Czym jest żółtaczka i jak się objawia?

Żółtaczka to nie schorzenie, a zespół objawów, na które składają się zażółcenie skóry i twardówek oczu, powstałe jako wynik podwyższenia stężenia bilirubiny we krwi. O tym, dlaczego dochodzi do żółtaczki, jak ona się objawia, co może być jej przyczyną oraz dlaczego jest tak groźna dla życia i zdrowia, przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest żółtaczka?

Żółtaczka sama w sobie nie jest jednostką chorobową, a bardzo widocznym objawem, który w większości przypadków sugeruje rozwijające się choroby wątroby. Do żółtaczki dochodzi z powodu zbyt wysokiego stężenia bilirubiny w krwi. Jest to obserwowane jako zażółcenie skóry, błon śluzowych i twardówek oczu.

Bilirubina jest żółtym barwnikiem, który może pojawić się we krwi w nadmiarze w wyniku rozpadu krwinek czerwonych (erytrocytów), upośledzenia jej przemiany (inaczej sprzęgania) w wątrobie lub zaburzenia odpływu w przewodach żółciowych.

1. Sprawdź: Zespół Dubina-Johnsona – przyczyny, objawy i diagnostyka chorobyLink otwiera się w nowej karcie

Prawidłowo przekształcona bilirubina po rozpadzie krwinek przenika do krwi, skąd jest transportowana do wątroby. Tam zostaje wychwytywana przez komórki wątroby i sprzęgana jest z kwasem glukuronowym z udziałem wielu enzymów. Końcowym etapem przemian jest wydzielenie jej do przewodów żółciowych.

Dlaczego żółtaczka to stan groźny dla zdrowia i życia? 

Bilirubina jest słabo rozpuszczalna w wodzie. Nie ma więc możliwości, aby pozbyć się jej z organizmu z moczem. Należy pamiętać, że w wysokich stężeniach przenika ona przez barierę krew – mózg, działając na tkankę mózgową toksycznie. Połączenie z kwasem glukuronowym, które zachodzi w wątrobie, sprawia, że bilirubina staje się związkiem rozpuszczalnym w wodzie i możliwym do usunięcia w bezpieczny dla organizmu sposób.

Jakie są rodzaje żółtaczki?

Istnieją trzy rodzaje żółtaczki: przedwątrobowa, wątrobowa i pozawątrobowa.

Żółtaczka przedwątrobowa

Jej przyczyną jest nadmierna produkcja bilirubiny, która przekracza fizjologiczne możliwości wątroby do jej metabolizmu. Dzieje się to w wyniku zwiększonego rozpadu krwinek czerwonych (żółtaczka hemolityczna) lub rozpadu niektórych białek budujących mięśnie. Wątroba nie nadąża z jej przetwarzaniem, więc jest to stan groźny dla zdrowia. Może doprowadzić do uszkodzenia mózgu, jeśli stężenie bilirubiny osiągnie zbyt wysoki poziom. W tej grupie żółtaczek znajdują się też te jednostki chorobowe, które wynikają z zaburzenia sprzęgania bilirubiny z kwasem glukuronowym, oraz zaburzenia wychwytu bilirubiny. Są wśród nich zespół Criglera-Najjara i żółtaczka noworodków.

Lekarz może rozpoznać żółtaczkę przedwątrobową na podstawie wyników badań krwi, w których zauważyć można wzrost stężenia bilirubiny pośredniej. Z kolei w badaniu moczu można stwierdzić podwyższone stężenie urobilinogenu. 

Żółtaczka to nie tylko objaw chorób. Może być równie dobrze przejściowym, naturalnym stanem, jak ma to miejsce u noworodków. Jej przyczyną jest niedojrzałość wątroby i zaburzenie sprzęgania bilirubiny z kwasem glukuronowym. Ten rodzaj żółtaczki pojawia się zazwyczaj w drugiej dobie życia dziecka i powoli ustępuje do dziesiątej doby.

Do objawów żółtaczki hemolitycznej należą: powiększona śledziona, kał o ciemnym zabarwieniu i mocz o bardzo jasnym kolorze.

Żółtaczka wątrobowa, zwana miąższową

Ten rodzaj żółtaczki wywołany jest przez wirusowe zapalenie wątroby typu ALink otwiera się w nowej karcie, B lub C. Innymi powodami wystąpienia objawów żółtaczki są: choroba nowotworowa, poalkoholowa marskość wątroby lub toksyczne uszkodzenie wątroby. Głównymi objawami żółtaczki wątrobowej są: świąd skóry, nudności, wymioty i bóle brzucha.

