Jak dbać o wątrobę? Co warto wiedzieć?

Jak dbać o wątrobę? Troska o ten narząd jest bardzo ważna. Stosuj odpowiednią dietę i unikaj drażniących czynników. Wątroba to bowiem największy organ w Twoim organizmie, który pełni ważne funkcje, w tym zwłaszcza magazynującą, detoksykacyjną, filtracyjną, metaboliczną.

Wątroba – budowa i położenie

Wątroba to największy gruczoł w Twoim organizmie. U mężczyzn osiąga 1500–1700 g. U kobiet jej waga wynosi nieco mniej, bo 1300–1500 g. Kiedy wypełniona jest krwią, jej masa wzrasta nawet o 500–800 g. Wątroba stanowi część układu pokarmowego. Położona jest wewnątrzotrzewnowo. Otrzewna to specjalna błona wyścielająca jamę miednicy i jamę brzuszną. Zlokalizowana jest pod przeponą (to główny mięsień oddechowy, który oddziela jamę brzuszną od jamy klatki piersiowej, a przy tym stanowi jej dolną ścianę). Większa część wątroby położona jest w prawym podżebrzu. Nieznacznie narząd ten wchodzi w okolicę lewego podżebrza. Zajmuje też część górnej części nadbrzusza (to górna okolica brzucha).

Wątroba składa się z 4 płatów: prawego (największy), czworobocznego, lewego, ogoniastego. W mikroskopowej budowie wątroby występują:

1. zrąb, tzw. stroma – to nic innego, jak swego rodzaju szkielet wątroby, który podtrzymuje jej miąższ, a w ten sposób zapewnia mu odpowiednie funkcjonowanie,

2. miąższ, który zbudowany jest z kilku jednostek strukturalno-czynnościowych, lecz największe znaczenie mają hepatocyty, czyli komórki wątrobowe. Miąższ otoczony jest przez włóknistą błonę, która nazywa się torebką wątrobową.

Mówiąc o budowie wątroby, należy wspomnieć o jej ukrwieniu, ponieważ narząd ten ma gęstą sieć naczyń krwionośnych. Związane są z nim dwa duże naczynia krwionośne, a mianowicie:

1. tętnica wątrobowa, która doprowadza do wątroby krew odżywczą, czyli bogatą w tlen,

2. żyła wrotna wątroby, którą płynie krew czynnościowa, czyli odtlenowana, z jelit, żołądka, śledziony.

Jakie funkcje pełni wątroba w organizmie?

Wątroba to wielofunkcyjny gruczoł. Odpowiada w organizmie za wiele zadań. Oto najważniejsze z nich:

1. synteza - reakcja, w wyniku której z prostych elementów powstają bardziej złożone. W wątrobie dokonuje się synteza m.in. czynników krzepnięcia krwi, cholesterolu, trójglicerydów (związków należących do tzw. lipidów, czyli tłuszczów prostych), IGF-1 (insulinopodobnego czynnika wzrostu),

2. wytwarzanie i wydzielanie żółci, która zajmuje się emulgacją (to proces łączenia dwóch niemieszalnych substancji) tłuszczów. Uczestniczy w ich trawieniu i wchłanianiu. W ciągu doby Twój organizm jest w stanie wyprodukować jej do 1,5 l. W jej skład wchodzą m.in.: woda, cholesterol, bilirubina, kwasy tłuszczowe i żółciowe,

3. produkcja i magazynowanie niektórych białek osocza, np. albuminy (m.in. wiąże i transportuje dwutlenek węgla, transportuje niektóre hormony i leki, działa buforująco na pH, czyli utrzymuje je na stałym poziomie), protrombiny i fibrynogenu (biorą udział w procesie krzepnięcia krwi). Osocze to podstawowy składnik krwi, w którym znajdują się elementy morfotyczne,

4. wytwarzanie heparyny, czyli substancji zapobiegającej krzepnięciu krwi w naczyniach krwionośnych,

5. metabolizm, np. przekształcanie węglowodanów w formy przyswajalne łatwiej dla organizmu, rozkładanie zużytych erytrocytów (czerwonych krwinek),

6. magazynowanie żelaza, witamin K, A, D, glukozy w postaci glikogenu, które uwalniane są, kiedy zachodzi taka konieczność,

7. neutralizowanie toksyn, w tym używek i niektórych leków,

8. branie udziału w termoregulacji, produkcja ciepła,

9. usuwanie z organizmu zbędnych substancji. Detoksykacja odbywa się z krwią (szkodliwe substancje są transportowane do nerek i wydalane z moczem) lub z żółcią (zbędne substancje są transportowane do jelit i wydalane z kałem).

