Zator płucny – przyczyny, objawy i metody leczenia choroby

Zator płucny w terminologii medycznej określany jest również mianem zatorowości płucnej. To groźne schorzenie jest trzecią co do częstości przyczyną zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Wczesne rozpoznanie i leczenie zatoru płucnego jest kluczowe dla zmniejszenia ryzyka wystąpienia ciężkich powikłań. Kto jest szczególnie narażony na zachorowanie? Sprawdź, jakie objawy powinny Cię skłonić do niezwłocznej wizyty u lekarza i jakie badania pozwalają postawić diagnozę zatorowości płucnej.

Czym jest zator płucny?

Zator płucny, czyli inaczej zatorowość płucna, to jedna z postaci choroby zakrzepowo-zatorowej, w której przebiegu dochodzi do częściowej lub całkowitej niedrożności tętnicy płucnej lub jej odgałęzień. Zdaniem ekspertów zator płucny jest trzecią co do częstości (po zawale mięśnia sercowego i chorobach naczyń mózgowych) przyczyną zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Co roku schorzenie to dotyka około 39–115 na 100 tys. osób. Zator płucny został uwzględniony w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, uzyskując kod I26.

Przyczyny zatorowości płucnej

W połowie XIX wieku Rudolph Virchow opisał trzy czynniki, które powodują wystąpienie zakrzepicyLink otwiera się w nowej karcie, określane do dziś mianem triady Virchowa:

1. zwolnienie przepływu krwi w naczyniu krwionośnym,

2. uszkodzenie ściany naczynia krwionośnego,

3. zaburzenie równowagi między czynnikami pro- i przeciwzakrzepowymi.

Zakrzepica rozwija się najczęściej w żyłach głębokich kończyn dolnych. Gdy fragment skrzepliny oderwie się i przedostanie z prądem krwi do tętnicy płucnej, dochodzi do zatoru płuc. Materiałem zatorowym mogą być również: tkanka tłuszczowa (po złamaniu kości), nowotworowa, płyn owodniowy, ciało obce, a nawet powietrze. Konsekwencją częściowej lub całkowitej niedrożności tętnicy płucnej jest zaburzenie wymiany gazowej, a niekiedy również zawał płuc i niewydolność serca.

Kto jest szczególnie narażony na zator płucny?

Na wystąpienie choroby zakrzepowo-zatorowej, w tym na zatorowość płucną, są szczególnie narażone niektóre osoby. Czynniki ryzyka mogą mieć zarówno charakter wrodzony, jak i nabyty.

Do wrodzonych czynników ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej należą:

1. niedobór białka S,

2. niedobór białka C,

3. niedobór antytrombiny,

4. mutacja genu protrombiny,

5. mutacja czynnika V Leiden.

Wśród nabytych czynników ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej naukowcy wymieniają przede wszystkim:

1. podeszły wiek,

2. okres poporodowy (połóg),

3. złośliwe choroby nowotworowe,

4. przebyty uraz,

5. przebyty zabieg operacyjny (w szczególności ortopedyczny),

6. terapię estrogenową,

7. długotrwałe unieruchomienie,

8. otyłość,

9. zespół antyfosfolipidowy,

10. przebyty epizod choroby zakrzepowo-zatorowej (np. zakrzepicy żył głębokich) w przeszłości.

Znajdujesz się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia zatorowości płucnej? Poniżej możesz przeczytać więcej o jej objawach. Jeżeli zauważysz u siebie którykolwiek z nich, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu lub z kardiologiem!

Przeczytaj również: Układ krwionośny – jak wygląda? Jakie ma funkcje?Link otwiera się w nowej karcie

Zator płucny – objawy

Wczesne rozpoznanie i leczenie zatorowości płucnej jest bardzo ważne, zwiększa bowiem szanse na przeżycie i powrót do zdrowia. Aż 30% chorych, u których nie podjęto leczenia, umiera, podczas gdy odsetek ten zmniejsza się aż do 8% w przypadku podjęcia właściwej terapii. 

Niekiedy zator płucny nie daje żadnych objawów. Częściej jednak pojawiają się niepokojące dolegliwości, które skłaniają pacjenta do wizyty w gabinecie lekarskim. Zgłoś się do lekarza lub wezwij pomoc pod numerem 999 lub 112, jeśli wystąpią u Ciebie:

1. tachykardiaLink otwiera się w nowej karcie (przyspieszenie czynności serca > 100 uderzeń/minutę),

2. duszność,

3. ból w klatce piersiowej,

4. kaszel,

5. krwioplucie,

6. zasłabnięcie lub omdlenie.

Jakie badanie pozwala rozpoznać zatorowość płucną?