Żółtaczka pozawątrobowa, inaczej zwana mechaniczną lub zastoinową

Ten rodzaj żółtaczki, jak sama nazwa wskazuje, wynika z zastoju żółci w drogach żółciowych. Pojawia się ona jako konsekwencja zapalenia dróg żółciowych, rozwoju guza trzustki lub kamicy dróg żółciowych. W tym typie żółtaczki ilość produkowanej bilirubiny jest prawidłowa, a problem związany jest z odprowadzaniem żółci. Wśród objawów żółtaczki pozawątrobowej należy wymienić: dreszcze, gorączkę, mdłości, wymioty oraz brak apetytu.

Jakie są przyczyny wystąpienia żółtaczki?

Żółtaczka może wystąpić w przebiegu bardzo wielu schorzeń. Są wśród nich:

1. wirusowe zapalenie wątroby,

2. infekcje bakteryjne,

3. zażywanie zbyt dużych dawek leków,

4. stłuszczenie wątroby,

5. marskość wątroby,

6. schorzenia o podłożu genetycznym, takie jak zespół GilbertaLink otwiera się w nowej karcie (łagodna choroba metaboliczna uwarunkowana genetycznie),

7. niedrożność dróg żółciowych,

8. kamica dróg żółciowych,

9. zwężenie przewodu żółciowego,

10. autoimmunologiczne zapalenie wątroby,

11. ostra niewydolność komórek wątroby,

12. nowotwór trzustki.

Tak wiele możliwych schorzeń sprawia, że niezwykle ważne jest ustalenie przyczyny występowania tego symptomu celem zastosowania odpowiedniego leczenia. 

Jakie badania laboratoryjne wykonać, mając żółtaczkę?

Jeśli zauważysz u siebie symptomy wskazujące na żółtaczkę, nie zwlekaj i skontaktuj się z lekarzem internistą. Przeprowadzi on szczegółowy wywiad kliniczny i zleci diagnostykę w celu wykrycia żółtaczki. W wielu przypadkach konieczna jest również konsultacja z hepatologiemLink otwiera się w nowej karcie.

Do podstawowych oznaczeń niezbędnych w diagnostyce żółtaczki należą:

1. badanie stężenia całkowitej i bezpośredniej bilirubiny we krwi lub w moczu,

2. badanie aktywności aminotransferaz, fosfatazy alkalicznej i gamma glutamylotransferazy we krwi,

3. badanie morfologii krwi,

4. badanie układu krzepnięcia,

5. badania w kierunku wirusowego zapalenia wątroby,

6. biopsja lub laparoskopia wątroby (badania inwazyjne).

Dowiedz się, jakie badania na wątrobę warto wykonaćLink otwiera się w nowej karcie.

W diagnostyce przyczyn żółtaczki wykonuje się również badania obrazowe, takie jak USG jamy brzusznej oraz tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które pozwalają na wykrycie guzów jamy brzusznej i powiększenia wątroby.

W jaki sposób należy leczyć żółtaczkę?

Żółtaczka jest objawem, którego leczenie jest zależne od przyczyny powstania. W przypadku wystąpienia żółtaczki niezbędna jest wizyta u specjalisty. Dzięki wywiadowi, badaniu fizykalnym pacjenta oraz zleceniu badań laboratoryjnych i obrazowych lekarz będzie w stanie ustalić przyczynę wystąpienia dolegliwości. Żółtaczka noworodków jest leczona fototerapią. Żółtaczka wynikająca z uszkodzenia miąższu wątroby jest leczona zależnie od czynnika uszkadzającego. W razie uszkodzenia narządu spowodowanego wirusowym zapaleniem wątroby typu C stosowana jest odpowiednia farmakoterapia przeciwwirusowa. Żółtaczka mechaniczna może być z kolei wskazaniem do wykonania ECPW, czyli zabiegu mającego na celu udrożnienie dróg żółciowych. Dodatkowo w leczeniu żółtaczki zastosowanie znajduje podawanie preparatów działających objawowo, np. leków przeciwhistaminowych w przypadku wystąpienia świądu skóry.

Źródła:

1. E. Biłgoraj i in., Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) – czynnik etiologiczny infekcji pokarmowych człowieka, „Medycyna Weterynaryjna” 2010, 66(7), s. 439–443.

2. M. Lachowska i in., Żółtaczka okresu noworodkowego. Neonatologia: podręcznik dla studentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego oraz lekarzy specjalizujących się w neonatologii, pediatrii, medycynie rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław 2016, s. 124–139.

3. W.T. Foulk i in., Constitutional hepatic dysfunction (Gilbert's disease): its natural history and related syndromes”, „Medicine (Baltimore)” 1959, 38, s. 25–46.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.