Każdy oddech uruchamia złożony proces dostarczania tlenu do organizmu i usuwania dwutlenku węgla. Za tę wymianę gazową, która jest niezbędna do życia, odpowiada właśnie układ oddechowy. Tworzą go górne i dolne drogi oddechowe, a najważniejszą funkcję w całym procesie pełnią maleńkie pęcherzyki płucne – to właśnie tam zachodzi proces wymiany tlenu i dwutlenku węgla.
W tej kategorii znajdziesz artykuły dotyczące funkcjonowania układu oddechowego, jego najczęstszych chorób oraz sposobów ich zapobiegania i leczenia. Dowiesz się, jak rozpoznać wczesne objawy problemów z oddychaniem, kiedy udać się do lekarza oraz jakie nawyki mogą poprawić zdrowie Twoich płuc i dróg oddechowych.
Górne drogi oddechowe obejmują jamę nosową, gardło i krtań. Jama nosowa jest odpowiedzialna za oczyszczanie, nawilżanie i ogrzewanie wdychanego powietrza, co jest możliwe dzięki obecności urzęsionego nabłonka oraz gruczołów produkujących śluz. Z niej powietrze przechodzi do gardła i dalej – do krtani.
Dolne drogi oddechowe składają się z tchawicy, oskrzeli, oskrzelików, przewodzików pęcherzykowych i pęcherzyków płucnych. Krtań pełni funkcję aparatu głosowego, a tchawica, będąca elastyczną rurą, rozgałęzia się na oskrzela, które transportują powietrze do płuc. Płuca z kolei są parzystymi narządami zbudowanymi z pęcherzyków płucnych, gdzie zachodzi wymiana gazowa.
Układ oddechowy pełni kilka ważnych funkcji. Przede wszystkim odpowiada za wentylację płuc, co oznacza wprowadzanie do nich powietrza podczas wdechu i usuwanie w czasie wydechu. Proces ten jest możliwy dzięki pracy mięśni międzyżebrowych oraz przepony. Wymiana gazowa zachodzi z kolei w pęcherzykach płucnych. To tam tlen przenika do krwi, a dwutlenek węgla jest z niej usuwany. Następnie odbywa się transport gazów – tlen w krwi trafia do wszystkich komórek ciała, gdzie wykorzystywany jest w procesach metabolicznych, a dwutlenek trafia do gardła oraz nosa i w czasie wydechu zostaje usunięty z organizmu.
Choroby układu oddechowego można podzielić na kilka głównych kategorii, biorąc pod uwagę zarówno ich charakterystykę, jak i wpływ na zdrowie.
Choroby obturacyjne są związane z ograniczeniem przepływu powietrza w drogach oddechowych. Należą do nich m.in.:
przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP) – postępujące schorzenie, które prowadzi do trudności w oddychaniu, często spowodowane paleniem tytoniu,
astma oskrzelowa – choroba charakteryzująca się napadami duszności i kaszlu spowodowanymi przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych,
mukowiscydoza – choroba genetyczna, która prowadzi do gromadzenia się gęstego śluzu w płucach, co utrudnia oddychanie,
rozedma – uszkodzenie pęcherzyków płucnych, które prowadzi do zmniejszenia powierzchni wymiany gazowej,
rozstrzenie oskrzeli – stan, w którym oskrzela są trwale poszerzone, co prowadzi do chronicznych infekcji i problemów z oddychaniem.
Te schorzenia powodują zmniejszenie pojemności płuc. Należą do nich:
gruźlica – infekcyjna choroba płuc wywoływana przez prątki gruźlicy, prowadząca do uszkodzenia tkanki płucnej,
nowotwory płuc – rak płuca jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów związanych z chorobami nowotworowymi,
sarkoidoza – choroba zapalna, która może prowadzić do powstawania ziarniniaków w płucach i innych narządach,
pylice płuc – choroby zawodowe spowodowane wdychaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia.
Oprócz chorób obturacyjnych i restrykcyjnych układ oddechowy mogą dotknąć ostre infekcje dróg oddechowych (w tym zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc), a także bezdech senny (polega na przerwach w oddychaniu podczas snu).
Choroby układu oddechowego stanowią poważny problem zdrowotny nie tylko w Polsce. Na całym świecie liczba osób cierpiących na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) wynosi około 380 milionów, a jej częstotliwość występowania to nawet 11% w populacji powyżej 40. roku życia. W Polsce na POChP choruje około 2 mln osób, jednak liczba ta może być niedoszacowana.
W kontekście umieralności choroby układu oddechowego są jednymi z najczęstszych przyczyn śmierci. Spośród nich szczególnie istotne wyzwanie zdrowotne w Polsce stanowi rak płuca. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w samym 2023 roku odnotowano 80098 przypadków nowotworu złośliwego tchawicy, oskrzela i płuca.
Zapalenie płuc również jest poważnym zagrożeniem, z roczną liczbą zgonów wynoszącą około 7500 w samej Polsce. W 2023 roku z powodu chorób układu oddechowego zmarło 2880794 pacjentów. Wzrost zachorowań i umieralności związany jest m.in. z rosnącym odsetkiem palaczy oraz starzejącym się społeczeństwem.
Bronchoskopia jest badaniem dróg oddechowych, wykonywanym za pomocą cienkiego, giętkiego endoskopu. Od momentu opracowania tej procedury diagnostyczno-leczniczej minęło już ponad 55 lat, ale nadal pozostaje ona jedną z najważniejszych metod badania płuc. Jak wygląda przebieg bronchoskopii? Dowiedz się, jakie są wskazania do wykonania badania i jak się do niego przygotować.
Kiedy udać się do pulmonologa? Jakie choroby leczy ten specjalista?
