Tamponada serca – objawy i pierwsza pomoc

Tamponada serca to sytuacja, gdy w worku osierdziowym – w którym umiejscowiony jest mięsień sercowy – znajduje się nadmierna ilość płynu. Stan ten zazwyczaj rozwija się szybko i bezpośrednio zagraża życiu człowieka. Jego objawy to m.in.: duszności (nawet w pozycji leżącej), kaszel, omdlenia, trudności w połykaniu oraz zwiększona męczliwość. Szybkie i trafne rozpoznanie symptomów i wezwanie pomocy medycznej ma kluczowe znaczenie dla powrotu do zdrowia. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć o tamponadzie serca!

Tamponada serca – co to takiego?

Aby zrozumieć, czym jest tamponada serca, przyjrzyjmy się najpierw, jak wygląda i pracuje mięsień sercowy. Serce znajduje się w worku osierdziowym – w normalnym przypadku jest tam około 35 ml płynu, który zapobiega tarciu kurczącego się i rozkurczającego się mięśnia o worek. Obecność płynu w tym obszarze jest więc konieczna, jednak jego nieprawidłowa ilość powoduje patologiczne stany. Tamponada serca to stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu (np. krwi) w worku osierdziowym. Zazwyczaj proces ten przebiega szybko, przez co serce nie ma czasu, aby przystosować się do nowych warunków. Większa ilość płynu – czasem nawet 2 l – powoduje wzrost ciśnienia, a to znacznie zaburza pracę serca jako pompy tłoczącej krew. W praktyce oznacza to, że do serca napływa mniej krwi i mniejsza ilość jest przez nie wypompowywana. Dochodzi do poważnego zaburzenia w krążeniu krwi, a samo serce staje się mniej odżywione i w konsekwencji niezdolne do wydajnej pracy.

• Sprawdź, jak dbać o serceLink otwiera się w nowej karcie, aby uniknąć patologicznych stanów.

Jakie są przyczyny tamponady serca?

Tamponada serca to poważny stan, który może mieć różne przyczyny. Często doświadczają go osoby po urazach klatki piersiowej. Podczas wypadków komunikacyjnych dochodzi do uszkodzenia naczyń i krwawienia do worka osierdziowego. Do rozwoju tamponady może dojść też po operacjach, np. wszczepieniu rozrusznika serca, koronarografii lub innych inwazyjnych zabiegach kardiologicznych. Nadmierna ilość płynu w worku osierdziowym gromadzi się również w stanach zapalnych osierdzia, spowodowanych obecnością bakterii lub wirusów albo chorób nowotworowych – w tym przypadku rozwój patologicznego stanu jest stopniowy i początkowo może nie dawać żadnych objawów, a do jego wykrycia dochodzi zwykle dopiero podczas szczegółowego badania sercaLink otwiera się w nowej karcie. Co więcej, tamponada serca może wystąpić również w przebiegu innych poważnych stanów, takich jak zawał mięśnia sercowego lub pęknięcie tętniaka aorty. 

• Dowiedz się więcej: Budowa, funkcje i położenie serca w klatce piersiowejLink otwiera się w nowej karcie

Jak objawia się tamponada serca?

Osoba, u której rozwija się tamponada serca, obserwuje u siebie szereg niepokojących objawów. Należą do nich m.in.:

• duszności – odczucie braku powietrza nie ustępuje, a nawet nasila się w pozycji leżącej. Trudnościom w oddychaniu zazwyczaj towarzyszy ból w klatce piersiowej; 

• większa męczliwość – obecność płynu w worku osierdziowym powoduje zmniejszoną tolerancję wysiłku;

• kaszel i towarzyszące mu trudności z połykaniem;

• omdlenia i utrata przytomności;

Do objawów klinicznych, które może stwierdzić lekarz podczas szczegółowego badania, należą:

• hipotensja, czyli ciśnienie skurczowe mniejsze niż 90 mmHg;

• słabo słyszalna praca serca;

• nadmiernie wypełnione żyły szyjne.

Aby potwierdzić diagnozę, konieczne będzie wykonanie badania echokardiograficznego (echo sercaLink otwiera się w nowej karcie), które pozwala stwierdzić obecność nadmiernej ilości płynu w worku osierdziowym.

• Dowiedz się więcej: Astma sercowa – co to jest? Objawy dychawicy sercowejLink otwiera się w nowej karcie

Tamponada serca – jak powinna wyglądać pierwsza pomoc?

Jeśli widzisz osobę, która skarży się na silne duszności i ostry ból w klatce piersiowej, wezwij pomoc medyczną pod numerem telefonu 999 lub 112. Gdy dojdzie do utraty przytomności, sprawdź oddech osoby chorej. Jeśli nie słyszysz oddechu, rozpocznij udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej. Wykonuj na zmianę 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratunkowe. Podczas oddechów ratunkowych odchyl głowę osoby chorej do tyłu, trzymając jedną dłoń na jej czole, a drugą w okolicy żuchwy. Uciski i oddechy wykonuj do momentu przyjazdu karetki pogotowia. Pamiętaj, że wystarczy 5–8 min – a tyle zazwyczaj czeka się na przyjazd karetki – by zatrzymanie krążenia spowodowało nieodwracalne zmiany w mózgu. Pierwsza pomoc nie tylko poprawia rokowanie w przypadku tamponady serca, ale również ratuje życie. 

Jak przebiega leczenie tamponady serca?

Leczenie tamponady serca musi przebiegać w warunkach szpitalnych. Aby wyleczyć tę niewydolność sercaLink otwiera się w nowej karcie, trzeba usunąć nadmiar płynu z worka osierdziowego. W tym celu lekarze mogą wykonać zabieg polegający na jego nakłuciu (perikardiocentezę), który odbywa się pod kontrolą USG, lub przeprowadzić operację kardiochirurgiczną w znieczuleniu ogólnym. Metodę leczenia dostosowuje się do stanu pacjenta. 

Tamponada serca – jakie jest rokowanie?

Tamponada serca to poważny stan, który – bez szybkiego rozpoznania i wezwania pomocy medycznej – może doprowadzić do śmierci. Śmiertelność przekracza tutaj 50% i jest wysoka zarówno w przypadku osób leczonych zachowawczo, jak i chirurgicznie. Aby zapobiec stanom zagrażającym życiu, dokładnie obserwuj swój organizm i zwracaj uwagę na wszystkie niepokojące sygnały, które on wysyła. Regularnie rób badania serca, szczególnie po urazach klatki piersiowej i w przebiegu innych schorzeń kardiologicznych.

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. C. Galler, Choroby serca i układu krążenia, Wydawnictwo Medpharm, Wrocław 2011.

2. T. Levy, Choroby serca. Zwalczaj przyczyny, nie objawy, Oficyna Wydawnicza ABA, Warszawa 2019.

3. M. Karolczak (red.), Wykłady o sercu i kardiochirurgii wad wrodzonych, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008. 

4. K. Bieganowska, Nagły zgon sercowy, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.

5. G. Opolski (red.), Kardiologia. Kompendium, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.