaktyka. Co zatem warto robić?

1. Nawadniaj się - dietetycy zalecają picie ok. 2 litrów niegazowanej wody mineralnej dziennie. Ważne jest, żeby w jej składzie znajdowały się cenne elektrolity, takie jak wapń i magnez. Postaraj się ograniczyć przyjmowanie kofeiny i teiny, a także alkoholu.

2. Pij izotoniki po treningu - wraz z wydalanym potem tracisz pierwiastki niezbędne w procesie skurczu mięśni. Po każdym intensywniejszym treningu, nawet po pływaniu, uzupełnij utratę płynów za pomocą napoju izotonicznego. Staraj się jednak, aby nie kupować go w sklepie. Takie produkty zawierają dużo cukru i sztuczne barwniki. Dobrej jakości izotonik można zrobić samemu w domu. Do butelki wody mineralnej wystarczy dodać dwie szczypty soli oraz sok z wyciśniętej cytryny. Do smaku można dodać miód.

3. Dbaj o zbilansowaną dietę - w codziennym menu nie powinno zabraknąć naturalnych źródeł minerałów i witamin. W miarę możliwości postaraj się zrezygnować z dań typu fast food, o wysokim indeksie glikemicznym oraz wysokoprzetworzonych. Lepszym pomysłem będzie włączenie do diety produktów zawierających potas (np. pomidory, banany), wapń (np. jaja, nabiał), magnez (np. gorzka czekolada, pełnoziarniste, ciemne pieczywo) i sód (np. kiszona kapusta, ogórki).

4. Korzystaj z pomocy fizjoterapeuty - jeśli skurcze mięśni powtarzają się często, udaj się do specjalisty. Doświadczony fizjoterapeuta pomoże Ci w doborze odpowiednich i bezpiecznych ćwiczeń, które możesz wykonywać w domu. W ten sposób zmniejszysz ryzyko bolesnych skurczów.

5. Odpoczywaj z nogami w górze - jeśli odczuwasz zmęczenie nóg, jednym z najlepszych pomysłów będzie odpoczynek z nogami opartymi na podwyższeniu. W ten sposób można skutecznie zredukować obrzęki, które często pojawiają się na kończynach dolnych po ciężkim dniu.

6. Noś wygodne buty - szpilki może i prezentują się na stopie bardzo elegancko, ale ich długotrwałe noszenie nie jest korzystne dla układu mięśniowo-szkieletowego. Zdecydowanie lepszym pomysłem jest noszenia obuwia na płaskim obcasie, szczególnie gdy mamy do pokonania dłuższy dystans.

7. Masuj miejsce występowania skurczów - prawidłowo przeprowadzony masaż wykonywany regularnie pozytywnie wpływa na pracę mięśni i kondycję naczyń, a także przepływ limfy. Najlepiej wykonywać je w profesjonalnym salonie masażu.

8. Nie siedź długo w pozycji „noga na nogę”.

9. Weź ciepłą kąpiel - poprawia to krążenie krwi w kończynach, co zmniejsza ryzyko skurczów mięśni.

W skrajnych przypadkach, gdy żaden ze sposobów nie okazuje się skuteczny, konieczne będzie wykonanie szczegółowych badań i być może powiązanie często pojawiających się skurczów mięśni z chorobami przewlekłymi, w tym metabolicznymi, lub zaburzeniem pracy tarczycy. Wówczas konieczne będzie wdrożenie leczenia hormonalnego lub innej farmakoterapii.

Źródła:

1. J. Chudek, Bolesne skurcze mięśni, zator powietrzny, ból w klatce piersiowej, „Problemy Lekarskie” 2006, t. 45, nr 3, s.120-121.

2. K. Nicpoń, Bóle mięśniowe i kurcze bolesne w praktyce neurologa, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2007, t. 3, nr 4.

3. A. Pupka, Kurcze mięśni, „Medycyna po Dyplomie” 2017, nr 2.

4. I. Sudoł Szopińska, K. Błachowiak i P. Koziński, Wpływ czynników środowiskowych na rozwój przewlekłej niewydolności żylnej, „Medycyna Pracy” 2006, t. 57, nr 4, s. 365-373.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.