Tomografia komputerowa – co to za badanie i jak się do niego przygotować?

Tomografia komputerowa to badanie, które wykorzystuje technologię RTG w udoskonalonej formie. Podstawą jest tu promieniowanie rentgenowskie, a w trakcie badania wykonuje się setki zdjęć i można uzyskać trójwymiarowy obraz narządu. Ta metoda diagnostyczna pomaga nie tylko zidentyfikować guzy czy wykluczyć obecność nowotworu, ale także pozwala znaleźć przyczynę bólu o nieznanym dotąd pochodzeniu. Do tomografii komputerowej, szczególnie tej z wykorzystaniem kontrastu, trzeba się odpowiednio przygotować. Sprawdź, jak wygląda badanie i jakie są przeciwwskazania do jego wykonania.

Tomografia komputerowa – co to za badanie? Na czym polega?

Tomografia komputerowa to metoda diagnostyczna, która jest efektem udoskonalenia technologii zdjęć rentgenowskich. Pierwszy tomograf powstał w 1968 roku, a jego twórcą był Godfrey Newbold Hounsfield z brytyjskiej firmy EMI Ltd. Z kolei teoretyczne podstawy do zbudowania tej maszyny to efekty pracy austriackiego matematyka Johanna Radona. Technologia ta – podobnie jak RTGLink otwiera się w nowej karcie – wykorzystuje promienie rentgenowskie, aby przekazać jak najdokładniejszy obraz narządu. W przeciwieństwie do zwykłych zdjęć rentgenowskich, zarówno detektor, jak i źródło promieniowania się poruszają. Podczas licznych obrotów wokół ciała pacjenta mechanizm ten wykonuje kilka tysięcy ujęć, a każde z nich pozwala zobaczyć badany narząd z innej perspektywy. Komputer łączy zdjęcia w jeden trójwymiarowy obraz, który stanowi podstawę do postawienia diagnozy.

• Przeczytaj też: Ognisko hipodensyjne – co to takiego i jakie ma znaczenie z punktu widzenia diagnostyki?Link otwiera się w nowej karcie

Kiedy warto wykonać tomografię komputerową?

Tomografia komputerowa służy często badaniu mózguLink otwiera się w nowej karcie, ale nie tylko. Pozwala ona na ocenę dowolnej części ciała. Najczęściej są to: głowa, szyja, narządy klatki piersiowej, jama brzuszna czy miednica. Badanie to często kojarzy się z diagnozowaniem poważnych chorób, w szczególności nowotworów czy tzw. stanów pilnych. I słusznie, bo dzięki tomografowi można ocenić różnego rodzaju guzy oraz inne niepokojące zmiany w organizmie. Pamiętaj jednak, że po tę metodę diagnostyczną można sięgnąć w wielu innych przypadkach. Na przykład w celu diagnozy bólu głowy od zatok, przewlekłego bólu brzucha czy sprawdzenia przyczyny silnych dolegliwości po urazach ręki.

Skierowanie na wykonanie tomografii komputerowej ma prawo wystawić każdy lekarz. Jeśli zależy Ci, aby badanie zostało wykonane na NFZ, musisz udać się do specjalisty. Gdy zaobserwujesz u siebie niepokojące objawy, lekarz najpewniej sam zasugeruje to badanie.

• To ważne: Rezonans magnetyczny a leczenie aparatem ortodontycznym – co warto wiedzieć?Link otwiera się w nowej karcie

Jak wygląda tomografia komputerowa?

Podczas badania zostaniesz poproszony, aby położyć się na zdalnie sterowanym stole, który wjedzie do aparatu w kształcie przypominającym dużą oponę. W trakcie trwania tomografii nie możesz się ruszać, aby nie zakłócić procesu rejestrowania obrazu. Może zdarzyć się tak, że zostaniesz dodatkowo unieruchomiony, bo nawet niewielkie, mimowolne ruchy mogą zaburzyć obraz badanego narządu. Następnie zdjęcia przekazywane są do komputera, a lekarz może od razu dokonać oceny obrazu.

Całość trwa zwykle około 10 min, ale dokładny czas badania zależy od tego, jak wielu informacji potrzebuje lekarz. Tomografia komputerowa to badanie nieinwazyjne i bezbolesne, jednak często wiąże się ze stresem, jeśli pacjent w napięciu oczekuje na diagnozę.

