Nerki – ich budowa, funkcje i znaczenie dla organizmu

Nerki to naturalny filtr, dzięki któremu organizm człowieka na bieżąco oczyszcza się z toksyn i wraz z moczem wydala szkodliwe produkty przemiany materii. Jednak produkowanie moczu to tylko jedna z wielu funkcji tego niewielkiego, parzystego narządu. Odpowiada on także za produkcję hormonów, takich jak erytropoetyna, a ponadto reguluje ciśnienie krwi. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć na ten temat!

Nerki – gdzie się znajdują? Jak są zbudowane?

Nerki to niewielki, parzysty narząd. Kształtem przypominają fasole. Znajdują się na wysokości ostatnich par żeber, na tylnej ścianie jamy brzusznej, poza jamą otrzewnej. Są położone symetrycznie po obu stronach kręgosłupa, ale nie na tym samym poziomie – zazwyczaj różnica w wysokości wynosi 1,5–3 cm. Ów niewielki narząd ma ok. 11 cm długości, a jego prawidłowa masa powinna mieścić się w przedziale 35–175 g. Nerki są zbudowane z komórek zwanych nefronami, a w ich budowie wyróżnia się takie elementy, jak: korę nerki, piramidy nerkowe, kielichy nerkowe, torebkę włóknistą oraz naczynia krwionośne,  w tym tętnice i żyły międzypłatowe. 

• Dowiedz się więcej: Torbiel korowa nerki – co to takiego? Jak się objawia?Link otwiera się w nowej karcie

Ten najważniejszy narząd układu moczowegoLink otwiera się w nowej karcie jest bogato unaczyniony i przepływa przez niego bardzo duża ilość krwi. Szacuje się, że w ciągu minuty przez nerki zdrowego człowieka przepływa od 800 do 1200 ml krwi. Krew dopływa tutaj przez tętnicę nerkową, będącą odgałęzieniem aorty brzusznej, a odpływa poprzez żyłę nerkową, uchodzącą do żyły głównej dolnej.

Prawidłowe funkcjonowanie nerek jest kluczowe dla zdrowia człowieka – organizm potrzebuje do życia przynajmniej jednej nerki. Dlatego w razie konieczności praktykowane są przeszczepy tego narządu, a w przypadku poważnych schorzeń wdraża się dializy, które mają na celu odtworzenie głównych funkcji nerek.

• Dowiedz się więcej na temat raka jasnokomórkowego nerkiLink otwiera się w nowej karcie.

Nerki – jakie są ich funkcje w organizmie człowieka?

Nerki to wielofunkcyjny narząd. Autorzy naukowych opracowań porównują ich działanie do filtra, dzięki któremu organizm pozbywa się toksyn i innych szkodliwych produktów przemiany materii, a pozostaje w nim tylko to, co go odżywia. Niektórzy piszą również, że nerki są naszą wewnętrzną „wieżą kontrolną”, która reguluje podstawowe czynności życiowe i pomaga zachować homeostazę (równowagę) całego organizmu. Do najważniejszych zadań tego narządu należą: wytwarzanie moczu, usuwanie toksyn, produkcja ważnych hormonów oraz pośrednie regulowanie ciśnienia krwi.

Wytwarzanie moczu

Wytwarzanie moczu to główna – choć oczywiście nie jedyna – funkcja nerek. Jest to złożony proces, podczas którego dochodzi do przesączenia krwi w strukturach kłębuszka nerkowego. Szacuje się, że te struktury są w stanie przefiltrować 80–120 ml płynu na minutę i na tej podstawie lekarz stwierdza, czy nerki funkcjonują prawidłowo. W pierwszej kolejności powstaje tzw. mocz pierwotny, który podlega dalszym procesom, np. resorpcji, czyli zwrotnemu wchłanianiu cennych substancji do krwi. Na tym etapie dochodzi też do wydzielania do moczu produktów przemiany materii oraz elektrolitów. Powstały w ten sposób mocz ostateczny trafia do cewek zbiorczych, a następnie do moczowodu, skąd jest dalej transportowany do pęcherza moczowego i wydalany z organizmu.

O tym, jak ogromną pracę muszą codziennie wykonywać nerki, mówią liczby – wyobraź sobie, że w ciągu doby filtrują więcej niż 100 l moczu pierwotnego, aby uzyskać 1,5 l moczu ostatecznego, który zostanie wydalony przez organizm. 

• Dowiedz się też, o czym świadczy bezmoczLink otwiera się w nowej karcie.

Usuwanie zbędnych substancji z organizmu

Razem z moczem z organizmu usuwane są toksyczne związki chemiczne, które mogłyby zaszkodzić tkankom organizmu. Mowa tu przede wszystkim o moczniku, kwasie moczowym czy szkodliwych produktach, powstałych w procesie metabolizmu leków. Dzięki filtracyjnej roli nerek do moczu trafiają również zbędne produkty przemiany materii. Ten niewielki narząd odgrywa też kluczową rolę w regulowaniu gospodarki wodno-elektrolitowej oraz utrzymaniu kwasowo-zasadowej równowagi organizmu. Zanim zaczniesz dietę oczyszczającą, sprawdź, czy Twoje nerki są zdrowe. Ich prawidłowe funkcjonowanie jest kluczowe w procesie oczyszczania organizmu z toksyn.

• Sprawdź, o czym może świadczyć krew w moczuLink otwiera się w nowej karcie.

Produkcja hormonów

Gdy omawiamy funkcję nerek, nie sposób zapomnieć o ich roli wewnątrzwydzielniczej. W praktyce oznacza to, że biorą one udział w produkcji niektórych hormonów i w ten sposób mają realny wpływ na działanie innych układów organizmu. Należą do nich:

• renina, czyli element hormonalnego układu RAA (renina – angiotensyna – aldosteron), który odpowiada za utrzymanie właściwej objętości krwi i reguluje stężenie jonów potasu i sodu;

• erytropoetyna (EPO), która pobudza komórki szpiku kostnego do intensywniejszej produkcji krwinek czerwonych (erytrocytów), odpowiadających za transport tlenu we krwi;

• prostaglandyny i kininy, czyli związki hormonalne, które działają rozszerzająco na naczynia krwionośne. 

Regulowanie ciśnienia krwi

Praca nerek ma pośredni wpływ na ciśnienie krwi. To właśnie one pomagają organizmowi pozbyć się nadmiaru wody, przez co zmniejsza się objętość krążącej w organizmie krwi. W efekcie obniżeniu ulega również ciśnienie tętnicze.

Synteza witaminy D3

W nerkach dochodzi do przekształcenia nieaktywnej formy witaminy D3 w formę aktywną. Ma to ogromne znaczenie dla tkanek organizmu, które tworzą układ kostny. Można więc śmiało powiedzieć, że zdrowe nerki pośrednio uczestniczą w mineralizacji kości i mają pozytywny wpływ na prawidłowy rozwój układu kostnego. 

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. H. Keller i in., Choroby nerek, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2014.

2. M. Myśliwiec, Wielka interna – nefrologia, Wydawnictwo Medical Tribune, Warszawa 2022.

3. B. Białobrzeska i in., Pielęgniarstwo nefrologiczne, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.

4. E. Kaniowska, Pracowite nerki. Krótki przewodnik po wielofunkcyjnym narządzie, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2018.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.