Rozpoznanie zatorowości płucnej jest najczęściej stawiane na podstawie wyniku badania angio-TK (tomografii komputerowej naczyń krwionośnych). Badanie to umożliwia nie tylko szczegółową ocenę tętnic płucnych, ale również miąższu płuc. W trakcie diagnostyki wykonuje się również:

1. badania laboratoryjne, w tym morfologię krwi (badanie ilościowe i jakościowe elementów morfotycznych krwi – krwinek czerwonych, białych i płytek krwi), gazometrię krwi tętniczej (umożliwia ocenę wymiany gazowej), stężenie D-dimerówLink otwiera się w nowej karcie (podwyższony poziom D-dimerów przemawia za zatorowością płucną, a prawidłowy ją wyklucza),

2. EKG – zmiany w EKG u osób z zatorem płuc są niespecyficzne i obejmują najczęściej tachykardię,

3. RTG klatki piersiowej – najczęściej nie wykazuje nieprawidłowości,

4. scyntygrafię płuc – wykonywana rzadko, u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do angio-CT,

5. angiografię płuc – rzadko wykonywane, inwazyjne badanie, pozwalające ocenić drożność tętnicy płucnej,

6. badanie echokardiograficzne (echo serca) – może wykazać poszerzenie prawej komory serca lub (bardzo rzadko) pozwala uwidocznić materiał zakrzepowy w bliższym odcinku tętnic płucnych.

Jeśli lekarz wysunie u Ciebie podejrzenie zatorowości płucnej, skieruje Cię również na USG żył głębokich kończyn dolnych, podczas którego zostanie wykonany tzw. test uciskowy. Badanie to pozwoli sprawdzić, czy zmagasz się z zakrzepicą żył głębokich, która jest najczęstszą przyczyną zatoru płuc.

Metody leczenia zatorowości płucnej

Leczenie zatoru płuc polega na postępowaniu przyczynowym i objawowym. Niezbędną częścią terapii jest utrzymanie odpowiedniego natlenowania organizmu chorego, prawidłowego ciśnienia tętniczego oraz optymalnej pracy serca. Konieczna może być tlenoterapia lub wentylacja mechaniczna (respiratoroterapia). U każdego chorego bez przeciwwskazań do ich stosowania podaje się leki przeciwkrzepliwe (heparynę niefrakcjonowaną, drobnocząsteczkową lub fondaparynuks).

W leczeniu przyczynowym stosuje się trombolizę, czyli terapię mającą na celu rozpuszczenie materiału zatorowego. Do leków trombolitycznych należą: alteplaza, streptokinaza i urokinaza. U pacjentów z bezwzględnymi przeciwwskazaniami do trombolizy istnieje możliwość operacyjnego usunięcia materiału zatorowego (embolektomii płucnejLink otwiera się w nowej karcie).

Osobom z wysokim ryzykiem wystąpienia zatorowości płucnej niekiedy zaleca się zabieg, podczas którego w żyle głównej dolnej umieszcza się specjalny filtr. Uniemożliwia on przedostawanie się materiału zakrzepowo-zatorowego z żył obwodowych do tętnicy płucnej. 

lek. Agnieszka Żędzian

Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Doświadczenie zdobywała, pracując w Klinice Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Szpitalu Klinicznego w Białymstoku. W pracy z pacjentem stara się zawsze indywidualnie podejść do jego problemu oraz, korzystając ze swojej wiedzy i doświadczenia, postawić właściwą diagnozę. Aby skutecznie pomagać pacjentom, systematycznie podnosi swoje kwalifikacje, biorąc udział w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych.

lek. Agnieszka ŻędzianZobacz artykuły tego autora

Podziel się z innymi

Udostępnij artykuł w social-mediach.

Facebook - Link otwiera się w nowej karcieInstagram - Link otwiera się w nowej karcieTwitter - Link otwiera się w nowej karcie

Źródła:

1. Tarbox A., Swaroop M., Pulmonary embolism, “International Journal of Critical Illness & Injury Science”, 2013, dostęp online: październik 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3665123/.

2. Turetz M. i in., Epidemiology, Pathophysiology, and Natural History of Pulmonary Embolism, “Seminars in Interventional radiology”, 2018, dostęp online: październik 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5986574/. 

3. Vyas V., Goyal A., Acute Pulmonary Embolism, “StatPearls”, 2022, dostęp online: październik 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560551/.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter edukacyjno-informacyjny, nie jest poradą lekarską i nie zastępuje konsultacji z lekarzem. Przed zastosowaniem się do wskazówek lub informacji o charakterze specjalistycznym zawartych na stronie zdrowie.nn.pl należy skonsultować ich treść z lekarzem. Zdrowie.nn.pl dokłada najwyższych starań, aby treść publikowanych materiałów była najlepszej jakości, ale nie ponosi odpowiedzialności za ich zastosowanie bez konsultacji z lekarzem.