• Sprawdź też: Badanie PET – co to za badanie? Jakie są wskazania i co wykrywa?Link otwiera się w nowej karcie

Tomografia komputerowa z kontrastem – co to takiego?

Czytając o tym badaniu, z pewnością spotkałeś się z określeniem „tomografia komputerowa z kontrastem”. Kontrast to nic innego jak środek, dzięki któremu lekarz może obejrzeć struktury narządów, które są słabo widoczne, a mają kluczowe znaczenie dla diagnostyki. Kontrast dociera do badanego narządu i uwidacznia jego tkanki i naczynia krwionośne. Substancję tę często podaje się dożylnie w trakcie badania. W tym celu w żyle umieszczony zostaje wenflon, a samo podawanie kontrastu może wywołać uczucie ciepła w okolicy jamy brzusznej lub klatki piersiowej. Skutkiem ubocznym bywają też zawroty głowy i dyskomfort, dlatego wielu pacjentów określa ten rodzaj badania jako nieprzyjemny.

Czym różni się tomografia komputerowa od rezonansu magnetycznego?

Tomografia komputerowa wykorzystuje działanie promieniowania rentgenowskiego, które (w zależności od dawki) może potencjalnie prowadzić do uszkodzenia DNA. Rezonans magnetyczny polega na działaniu pola magnetycznego na komórki człowieka i jest uważany za całkowicie bezpieczne badanie. MRI trwa jednak znacznie dłużej od TK i jest przeciwwskazane u niektórych osób, np. u pacjentów ze wszczepionym rozrusznikiem serca czy z aparatem słuchowym. MRI można natomiast, w przeciwieństwie do TK (z nielicznymi wyjątkami), wykonywać u kobiet w ciąży.

lek. Agnieszka Żędzian

Jak przygotować się do tomografii komputerowej?

Tomografia komputerowa to krótkie badanie, do którego jednak trzeba się przygotować. Jeśli będzie ono wykonywane bez kontrastu, lekarz może zlecić – w ramach przygotowania – doraźne przyjmowanie środków, które usuwają nadmiar gazów z przewodu pokarmowego.

Znacznie bardziej skomplikowane są przygotowania do tomografii komputerowej z użyciem kontrastu. Oto najważniejsze zalecenia:

• Przed badaniem odwiedź punkt pobrań, aby oznaczyć poziom kreatyniny we krwi. Upewnij się, że jego wynik będzie dostępny przed terminem tomografii komputerowej, bo bez aktualnego wyniku nie będzie można podać kontrastu. Osoby, które zmagają się z nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy, powinny dodatkowo zbadać TSH.

• Dzień przed badaniem pij więcej wody niż zazwyczaj. Bezpośrednio przed tomografią kontroluj ilość przyjmowanych płynów, bo badanie może potrwać nawet 30 minut.

• Ostatni posiłek zjedz maksimum 4 godziny przed badaniem.

• Jeśli chorujesz na astmę, miej przy sobie leki, które przyjmujesz w razie wystąpienia duszności.

• Jeśli cierpisz na przewlekłą chorobę, poinformuj o tym lekarza, który wystawia skierowanie, i personel, który będzie wykonywał badanie. 

Tomografia komputerowa – przeciwwskazania do badania

Nie każdy może zgłosić się na tomografię komputerową. Do bezwzględnych przeciwwskazań należy ciąża, ponieważ promieniowanie rentgenowskie może zaszkodzić rozwijającemu się dziecku. Znacznie więcej ograniczeń wiąże się z podawaniem kontrastu. Badanie z wykorzystaniem tej substancji może być szkodliwe dla dzieci poniżej 2. roku życia, seniorów, a także osób, które cierpią na:

• nadciśnienie tętnicze,

• alergię na jod,

• cukrzycę typu 1,

• astmę i rozedmę płuc,

• jaskrę,

• niewydolność wątroby i nerek,

• przewlekłą niewydolność krążenia,

• drgawki o podłożu neurologicznym.

Pamiętaj, że lekarz może skierować na badanie mimo przeciwwskazań, jeśli korzyści diagnostyczne są większe niż ryzyko powikłań.

Źródła:

1. J. Walecki i in., Tomografia komputerowa – zastosowanie kliniczne, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.

2. M. Hofer, Podręcznik tomografii komputerowej, Wydawnictwo MediPage, Warszawa 2008.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.