Jakie są choroby wątroby?

Czynniki ryzyka chorób wątroby

Choroby wątroby należą do bardziej rozpowszechnionych w społeczeństwie problemów zdrowotnych. Wiele z nich przez dłuższy czas ma przebieg bezobjawowy lub skąpoobjawowy. W związku z tym chorzy nie zawsze są świadomi, że w ich organizmie dzieje się coś złego. Choroby wątroby nierzadko rozpoznawane są w zaawansowanym stadium. W związku z pełnionymi przez wątrobę zadaniami jest ona narażona na liczne uszkodzenia. Wśród najbardziej powszechnych czynników ryzyka chorób wątroby lekarze wymieniają:

1. nadmierne spożycie alkoholu,

2. nadmierne przyjmowanie leków (np. przeciwzapalnych, hormonów płciowych, antybiotyków), oddziaływanie substancji toksycznych, np. mykotoksyn (toksyn wytwarzanych przez niektóre gatunki grzybów, spotykane w psującej się żywności),

3. otyłość, insulinooporność,

4. prowadzenie niezdrowego trybu życia,

5. narażenie na pasożyty, np. motylicę wątrobową, i infekcje bakteryjne lub wirusowe (najbardziej znane są wirusy zapalenia wątroby typu B i C).

Czy picie kawy jest czynnikiem ryzyka chorób wątroby? Obejrzyj wideo i dowiedz się

Nabyte problemy z wątrobą

Problemy z wątrobą, powstałe wskutek wyżej wymienionych czynników ryzyka, mogą doprowadzić m.in. do:

1. niewydolności – niezdolności do syntezy białek i pełnienia funkcji metabolicznych. Są dwie podstawowe jej postaci: ostra i przewlekła. Objawiają się m.in. żółtaczką, niedociśnieniem tętniczym, zaburzeniami krzepnięcia krwi, zaburzeniami świadomości, upośledzeniem łaknienia,

2. stłuszczeniaLink otwiera się w nowej karcie – polega na gromadzeniu się we wnętrzu komórek wątrobowych kropel tłuszczu, co predysponuje do rozwoju stanu zapalnego. Objawia się m.in. zmęczeniem, ogólnym złym samopoczuciem, niewielką hepatomegalią (nieznacznym powiększeniem wątroby), niespecyficznymi dolegliwościami bólowymi wątrobyLink otwiera się w nowej karcie, zlokalizowanymi pod prawym łukiem żebrowym,

3. marskości – postępującego włóknienia miąższu wątroby, niszczącego jej strukturę. Objawia się m.in. utratą apetytu, osłabieniem, nudnościami, spadkiem masy ciała, wodobrzuszem (gromadzeniem się płynu w otrzewnej), splenomegalią (powiększeniem się śledziony)

4. nowotworzenia – mogą powstać nowotwory zarówno łagodne, np. gruczolak wątrobyLink otwiera się w nowej karcie, brodawczak dróg żółciowych, naczyniak wątroby, jak i złośliwe, np. rak wątrobowokomórkowy, naczyniakomięsak wątroby.

Wrodzone choroby wątroby

Wątroba narażona jest na wrodzone zaburzenia, takie jak:

1. zespół Gilberta – choroba metaboliczna, przejawiająca się zaburzeniem metabolizmu bilirubiny w wątrobie. Bilirubina to pomarańczowoczerwony barwnik żółciowy, który powstaje w wyniku rozpadu hemoglobiny. Prowadzi do zażółcenia skóry i białkówki oczu,

2. niedrożności wewnątrzwątrobowe,

3. hemochromatoza – choroba metabolizmu żelaza, przejawiająca się nadmiernym wchłanianiem się tego składnika z pożywienia, a następnie gromadzeniem w tkankach. Objawia się m.in. ciągłym uczuciem zmęczenia, bólem stawów, powiększeniem wątroby obniżonym libido, szarobrązowym zabarwieniem skóry.

Czy wątroba ma zdolność do regeneracji?

