TSS – jak rozpoznać i leczyć zespół wstrząsu toksycznego?

TSS (ang. toxic shock syndrome), czyli zespół wstrząsu toksycznego to poważny stan, który może prowadzić zarówno do poważnych powikłań, jak i zagrożenia życia. Wielu ludzi błędnie sądzi, że jest to wyłącznie problem kobiet, które używają tamponów w trakcie menstruacji. Jednak może on dotyczyć również mężczyzn i dzieci, ponieważ jego przyczyny są bardziej złożone, niż się wydaje. Dowiedz się, skąd bierze się TSS, jak go rozpoznać i leczyć.

Czym jest TSS – zespół wstrząsu toksycznego?

Zespół wstrząsu toksycznego (TSS – toxic shock syndrome) jest rzadkim, ale poważnym stanem, który może występować u osób w różnym wieku i płci. To nadmierna reakcja organizmu na toksyny, które wytwarzają bakterie takie jak Staphylococcus aureus (gronkowiec złocistyLink otwiera się w nowej karcie) i Streptococcus pyogenes (paciorkowiec typu A). 

Na ten temat zrobiło się głośno w latach 70. ubiegłego stulecia, tuż po tym, jak na rynku pojawiły się tampony. Zadowolone z ich działania kobiety zapominały o ich istnieniu i nie zmieniały ich wystarczająco często. W ten sposób ciało obce – a tym przecież jest tampon – stawało się doskonałą pożywką dla bakterii, które bardzo szybko się rozmnażały. Z tego powodu u niektórych kobiet stosujących tampony pojawiły się objawy TSS.

Temat tamponów i kubeczków menstruacyjnych często pojawia się w przy omawianiu przyczyn zespołu wstrząsu toksycznego. Pamiętaj, że to nie tampony powodują TSS, ale ich nieprawidłowe używanie i nieprzestrzeganie zasad higieny w czasie menstruacji.  

• Zobacz także: Czym jest wstrząs anafilaktyczny?Link otwiera się w nowej karcie

Przyczyny TSS

Przyczyną zespołu wstrząsu toksycznego są szkodliwe dla organizmu toksyny wytwarzane przez bakterie. Jeśli TSS wiąże się z menstruacją i stosowaniem tamponów, główną przyczyną jest toksyna o nazwie TSST-1 produkowana przez niektóre szczepy gronkowca złocistego. Jednak TSS może również wystąpić w wyniku przerwania ciągłości skóry, zakażenia ran, oparzeń, zabiegów chirurgicznych (szczególnie tych, podczas których stosuje się dreny i kaniule), infekcji pooperacyjnych, stosowania protez, a także po porodzie. Innymi czynnikami ryzyka są infekcje dróg rodnych, gardła lub skóry.

Przykłady innych toksyn wytwarzanych przez bakterie to enterotoksyna B (ETB) oraz eksfoliatywna toksyna skóry (ETA), które są odpowiedzialne m.in.  za zakażenia skórne. 

• Sprawdź też, czym są mykotoksynyLink otwiera się w nowej karcie.

Objawy i symptomy TSS

Zespół wstrząsu toksycznego niesie ze sobą szereg różnorodnych objawów takich jak:

• wysoka gorączka;

• nudności i wymioty;

• ból mięśni i stawów;

• obrzęki;

• osłabienie i zmęczenie;

• zmiany skórne, takie jak wysypka, zaczerwienienie i złuszczanie naskórka;

• zaburzenia świadomości;

• niskie ciśnienie krwi;

• dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. biegunka;

Jeśli zauważysz podobne symptomy u siebie lub u kogoś bliskiego, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem. Podobnie jak w przypadku zatrucia ołowiem czy zatrucia amoniakiem konieczna jest fachowa pomoc. Rozpoznanie TSS na wczesnym etapie pomoże wdrożyć szybkie leczenie i zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań, do których należą: niewydolność wielonarządowa, zaburzenia krzepnięcia krwi, a nawet zgon.

Jak wygląda diagnostyka TSS?

Rozpoznanie TSS jest utrudnione, ponieważ objawy mogą być podobne do innych schorzeń. Ponadto nie istnieje specyficzne badanie krwi, które pomoże postawić szybką diagnozę. Dlatego najczęściej sprawdza się kilka parametrów, które są pomocne w rozpoznaniu zespołu wstrząsu toksycznego. Są wśród nich:

• pełna morfologia krwi – może wykazać zwiększoną lub obniżoną liczbę białych krwinek oraz małopłytkowość (liczba płytek wynosi zwykle <100 tys./uL);

• badanie mikrobiologiczne (posiew) krwi na obecność bakterii, w tym Staphylococcus aureus lub Streptococcus pyogenes;

• elektrolity – w przebiegu TSS poziom elektrolitów może być zaburzony, zarówno w efekcie odwodnienia, jak i niewydolności narządów;

• próby wątroboweLink otwiera się w nowej karcie – nieprawidłowy wynik może być oznaką uszkodzenia wątroby;

• kreatynina – jej podwyższony poziom może oznaczać uszkodzenie nerek.

Dodatkowo lekarz może zlecić badanie moczu, RTG klatki piersiowej i tomografię komputerową klatki piersiowej lub brzucha, która pomoże uwidocznić ropnie i inne powikłania TSS.

Jak wygląda leczenie TSS? 

Leczenie TSS polega przede wszystkim na nawodnieniu pacjenta oraz zwalczaniu infekcji bakteryjnej. W przypadku zespołu wstrząsu toksycznego konieczna jest hospitalizacja i intensywna opieka medyczna. Jeśli za powstanie TSS odpowiada ciało obce, interwencję należy rozpocząć od usunięcia źródła infekcji, np. tamponu lub protezy. Leczenie obejmuje podawanie antybiotyków, płynów dożylnych, leków przeciwbólowych i leków przeciwgorączkowych.  

TSS – zapobieganie

Zespół wstrząsu toksycznego może – podobnie jak np. zatrucie alkoholowe – okazać się poważny w skutkach. Dlatego jeśli chcesz uniknąć zespołu wstrząsu toksycznego, postaw na działania profilaktyczne:

1. Regularnie myj ręce mydłem i wodą;

2. Unikaj długotrwałego stosowania tamponów;

3. Wybieraj tampony o jak najniższym stopniu chłonności;

4. Regularnie zmieniaj tampony lub wybieraj alternatywne metody higieny menstruacyjnej, takie jak podpaski;

5. Zadbaj o higienę ran;

6. W przypadku przerwania ciągłości skóry, zawsze dezynfekuj skaleczone miejsce.

TSS u mężczyzn

TSS nie jest problemem wyłącznie kobiecym. Ryzyko rozwoju zespołu wstrząsu toksycznego u mężczyzn jest niższe niż u kobiet, jednak nadal istnieje możliwość zachorowania. Do zakażenia bakterią odpowiedzialną za TSS może wystąpić w wyniku zranienia skóry, oparzenia, zakażenia ran, czy zabiegów chirurgicznych.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. A. Szczeklik i in., Interna Szczeklika 2020. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.

2. G. Virella, Mikrobiologia i choroby zakaźne, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015.

3. A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.

4. E. Szewczyk, Diagnostyka bakteriologiczna, Wydanictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.