Azoospermia – czy całkowicie przekreśla szansę na potomstwo?

Azoospermia jest jednym z najpoważniejszych zaburzeń parametrów nasienia, które może prowadzić do niepłodności u mężczyzn. Całkowity brak plemników w nasieniu nie przekreśla jednak szans na rodzicielstwo. Sprawdź, jak przebiega diagnostyka zaburzenia, jakie są jego przyczyny i dostępne metody leczenia.

Co to jest azoospermia?

Azoospermia jest stanem, w którym w ejakulacie oraz w osadzie nie występują żadne plemniki. Jest to jedno z najpoważniejszych – obok teratozoospermiiLink otwiera się w nowej karcie – zaburzeń parametrów nasienia, które prowadzi do niepłodności u mężczyzn. 

Azoospermię można podzielić na trzy główne kategorie ze względu na przyczyny jej powstania:

1. Azoospermia przedjądrowa – jest spowodowana zaburzeniami hormonalnymiLink otwiera się w nowej karcie lub genetycznymi, które wpływają na produkcję plemników w jądrach. Przykłady to hipogonadyzm hipogonadotropowy, zespół Klinefeltera i mikrodelecje w rejonie genu AZF.

2. Azoospermia jądrowa – wynika z uszkodzenia, utraty lub niedorozwoju jąder, które są odpowiedzialne za produkcję plemników. Może być spowodowana działaniem czynników fizycznych, takich jak promieniowanie i leki, a także chorobami genetycznymi.

3. Azoospermia pozajądrowa – związana z niedrożnością dróg wyprowadzających nasienie. Może to być spowodowane brakiem nasieniowodów lub innymi wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami struktury układu rozrodczego.

Przyczyny azoospermii

Przyczyną azoospermii mogą być zaburzenia hormonalne, w których jądra nie produkują wystarczającej ilości hormonów i plemników. Powodem może być także dysfunkcja podwzgórza lub przysadki mózgowej, która reguluje funkcję jąder.

• Przeczytaj także, czym jest gastrinomaLink otwiera się w nowej karcie i insulinomaLink otwiera się w nowej karcie.

Do azoospermii mogą prowadzić niektóre zaburzenia genetyczne, takie jak zespół Klinefeltera. W tym przypadku we wszystkich komórkach męskiego organizmu lub części z nich występuje dodatkowy chromosom X. 

Azoospermia jądrowa może być spowodowana uszkodzeniem, utratą lub niedorozwojem jąder. Takim sytuacjom sprzyjają urazy mechaniczne, promieniowanie, wysoka temperatura, radioterapia, chemioterapia, a także przyjmowanie niektórych leków. Wady anatomiczne układu rozrodczego również mogą blokować wypływ plemników. Wrodzone defekty, stany zapalne i urazy mogą stać się przyczyną niedrożności nasieniowodów. 

Przy azoospermii mogą pojawić się problemy z erekcją (np. trudność z utrzymaniem erekcji), jednak nie są one bezpośrednią przyczyną braku plemników w męskim nasieniu.

Jak wygląda diagnoza azoospermii?

Istnieje kilka metod diagnostycznych, które prowadzą do rozpoznania azoospermii. Są to: badania nasienia, badania hormonalne oraz obrazowanie medyczne.

Badanie nasienia

Badanie nasienia, zwane również spermiogramem to podstawowy test używany do oceny parametrów nasienia, w tym obecności plemników, ich liczby i ruchliwości. Badanie polega na przeanalizowaniu próbki nasienia pod mikroskopem.

Badanie hormonalne

Badania hormonalne służą przede wszystkim do oceny funkcji hormonalnej jąder. Przy azoospermii przedjądrowej, wyniki badań krwi mogą wykazać niskie poziomy hormonów odpowiedzialnych za produkcję plemników. Są to przede wszystkim: testosteron, inhibinina B, FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormon luteizujący).

• Dowiedz się, czym są hormony tropoweLink otwiera się w nowej karcie.

Obrazowanie medyczne

W niektórych przypadkach konieczne może okazać się przeprowadzenie badań obrazowych, takich jak ultrasonografia. Dzięki obrazowi USG lekarz może ocenić strukturę układu rozrodczego i wykluczyć lub potwierdzić zaburzenia anatomiczne, które powodują niedrożność nasieniowodów.

Metody leczenia azoospermii

Wybór metody leczenia azoospermii zależy przede wszystkim od przyczyny problemu, którą ustali lekarz. Jeśli za brak plemników odpowiadają zaburzenia hormonalne, najskuteczniejsze będzie leczenie farmakologiczne. Jego cel to przywrócenie równowagi hormonalnej i produkcji plemników.

Jeśli azoospermia wynika z wrodzonych lub nabytych zaburzeń struktury układu rozrodczego, najlepszym rozwiązaniem będzie przeprowadzenie operacji. Zabieg chirurgiczny może np. pomóc w udrożnieniu nasieniowodów.

Leczenie azoospermii może okazać się dość kosztowne. Dlatego w niektórych krajach istnieją programy refundacyjne, które oferują częściowe lub całkowite pokrycie kosztów leczenia niepłodności, w tym azoospermii. W Polsce – jak dotąd – ta metoda nie podlega dofinansowaniu przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).

Azoospermia a szanse na ciążę

Azoospermia nie przekreśla całkowicie szans na ciążę, jeśli problem wynika z wad anatomicznych, które da się zoperować lub zaburzeń hormonalnych, które można wyleczyć. Jeżeli leczenie nie przynosi spodziewanego efektu, naturalne poczęcie może być bardzo trudne, a nawet niemożliwe. Wtedy szansą na ciążę pozostaje wdrożenie procedury in vitro. 

Znaczenie zdrowego stylu życia dla mężczyzn z azoospermią

Zdrowy styl życia może mieć pozytywny wpływ na płodność mężczyzn z azoospermią. Istnieje kilka czynników, które mogą pomóc w poprawie jakości nasienia i produkcji plemników. Najcenniejszym wsparciem w leczeniu azoospermii jest dieta bogata w składniki odżywcze, takie jak witaminy, minerały i przeciwutleniacze. W jadłospisie nie powinno zabraknąć świeżych owoców i warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych, zdrowych tłuszczów i białek. Unikanie palenia papierosów, picia alkoholu i korzystanie z innych używek również może mieć pozytywny wpływ na płodność. Regularna aktywność fizyczna również może poprawić jakość nasienia. Regularne ćwiczenia, takie jak bieganie, pływanie czy jazda na rowerze, mogą pomóc dodatkowo w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. 

Codzienny stres może negatywnie wpływać na produkcję i jakość nasienia. Dlatego kluczem do sukcesu może być także wypracowanie skutecznych metod radzenia sobie ze stresem takich jak medytacja, relaksacja, czy coaching.

Wiedza i edukacja na temat azoospermii

Istnieje wiele kampanii społecznych, konferencji, szkoleń i publikacji naukowych, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat azoospermii oraz dostępnych opcji leczenia. Podnoszenie świadomości społecznej jest potrzebne, ponieważ wiele osób wciąż utożsamia niepłodność – którą da się leczyć – z bezpłodnością.

Źródła:

1. A. Antoniewicz, Urologia nieoczywista, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.

2. U. Michaelis, Trening dna miednicy dla mężczyzn. Zmniejszanie i przezwyciężanie nietrzymania moczu oraz zaburzeń erekcji, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.

3. Z. Lew-Starowicz (red.), Psychoseksuologia. Metody diagnostyczne i terapeutyczne, GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2022.

4. H. Kalota i in., Ograniczona płodność męska, Wydawnictwo Medyk, Warszawa 2014.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.