Regeneracja wątrobyLink otwiera się w nowej karcie to niezwykle interesujące zjawisko. Mimo że narząd ten narażony jest na działanie tak wielu szkodliwych czynników, wykazuje zdolność do regeneracji. Jednakże nie zawsze jest to możliwe. Zbyt silne i często powtarzające się uszkodzenia zaburzają proces powrotu wątroby do prawidłowego funkcjonowania. Zniszczenia jej architektury, czyli mówiąc dokładniej zwłóknienia, są zmianami nieodwracalnymi. Takich uszkodzeń nie można cofnąć, ale poprzez odpowiednie leczenie udaje się spowolnić ich tempo, a niekiedy nawet je zatrzymać. Dlatego tak ważne jest, abyś wiedział, jak dbać o wątrobę, by nie dopuścić do takich sytuacji. Zdolności regeneracyjne wątroby są szczególnie cenne z uwagi na zdecydowanie większe możliwości przeszczepiania tego narządu. Usunięcie jednego z płatów wątroby, który będzie materiałem do transplantacji, nie ma negatywnego wpływu na organizm dawcy. Usunięty płat po czasie zostaje zregenerowany.

Wątroba - jak o nią dbać?

Badania wątroby

Leczeniem zaburzeń pracy wątroby zajmuje się hepatologLink otwiera się w nowej karcie. Do oceny jej funkcjonowania wykorzystać może on wiele różnych badań. Oto przykładowe badania na wątrobęLink otwiera się w nowej karcie, jakie może zlecić, jeśli podejrzewa nieprawidłowości:

1. badanie USG,

2. tomografia komputerowa,

3. tzw. próby wątrobowe, czyli oznaczenie ilości enzymów i substancji produkowanych przez wątrobę,

4. HCV przeciwciała - pozwala stwierdzić kontakt z wirusem WZW typu C,

5. fosfataza zasadowa - rozpoznaje choroby wątroby z zastojem żółci,

6. GGTP - rozpoznaje uszkodzenie miąższu wątroby i dróg żółciowych,

7. HBs antygen - pozwala zdiagnozować WZW typu B.

Dieta wątrobowa

W tym, jak zadbać o wątrobę, ważną rolę odgrywa dieta. Ogólne zasady to:

1. jedz 5-6 mniejszych, lekkostrawnych posiłków co 2-3 godziny,

2. spożywaj śniadania do godziny po przebudzeniu, a kolacje do 2-3 godzin przed położeniem się spać,

3. nawadniaj się - co najmniej 2 l płynów dziennie,

4. stosuj takie metody przygotowywania posiłków, jak pieczenie w folii, gotowanie w wodzie i na parze, duszenie bez dodatku tłuszczu,

5. unikaj smażenia, ostrych przypraw, gorących dań,

6. jedz powoli i bez pośpiechu, dokładnie przeżuwaj,

7. wzbogać dietę o witaminę B2, metioninę, cholinę, bo ograniczają one odkładanie lipidów w wątrobie i przyspieszają jej oczyszczanie.

Sprawdź, co powinna zawierać dieta na wątrobęLink otwiera się w nowej karcie. Nie zapomnij o ziołach, które przyspieszają jej odtruwanie i wspomagają regenerację. Szczególnie pomocna będzie w tym mieszanka przygotowana z takich surowców, jak: mięta pieprzowa, krwawnik pospolity, drapacz lekarski, fiołek trójbarwny, dziurawiec, rumianek pospolity, kora kruszyny. Wymieszaj po 50 g każdego ziela. Przygotuj z nich napar. Łyżkę mieszanki zalej szklanką wrzątku. Gotuj przez 10 minut. Następnie odcedź i spożywaj po mniej więcej 150 ml dwa razy dziennie - rano (na czczo) oraz wieczorem. Mieszanka wykazuje też działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, rozkurczające, moczopędne. Inne zioła działające korzystnie na schorzenia wątrobowe to: rdest ptasi, bez czarny, pięciornik gęsi, kwiat nagietka.

Źródła:

1. I. Damjanow, Patofizjologia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2010, s. 273–285.

2. A. Habior, Zioła i suplementy diety a ryzyko uszkodzenia wątroby, „Gastroenterologia Kliniczna” 2012, t. 4, nr 2, s. 59–68.

3. M. Hartleb, Budowa i czynność wątroby, [w:] A. Dąbrowski (red.), Wielka interna. Gastroenterologia, cz. I, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010, s. 459–466.

4. J.G. O'Grady i in., Acute liver failure: redefining the syndromes, „Lancet” 1993, nr 342, s. 273–275.

5. W. Sawicki, Histologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, s. 430–431.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.